Свесни за ризикот од коронавирусот, но уверени дека блокада со жив штит им е единственото „оружје”, жителите на скопско Средно Коњари, дел со маски и марами, дел без заштита, денеска повторно излегоа на протест во атарот на селото каде се врши површински ископ на песок. Обвинуваат дека концесионерот работи надвор од добиената дозвола, а денеска на протестот со автомобил удрил тројца граѓани.
„Ги слушнавме камионите и веднаш истрчавме, немаше време ниту да пријавиме во полиција, ниту поинаку да се организираме. За 15 минути, педесетина жители бевме на локацијата и почнавме да ги бркаме камионџиите. По некое време дојде газдата со автомобил, придружуван и од полиција. Со возилото директно влета во нас. Повредени се тројца, а полицијата не реагираше. Се воздржавме од поголем инцидент, целта ни е поголема, не смееме да дозволиме ископот да продолжи оти сме во ризик“, вели Халим Алими жител на Средно Коњари.
Протестите против површинскиот ископ во селото траат со години. Жителите велат дека се копа блиску до куќите, а стигнато е и до подземните води, со што се плашат дека може да се загади и водата за пиење.
„Ако дојде до подземни води не смее да продолжи да копа. Врши ли некој контрола врз експлоатацијата, каде е Министерството за економија? Колку пати сме го поканиле Крешник Бектеши да дојде на лице место. Ова е жалосно, се уништува и плодно земјиште“, реагира Алими.
Во Средно Коњари ископот е во нива, каде песокот се смета за минерална суровина, па концесијата за експлоатација е во надлежност на Министерството за економија. Жителите во јануари годинава поднесоа претставка до ресорното министерство со очекување Државниот технички инспекторат да го санкционира концесионерот, но санкција досега нема.
Управителот на фирмата „Еуро Прогрес”, која ја има концесијата, е Ќазим Османовиќ, кој долго е во бизнисот. Ископот во Средно Коњари го почнале во 2009 г., а концесијата е со важност до 2041 година. Тој по секое обвинување на жителите тврдеше дека во денешно време ниту дете не може да поткупите да молчи, ако се работи незаконски. По денешниот настан вели дека и тој ќе почне да бара заштита од институции оти трпи загуби.
„Имаме елаборат, сите институции дале согласност, никој не нашол забелешка за нашето работење. Не знам што им е на луѓево. Не е точно дека сум ги удрил со автомобил, како би го направил тоа, кога позади мене одеше полиција? Имам инвестирано доста во оваа работа, ќе барам институционална поддршка, не можеме да се расправаме со населението постојано“, вели Османовиќ.
Владата минатиот месец донесе Уредба со законска сила со која, како што рече министерот за економија Крешник Бектеши, им се овозможува на концесионерите непречено да работат во текот на вонредната состојба.
За разлика од ова, ископот на речен песок е во застој. Државниот инспекторат за животна средина констатираше дека во вонредна состојба е оневозможен надзорот и ги стопираше сите дозволи за уредување на речни корита додека трае кризата. По вонредната состојба, овие дозволи по барање на Инспекторатот ќе се ревидираат, а Министерството за животна средина уверува секаде каде што ќе се констатира незаконитост, ќе следува одземање на дозволата.
Една од проблематичните дозволи за уредување на реките беше и таа за реката Пчиња, во соседното село на денешните демонстранти, Горно Коњари. Таму дозволата веќе е истечена, а Инспекторатот констатираше серија пропусти во текот на работењето и тоа: од носителот на дозволата АД Водостопанство, од ангажирана фирма „Генекс коп“, како и од подизведувачот „Прогрес Компани“.
Во Горно Коњари со дозвола за речен ископ со важност до декември 2019 г., како подизведувач била ангажирана фирмата „Прогрес Компани“, чиј сопственик е Ќазим Османовиќ. И таму жителите алармираа дека целта е да се изнесе што повеќе песок, а околината се запустува.
Во другата фирма „Еуро Прогрес“, која според дозволата, уште 21 година може да копа површински во Средно Коњари, Ќазим Османовиќ е управител, а сопственик е Ријад Османовиќ. Надлежен за надзор на оваа фирма е Државниот технички инспекторат.