Министерството за транспорт и врски, на нашето Барање за пристап до информации од јавен карактер, ни одговори информацијата да си ја побараме на интернет страницата на владиниот ресор. Таму навистина има регистар на секоја издадена лиценца, но нема информација кога биле поднесени барањата, без што не може да се пресмета колку дена чекале апликантите
Експертите на една од фирмите добитнички на тендерот се пријавени како лица ангажирани од други фирми, на дополнително работно време над 40 часа. Законски, дополнително на 40 редовни часа неделно, може да се работи уште 10 часа. Но, истовремено, сите фирми се согласиле дека нивните експерти ќе бидат постојано на терен и достапни на изведувачот на делниците на автопатите 8 и 10-д
Една од фирмите во конзорциумот што победи на тендерот за надзор над „Бехтел и Енка“ ја добила неопходната лиценца А за надзор за 4 работни дена. Владата ја убедуваше скептичната јавност дека во тоа нема ништо невообичаено, но „360 степени“ побара доказ.
Пред две недели до Министерството за транспорт и врски испративме барање за список на сите издадени лиценци А за надзор во последниве пет години, заедно со информација – кога биле поднесени барањата, а кога издадени лиценците. Едноставно, сакавме да видиме – дали навистина е пракса оваа лиценца да се добива за три-четири работни дена.
Барај, ама таму нема
Од Транспорт и врски ни одговорија во законскиот рок, но само делумно. Не упатија да си ја побараме информацијата на интернет-страницата на Министерството. Таму, навистина, има регистар на сите издадени лиценци А за надзор, но не и информација – кога биле поднесени барањата, а кога одобрени.
Преведено, ресорот со кој раководи Благој Бочварски одби да каже дали имало други случаи кога фирма добила лиценца А за надзор за четири работни дена.
Толку споменуваната лиценца и е издадена на компанијата „Електра солушнс“. Фирмата ја побарала на 27 септември лани, а ја добила на 3 октомври, што е петтиот работен ден вклучувајќи го и денот на поднесување на барањето.
А брзината на издавање не е единствената причина поради која лиценцата е еден од дискутабилните елементи во целиот случај. Тендерот за надзор на „Бехтел и Енка“ е распишан на 15 септември 2022 година и, првично, рокот за поднесување понуди требаше да се затвори на 17 октомври 2022 година. Токму во тој меѓупериод, за само неколку дена, Министерството за транспорт и врски ја издава лиценцата без која „Електра солушнс“ не би можела да учествува на огласот.
Четири шанси за одговор
Како се добива лиценца за помалку од пет работни дена, министерот за транспорт и врски имаше можност да објасни во емисијата „Економски магазин“ на ТВ Алсат. Не еднаш, туку четири пати.
АЛСАТ: Јас вадев лична карта пред извесно време и ми требаа 10 работни дена… Како може една фирма да добие лиценца, да биде надзор за четири дена?
Благој Бочварски: Значи, најпрвин, сакам да потенцирам дека надзор на изградбата на коридорот 8 коридорот 10-д е компанијата ИРД од Италија…
АЛСАТ: За четири дена, дали друга фирма има добиено лиценца во историјата?
Благој Бочварски: Од друга страна, сакам само да потенцирам дека ИРД е компанија којашто е реномирана италијанска компанија и работи на многу проекти во државата.
АЛСАТ: Тоа не е спорно, спорно е како ја добиле лиценцата за четири дена Електра Солушнс
Благој Бочварски: Еве ќе Ви кажам... Ние согласно законот бараме од Комората на овластени инженери и архитекти да ни потврди дали инженерите кои се вработени, кои ни ги приложува таа компанија до Министерството за транспорт, имаат валидни овластувања. Значи, ние се обраќаме до друга институција. Кога ќе ни одговори таа институција, Комората на овластени инженери и архитекти, ние тогаш постапуваме и доколку сите други документи согласно Законот за градење се прибавени и се комплетни во предметот, ние тогаш ја издаваме таа лиценца на таа компанија.
АЛСАТ: Ве прашав, дали друга компанија има добиено лиценца за четири дена?
Благој Бочварски: Еве, оваа истата компанија, добила и друга лиценца за повеќе од 20 дена.
