Погледнато однадвор, овде се чини дека има два проблема – од завршувањето на јавната расправа до одлучувањето по предметот, како долг временски период, што остана необјаснето во соопштението на Апелациониот суд, и второ, сметам дека објавеното соопштение вчера е задоцнето. Тоа требало да го направат во моментот кога ја донеле одлуката, на 5 декември, да направат една прес-конференција. Кога се повисоките судови во прашање, се чита и дел од пресудата за да и биде јасно на јавноста зошто тој суд одлучил така како што одлучил, вели Лазарова-Трајковска, врховна судијка, поранешната судијка во Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП) во Стразбур и поранешна уставна судијка
Апелацискиот суд Скопје во моментот кога на 5 декември ја донел одлуката за укинување на првостепената пресуда за случајот „Таргет-Тврдина“ и враќање на предметот на повторно судење , тогаш требало и да ја објават, по можност на прес-конференција, бидејќи станува збор за предмет кој е „под окото на јавноста“.
Ова е ставот на Мирјана Лазарова-Трајковска, врховна судијка, поранешната судијка во Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП) во Стразбур и поранешна уставна судијка, што таа го изнесе вечерва во гостување во емисијата „Топ Тема“ на Телма.
Според Лазарова-Трајковска кога има предмети кои предизвикуваат јавен интерес, во принцип, судот води сметка за постапувањето по предметот, води сметка и за ефикасноста на водењето на постапката и по дефиниција знае дека таков предмет е под окото на јавноста.
Оттука, додава таа, судот е обврзан за донесената одлука да информира благовремено, како што налага транспарентноста на судството.
„Погледнато однадвор, овде се чини дека има два проблема – од завршувањето на јавната расправа до одлучувањето по предметот, како долг временски период, што остана необјаснето во соопштението на Апелациониот суд, и второ, сметам дека објавеното соопштение вчера е задоцнето. Тоа требало да го направат во моментот кога ја донеле одлуката, на 5 декември, да направат една прес-конференција. Кога се повисоките судови во прашање, се чита и дел од пресудата за да и биде јасно на јавноста зошто тој суд одлучил така како што одлучил“,
вели Лазарова-Трајковска.
Лавината реакции кои следеа од сите страни по одлуката на Апелација, како и контрареакциите од друга страна се последица на тоа што се остави простор на неинформирање, односно јавноста остана ускратена за информација.
Во врска со стравувањата дека правдата никогаш нема да се истера докрај со предметот за нелегалното масовно прислушување поради застарување на кривичните дела за кои се товарат дел од обвинитетите во случајот, меѓу кои и поранешниот шеф на поранешната Управа за безбедност и контраразузнавање (УБК), Сашо Мијалков, Лазарова-Трајковска вели дека судовите имаат обврска да водат сметка предметот да не застари.
Со оглед на должината на судските постапки, со враќањето на предметот на повторно судење, Апелација го отвори патот за застарување на делата за масовното прислушување. Застарувањето би требало да настапи во 2025 година.
„Судиите во судовите имаат обврска да водат сметка за предметот да не застари. Од тие причини се важни процедуралните чекори што ги прават. И тука немам дилема дека Апелацискиот суд треба да води сметка. Она што е исклучително загрижувачко во таквите предмети од јавен интерес е немањето на сензибилитет за интересите на јавноста. Одлуката може да биде заснована и врз одлично образложение, меѓутоа судот е должен кон јавноста, знаејќи го влогот во тој предмет со кој се засегаат 20 000 лица, да ја извести јавноста во моментот кога одлучил“,
вели Лазарова -Трајковска.
Пресудата, рече таа, не може да се преточи со техничко-правен речник, туку таа мора да биде разбирлива и за оние кои не ја разбираат правната процедура.
Таа посочи искуство од Европскиот суд за човекови права, кој дента на носење на пресудата, доставувајќи ја до учесниците во постапката, државата и жалителот, истовремено ја објавува и на веб-страницата на судот. И секогаш, истакнува Лазарова Трајковска, претходи најава за медиумите дека на одреден датум ќе бидат објавени одредени пресуди.
