Нашата минатонеделна сторија за злоупотребите на дозволите за уредување на речните корита мотивира и други месни заедници да побараат медиумско внимание за слични локални проблеми.
Само звукот на пилите на брегот на Пчиња ја нарушува тишината во запустените краишта на Скопско поле. Веднаш зад дрвјата позиционирани се багери. Тука се заради ископ на речен песок.
Овие ридови се создадени со ископ од реката Пчиња во скопско Горно Коњари. Локалните жители веќе цела година протестираат и велат дека нема да дозволат да се транспортира ниту зрно песок.
Под налетот на камионите велат дека попуштил и мостот.
„По 50 тона се товари еден камион. Им забрануваме цела година, не им дозволуваме, меѓутоа кога можеме, кога не можеме, пак ќе поминат, тоа е“,
вели Благоја Митевски, жител на селото Горно Коњари.
Сплотени во маката, група жители од Горно Коњари, поддржани од околните села, не однесоа покрај брегот.
„Целта нив не им е ништо друго, само корупција, песокот да го продадат“,
вели Благоја Митевски.
Горно Коњари е дом на едвај двесте жители, главно земјоделци кои поради длабењето на реката, мака мачат да ги наводнуваат нивите.
„И нас старите за година-две ќе не иселат оттука, затоа што немаме услови за живот. Да се занимаваме со сточарство треба да произведеме храна, како да произведеме храна кога немаме вода. Да живееме во селото, ни треба вода, како да живееме кога имаме само техничка вода, не може да ја користиме за пиење. Од друга точка, овде беше божја убавина, рај за очи, природа, зелени, шума, џунгла права. Јас повеќе пати потенцирам, белите дробови на овој регион се ништат“
ни кажа Цветко Цветковски.
Горно Коњари подолго време е мета за ископ, но мештаните велат дека последните две години состојбата ескалира.
„Нема сила да ги сопре овие узурпатори. Се е тоа узурпирано. Додека побараш заштита, веќе тие знаат, додека отидеш во полиција да поднесеш поднесок за протести, веќе тие се известени, полицијата е на нивна страна и така“,
вели Раде Спасевски.
Освен протести и петиции, локалните жители се обратиле и директно до владејачкиот СДСМ, а летово и до премиерот Зоран Заев.
„Премиерот кажа изричито забрането е да се црпе песок од речните корита и дадоа луѓето забрана, но тоа кратко траеше“,
додава Спасевски.
„360 степени“ веќе објави дека под превезот на потребата од уредување на речните корита заради превенција од поплави, се случуваат големи злоупотреби со безмилосно ископување песок од реките. Според регулативата, речните корита во градско подрачје ги уредува локалната самоуправа, а се што е надвор до ГУП-от е во ингеренции на Акционерското друштво Водостопанство. Тие се носители на дозволите што ги издава Министерство за животна средина. Бидејќи немаат сопствена механизација, и општините и Водостопанство ископот го препуштаат на приватни изведувачи. Фирмата што го вади материјалот, освен што има обврска да го уреди речното корито, им плаќа на Водостопанство или на општините за извадениот песок, кој го транспортира до сепарација на преработка и го продава по многу повисоки цени.
Носител на дозволата за уредување на речното корито на Пчиња во Горно Коњари е акционерското друштво Водостопанство.
Повторно, поради недостиг на механизација, ангажирана е фирмата ГЕНЕКС КОП ДООЕЛ СКОПЈЕ. И ангажираната фирма ангажирала подизведувачи, па на терен е механизација на ПРОГРЕС КОМПАНИ. Водостопанскиот инспектор од животна средина, по увидот на терен, во проектната документација и во договорот, утврдил серија неправилности:
- За изработка на проектната документација АД Водостопанство нема објавено јавен повик и нема образложение по кој критериум е изработен проектот;
- Купувачот ГЕНЕКС КОП со договор се обврзува ископот на песок да го врши со сопствена механизација, а склучува договор за деловна техничка соработка со фирмата ПРОГРЕС КОМПАНИ. Договорот не се прекинува поради непочитување на овој член;
- На терен нема уредување на речно корито со прагови и уредени косини по проект. АД Водостопанство, иако има обврска да изврши геодетско мерење, не доставува геодетски елаборат согласно издадената дозвола;
- За непостапување по дозволата кон АД Водостопанство е покрената прекршочна постапка до Основен Суд Скопје 1 на 14 октомври 2019 год.
