Од документите до кои дојде „360 степени“ сега има и нови прашања за одговор, меѓу кои, зошто софтверот за сообраќајни прекршоци е платен пред да биде тестиран?
За Антикорупциската комисија симптоматично е и тоа што фирмата што го изработила софтверот „Инвока гроуп“ е формирана во јуни 2017 година, две недели по доаѓањето на СДСМ на власт и заедно со софтверот има склучено вкупно три договори за јавни набавки, и тоа сите со Генералниот секретаријат додека со него раководеше Драги Рашковски. Ќе се истражува и дали софтверот што го купил Рашковски е базиран на неговата идеја, која ја патентирал во 2018 година
Поминаа седум дена откако објавивме дека актуелниот секретар во кабинетот на премиерот, Драги Рашковски, додека беше генерален секретар на Владата, купил софтвер за автоматско казнување сообраќајни прекршоци, кој не се користи од ниедна институција.
„Ова треба да биде само еден дел од целокупниот ‘Сејф сити’ систем, може да биде и треба да биде само еден дел од истиот“,
рече Рашковски минатата недела во изјава за „360 Степени“.
Зад тврдењето на Рашковски дека софтверот од 81 000 евра си има намена и не е купен попусто, застанаа премиерот и вицепремиерот за борба против корупција.
„Чуму ние би правеле софтвер ако немало причина заради МВР? Со документи ќе ви покажеме зошто е набавен софтвер кој може да се употребува во МВР“,
порача Заев.
„Владата денеска ќе соопшти детали, факти и аргументи за целиот случај“,
рече Николовски.
Ветувањето не го даде кој било, но, сепак, до денеска Владата не објави документи што би покажале каде и како се користи или барем ќе се користи софтверот. Но, од документите до кои самостојно дојде „360 степени“ сега има и нови прашања за одговор, меѓу кои, зошто софтверот е платен пред да биде тестиран?
Софтверот платен во јули, тестиран дури на крајот на септември
Овие неколку пасуси се сѐ што објави Владата откако и премиерот и вицепремиерот за борба против корупција ветија докази, факти и аргументи – зошто е купен софтвер од 81 000 евра, кој, иако е платен пред осум месеци, никој не го користи.
Во владиното соопштение нема никакво укажување дека софтверот требало и треба да заврши за потребите на МВР, туку само една полуреченица за комуникација меѓу Генералниот секретаријат на Рашковски и МВР, но заради тестирање.
„Извршено е тестирање на софтверот, при што констатирано е дека е целосно функционален и ефикасен, а за тестирањето на софтверот имало претходни известувања од службите на Генералниот секретаријат на Владата до Министерството за внатрешни работи, односно до Бирото за јавна безбедност“,
се вели во соопштението.
„360 степени“ ги провери и овие тврдења. Откривме дека не е вистина оти имало „известувања“, туку само едно известување. Тоа известување е пратено до МВР во септември или два и пол месеци откако Владата ја платила фактурата за софтверот – на 9 јули, односно шест дена пред изборите.
„МВР не е консултирано ниту известено за изработка на софтверот за кој прашувате пред 9 јули 2020 г. Известувањето е пристигнато на 21 септември 2020 г. Во актот нè известуваат дека во периодот од 24 септември 2020 до 1 октомври 2020 г. ќе вршат тестирање на систем за мерење на просечна брзина со која се движат автомобилите во сообраќајот и тоа на следните сообраќајници: булевар ‘Партизански одреди’ и автопат Скопје-Штип“,
велат од МВР.
Освен што МВР појасно од кога било кажува дека тогашниот генерален секретар не ги прашал ништо за својата идеја да купува софтвер за казни во сообраќајот, се отвора и друга важна дилема.
Според тендерската документација, договорот за софтверот е склучен на 6 февруари. Од тој момент, па во следните 100 дена, или до 16 мај, избраната фирма „Инвока гроуп“ требало да изврши „анализа, планирање и развој“ на софтверот. Следните 20 дена биле предвидени за фазата „тестирање и прифаќање функционалности, која по календарот би требало да заврши на 5 јуни. Третата фаза трае 30 дена или до 5 јули, а во неа било опфатено и „пуштање во употреба“ на софтверот. Владата го платила софтверот на 9 јули, иако дописот до МВР до кој дојдовме покажува дека тестирањето се случило дури во септември. Дали некој брзал да плати незавршен софтвер пред изборите?
Зошто софтверот кој патем никој ниту го барал ниту го користи бил платен пред да се изврши тестирањето, како што било предвидено во тендерската документација? Ова е едно од прашањата што ги упативме до Владата, а на кои не добивме одговор.
Ова не е единствената нова дилема. Анализирајќи ги претходните два „пропаднати“ тендера за софтверот, откривме дека на третиот, успешен тендер, биле намалени критериумите за тоа кои фирми можат да поднесат понуда.
Во првите два тендера, еден од условите за докажување на професионална дејност бил и:
„Економскиот оператор треба да има минимум 3 договори со државни институции за изработка на софтвер и одржување на минимум еден систем со минимум 400 000 корисници“,
се вели во тендерската документација од првите два тандера.