Транспорт одби да ни ги каже имињата на четворицата инженери со кои „Електра солушнс“ ја добила А лиценцата за надзор, но според податоците за вработените што ни ги достави самата компанија се доаѓа до заклучок дека двајца од нив биле ангажирани без огласување, во дополнително работно време, што значи дека биле редовно вработени во други фирми. Едниот од нив бил пријавен во „Електра солушнс“ на 27 септември, истиот ден кога фирмата го поднела барањето за лиценца.
АЛСАТ: Тоа не е малку сомнително?
Благој Бочварски: Значи, ова се податоци коишто еве, рековте, обвинителството отворило случај, нека истражи дали и кој во одредена постапка прекршил некоја процедура, прекршил некој закон
АЛСАТ: Добро, вие како министерство, не ги видовте?
Благој Бочварски: Значи ние како министерство не сме истражен орган.
Уште еден интересен аспект е тоа што од четворицата инженери со кои „Електра солушнс“ ја добила лиценцата за надзор – еден е електроинженер, еден машински, еден архитект и само еден е градежен инженер по патишта и железници.
Ем треба да работат цел ден, ем не смеат повеќе од 10 часа неделно
Па, ако не е прекршен ниту еден закон, како што посредно вели Бочварски, тоа значи дека секоја фирма со општа клаузула за бизнис може да пријави четворица инженери од која било област на дополнително работно време од неколку часа неделно и да добие А лиценца за надзор. И не само тоа, потоа на ист начин да ангажира други експерти, да конкурира на тендер и да добие најголем дел од работата и парите од надзорот на историски најголемиот инфраструктурен проект во земјава.
Инаку, во тендерската документација за избор на надзор над „Бехтел и Енка“, кај условите за предложените експерти, се бара, за секој од нив:
„да биде вработен кај економскиот оператор или ангажиран согласно важечкиот Закон за јавни набавки.“
Исто така, се бара „копија од доказ за вработување или соодветен доказ за ангажирање согласно важечкиот Закон за јавни набавки“.
Според списокот што ни го испрати „Електра Солушнс“, од 32-те лица вработени во компанијата на крајот на октомври 2022 година дури 25 се ангажирани без огласување – во дополнително работно време над 40 часа. Тоа значи дека сите тие лица се редовно вработени во други фирми. Законски, едно лице не може да работи повеќе од 10 дополнителни часа неделно покрај 40-те.
Од друга страна, според проектната програма за надзорот, која е дел од тендерските документи, а сега и од договорот, се предвидува дека експертскиот персоналот има обврска:
„… за задолжително присуство на градилиштето во текот на целото работно време на Изведувачот на работите, а согласно договорните периоди на ангажирање за секој член посебно. Овој персонал треба да биде достапен на Изведувачот во текот на целото работно време“,
пишува на страниците 26 и 27 од Проектната програма.
Што беше тоа јавен интерес
Тоа значи дека државниот орган, Јавното претпријатие за државни патишта, избрал понуда во која е јасно дека речиси една третина од експертите не може да работат повеќе од 10 часа поради начинот на кој се ангажирани, а од друга страна, треба да бидат задолжително присутни на градилиштето во текот на целото работно време на изведувачот кое сигурно нема да биде десет часа неделно.
Дали овој пристап значи почитување на законите, на нивниот дух и на принципот на владеење на правото, ќе треба да оцени Јавното обвинителство кое отвори предмет. Но, според експертите за борба против корупцијата, тесното читање на правилата и условите, секако, не е оди во полза на јавниот интерес.
„Она што се добива како впечаток од постапувањата на комисијата за јавни набавки е текстуалност. Значи, вие го читате наједноставно можно правилата, онака како што ви одговара, меѓутоа понатаму сите други се бранат со најелементарно разбирање на правилата без да се даде одговор дали ги интерпретираме правилата онака како што треба за да го заштитат јавниот интерес“,
изјави Миша Поповиќ, истражувач од Институтот за демократија.
Задачата што си ја постави Јавното обвинителство за гонење на организиран криминал, според нивното соопштение, е да ги провери наводите на медиумите за, цитирам: „изградбата на автопатите“ – затворен цитат – иако медиумите интензивно известуваат за изборот на надзорот, а не за изградбата. Независно од намерната или ненамерната непрецизност на обвинителството, само во оваа сторија „360 степени“ презентираше серија нелогичности за изборот на надзорот што предистрагата или ќе ги унапреди во истрага или ќе ги „испере“ како дозволена пракса. Последиците и во едниот и во другиот случај не се за потценување.