Апелацискиот суд Скопје во петокот, минатата недела, преку кусо пишано соопштение информираше дека донел одлука со која ја укинува првостепената пресуда за случајот „Таргет-Тврдина“, со која поранешниот директор на Управата за безбедност и контраразузнавање, Сашо Мијалков, беше осуден на 12 години затворска казна и го враќа предметот на повторно судење.
По лавината реакции во јавноста, Апелација вчера повторно се огласи, и овојпат преку пишано соопштение во кое наведе дека петчлениот совет на второстепениот суд кој одлучи да ја укине пресудата и да го врати предметот на повторно судење оценил дека осудителната пресуда на Основниот кривичен суд Скопје за масовното прислушување и уништување на опремата за следење на комуникациите во случајот „Таргет-Тврдина“ била нејасна, неразбирлива и неподобна за понатамошно испитување.
Петчлениот совет кој ја донесе одлуката беше на чело со судијата Јани Нича. Судија известител беше Енвер Беџети, а преостанатите тројца членови беа: Ѓоко Ристов, Тања Милева и Лидија Чачева.
Одлуката, како што наведоа од Апелација била донесена на 5 декември. За тоа што чекале повеќе од 10 дена за да ја известат јавноста, пак, од Апелација објаснуваат дека морале да одлучат и за мерките притвор и куќен притвор на обвинетите, да изготват решенија, па потоа да соопштат.
Во меѓувреме, помеѓу соопштението на Апелација од петокот и она од вчера, меѓу информациите кои излегоа во јавноста беше и таа дека една од судијките кои одлучувале, Лидија Чачева, се пензионирала на 7 декември, а соопштението за одлуката за „Таргет-Тврдина“, Апелација го објави минатиот петок на 16 декември. Тоа го отвори прашањето дали одлучувала пензионирана судијка, а доколу одлуката била донесена пред пензионирањето, зошто се чекало толку време за да се објави во јавноста.
Од второстепениот суд во вчерашното соопштение хронолошки наведоа како течело постапувањето на судиите откако во јавноста беа критикувани за неажурност. Откако била донесена пресудата во Кривичен, во Апелација предметот заедно со жалбите, како што тврдат, пристигнал на 8 октомври 2021 година и бил автоматски распределен кај судија известител, во случај Енвер Беџети.
Списите од предметот ги испратиле до Вишото обвинителство во Скопје за изјаснување четири дена по приемот односно на 14 октомври 2021. Вишите обвинители го задржале кај себе околу месец и половина и на 30 ноември лани го вратиле во Апелација.
По речиси два месеци откако го добиле предметот, на 21 февруари годинава била издадена наредба да се закаже јавна седница која се одржа на 7 март 2022. По јавната седница, на петчлениот совет му требале девет месеци за на 5 декември годинава да донесе одлука.
Одлуката на Апелација за „Таргет-Тврдина“ беше причина Судскиот совет вчера да свика итна седница на која донесе заклучок Апелацискиот суд Скопје да го посети работна група и да провери дали има процесна повреда во одлучувањето за одредени предмети, дали имало одолговлекување, дали одлучувале судии кои не смееле бидејќи биле пензионирани…
Прв на листата е случајот „Таргет-Тврдина, но претседателката на Судскиот совет, Весна Дамева, предложи во заклучокот да се сместат уште два други предмети за проверка: „Трезор“, каде што исто како и со „Таргет-Тврдина“ беше укината пресуда пред околу три недели, а меѓу обвинетите е Сашо Мијалков, како и случајот „Транспортер“, кој се однесува на злоупотреби при превозот на ученици во Битола, а обвинет е ексградоначалникот Владимир Талевски.
„Таргет-Тврдина“ е главен предмет од аферата за масовното нелегално прислушување, а со првостепената пресуда ексшефот на УБК, Сашо Мијалков, беше осуден на 12 години затвор.
Покрај него а затворска казна од четири години беше осудена поранешната министерка за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Највисоки казни од по 15 години затвор добија двајцата избегани контраразузнавачи од т.н. Петта управа на тогашната УБК, Никола Бошковски и Горан Грујовски.
Во случајот беа обвинети вкупно 11 лица, кои со првостепената пресуда, која Апелација сега ја укина, беа осудени на вкупно 55 години затвор и 10 години условен затвор.