Во третиот тендер, кој го добила „Инвока гроуп“, тој услов е избришан.
Претходно, во соопштението до јавноста, Владата застана во одбрана на Рашковски, со тврдење дека нема ништо спорно во набавката.
…При набавката на софтверот не е прекршена ниту една процедура за јавни набавки…
се вели во владиното соопштение.
Но, Државната комисија за спречување на корупција има поинаков став за случајот.
„Она што беше изнесено од ваша страна остави навистина добра основа за да се отвори овој предмет. Беа изнесени многу солидни наоди коишто вредат да се проверат. Што е многу важно и најважно за нас е како се трошат буџетските средства, дали се трошат наменски или не се трошат наменски. Како е утврдена потребата. Збунува моментот што од една страна е купен софтвер со намена да го користи друга институција, од друга страна, таа институција кажува дека тој софтвер и е непотребен“,
вели Билјана Ивановска, претседателка на ДКСК.
Што патентирал, а што купил Рашковски
Една од околностите кои ќе ги разгледа ДКСК е фактот што самиот Драги Рашковски, како иноватор, имал патентирано „Систем и уреди за контрола на брзината на возилата во сообраќајот, определување на просечна брзина и изрекување на казни” уште од 2018 година.
Патентираната идеја на Рашковски во многу нешта е слична со она што се барало во тендерот што тој го распишал како генерален секретар.
И во патентот и во тендерската документација се предвидува софтверот да контролира камери кои се мобилни и независни од електрично напојување и со безжичен интернет, а системот треба да чита регистарски таблички, да регистрира разни сообраќајни прекршоци и автоматски да печати казни.
Рашковски на својот Фејсбук профил отфрли поврзаност на набавениот софтвер и неговиот патент.
„Категорично демантирам и отфрлам каква било поврзаност или корелација меѓу моите патентирани идеи со набавките кои Генералниот секретаријат на Владата ги има реализирано во времето кога јас бев Генерален секретар“,
напиша Рашковски.
Дали софтверот кој го продале на Владата е базиран на идејата на Рашковски, прашавме и во фирмата што го добила тендерот, „Инвока Гроуп“. Софтверската компанија, која инаку нема функционална интернет-страница, не ни одговори ниту на е-маил адресите оставени во Централниот регистар, ниту пак на СМС пораките што ги испративме до управителот Даниел Станчев.
Од Владата оценија дека нема конфликт на интерес, но во исто време нагласија дека авторските права не биле критериум на тендерот.
„Изворот на авторски права никогаш не е и во овој случај не бил критериум при оценувањето на понудите на јавните набавки, “
велат од Владата.
„Тоа не значи дека некој автор треба да си купи сам од себе“,
вели Ивановска.
Затоа, антикорупционерите ќе се занимаваат и со овој дел од приказната.
„Ќе провериме што патентирал, а што купил. И како патентот ако е тој тој, како стасал до фирмата. По нашиот закон, службено лице може да остварува приходи од авторски права од нешто што е негов личен труд и тоа не е спорно, но Владата си има донесено и свој кодекс на етичко однесување којшто вели дека секое службено лице треба да ги отстрани сите состојби на судир на интереси, но и сите сомнежи. Значи треба малце да се има исаф што би рекле старите, што се прави и како се прави и дали ќе си продадеш сам на себе и колку пати ќе ќариш од еден производ“,
вели претседателката на ДКСК.
За Антикорупциската комисија симптоматично е и тоа што „Инвока гроуп“ е формирана во јуни 2017 година, две недели по доаѓањето на СДСМ на власт и заедно со софтверот, има склучено вкупно три договори за јавни набавки, и тоа сите со Генералниот секретаријат додека со него раководеше Драги Рашковски.
„Управата за финансиско разузнавање има софтвер за откривање на крајните сопственици, па ајде да го истестираме и тој софтвер како ќе работи, дали ќе ги открие крајните сопственици на оваа фирма“,
вели Ивановска.
ОЈО засега не отвора предмет
За разлика од Антикорупциска, која отвори предмет по допрен глас по објавувањето на сторијата на „360 степени“, од Обвинителството за гонење на организиран криминал и корупција не гледаат таква потреба, иако и тие имаат таква законска можност.
„Јавното обвинителство согласно закон ги гони сторителите на кривични дела, додека откривањето на сторени кривични дела и сторители е во надлежност на други институции (Министерството за внатрешни работи, Управа за финансиско разузнавање, Управа за финансиска полиција итн). Овие институции соработуваат со обвинителството и во текот на нивното постапување бараат насоки, упатства и наредби од обвинителството. Откако ќе утврдат елементи на кривично дело, институциите до обвинителството доставуваат кривична пријава по која постапува обвинителството и во зависност од тоа дали постојат основи на сомнение или основано сомнение се отвора предистражна, односно истражна постапка“,
велат од Обвинителството за гонење на организиран криминал и корупција.
По оваа логика на обвинителството, ако некогашното СЈО чекаше други институции да откријат кривични дела и сторители, денес немаше да има ниеден осуден и обвинет за она што јавноста го слушна во т.н. бомби.