За секој зафат ангажирани се различни приватни фирми, кои имаат рок од две години да го уредат речното корито.
Но, Државниот инспекторат за животна средина бара ресорното министерство да ги одземе сите дозволи за ископ оти работата на терен нанесува штета на природното богатство, а речните корита се раскопуваат без да се уредат за заштита од поплави.
Барањето да се одземат сите дозволи е резултат на увидот на водостопанската инспекторка Лидија Зафировска на локациите на кои со дозвола од државата се интервенира во речните корита. Таа пред две недели констатираше пропусти и во Карбинци, штипско.
„Алал да ти е инспекторке, само така“,
ја бодреа тогаш жителите на Карбинци инспекторката.
Претходно, при увид на ископ на Пчиња во кумановско беше нападната од камионџија. Врв на апсурдите е најновата информација дека Акционерското друштво Водостопанство, кое е носител на дозволите, бара дисциплинска постапка за инспекторката, која наоѓа пропусти во нивното работење.
Додека траат препирките меѓу Инспекторатот и Водостопанство прашавме во Министерството за животна средина – што мислат за констатираните пропусти од водостопанскиот инспектор, за реакциите на граѓаните и дали ќе го прифатат барањето за одземање на сите дозволи за ископ поради несоодветно уредување на реките. Одговор од Министерството нема.
Додека се чека исходот, багерите и камионите се под будно око на жителите. Освен во Горно Коњари локалното население не однесе и на границата меѓу Средно и Долно Коњари, каде се жалат на сличен проблем. Овде багерите копаат површински – не во река туку во нива, каде песокот се смета за минерална суровина па концесијата за експлоатација е во надлежност на Министерството за економија. Жителите обвинуваат дека се уништува плодно земјиште.
„Ние сме обединети како Македонци, како Албанци, како и сите оние што живеат во овие села. Апелираме до Владата која може да знае да имаат милост, како луѓе да ја стопираат оваа работ, или да дојдат да не соберат сите 10 и да не носат, нека ни купат по еден стан во Скопје и земјиштето да ни го платат и нека земат да работат нека копаат ама вака држава не се води“,
вели Амит Азировиќ, жител на с. Средно Коњари.
„Aпелирам до министерот Крешник Бектеши да испрати инспекција, да изврши увид и преиспитување на новата дозвола за ископување за оваа фирма, бидејќи ова е приоритет за нас“,
рече Алим Елими, жител на с. Средно Коњаре.
Камионџиите од фирмата што копа со свирежи негодуваа на снимањето. Ова не ги изненадува мештаните кои тврдат дека добивале и непристојни понуди само да не се бунат за ископот.
„Тоа беше пред 6 години, бев член како организатор на штрајкот, ми се јавија на телефон и ми рекоа – има 15.000 евра да се тргнеш од масна заедница. Јас не прифатив, им реков и 100 илјади да нудите, немате пари да ме платите мене за да се тргнам. Секогаш даваат пари, секаде, еве пример во Горно Коњари. Секој ден даваат за пиење, носат пари во продавници и еден дел на Горно Коњари не излегуваат на протест затоа што ги купиле со пари, им даваат за јадење и за пиење и не излегуваат“,
тврди Азем Ќерими од месната заедница на с. Средно Коњаре.
Кога жителите се повлекоа од локацијата, камионите повторно се активираа. Од Министерството за економија велат дека добиле претставка од локалното население, но се уште го чекаат извештајот од Државниот технички инспекторат за да одлучат дали фирмата ќе биде санкционирана.
И додека жителите од Горно, Средно и Долно Коњари стражарат покрај нивите и реката Пчиња, речниот, но и површинскиот ископ го вршат фирми токму од нивниот крај.
Песочната депонија е резултат од ископот на „Прогрес Компани“ регистрирана во Долно Коњари, чиј сопственик е Ќазим Османовиќ. Во другата фирма „Еуро Прогрес“, која копа површински, Ќазим Османовиќ е управител, а сопственик е Ријад Османовиќ. Фамилијата живее во Долно Коњари и велат дека дека не би си правеле штета самите на себе.
Состојбата на терен е позната. Познати се и наодите на инспекторатот и гневот на мештаните. Непознат останува исходот.
*ПОВРЗАНА ВЕСТ: (ВИДЕО) На хартија – уредување на речните корита, на терен – масовна кражба на песок