Со законското решение, изградбата на неколку делници практично се доделува на компанијата „Бехтел и Енка“, со што се заобиколува механизмот на распишување јавна набавка на која можат да се пријават повеќе компании
Државната комисија за спречување на корупцијата предупреди дека ако се усвои законот, ќе го дадат пред Уставниот суд. Против решенито се и редица невладини организации
Собранието попладнево го донесе Законот за утврдување на јавен интерес и номинирање стратешки партнер за имплементација на проектот за изградба на инфраструктурниот Коридор 8 (делница: Тетово – Гостивар – Букојчани и проектот за автопатот Требеништа – Струга – Ќафасан) и коридорот 10 Д (делница на автопатот Прилеп – Битола) во Република Северна Македонија, по скратена постапка, јави МИА.
Законот, кој го предложија Јован Митревски, Арбр Адеми, Кастриот Реџепи и Сурија Рашиди, треба да се овозможи реализација на Меморандумот што го потпиша Владата со компанијата „Бехтел и Енка“ како стратешки инвеститор за изградба на автопатите Тетово – Гостивар, Струга – Ќафасан, како и Прилеп – Битола. Со него првпат се предвидува изградба преку нов модел без распишување тендер, за кој власта уверува дека ќе ги даде најбрзите и најоптималните резултати во изградбата на патната мрежа.
Со предложеното законско решение сe уредува проектирањето и изградбата на инфраструктурата на Коридор 8 и проектирањето и изградбата на инфраструктурата на Коридор 10 д, како поединечни проекти за капитални инвестиции од стратешко национално значење за државата.
Во текот на расправата пратеникот од ВМРО-ДПМНЕ, Владо Мисајловски, побара законот да биде повлечен, затоа што смета дека во него треба да се подобрат многу работи и оти со ваква содржина ќе предизвика многу проблеми при реализацијата на проектите.
„Ова е закон кој ќе чини стотици и стотици милиони евра. Ваквиот закон ќе има многу проблеми, како во администрацијата при решавање на тековните работи. Ако е стратешки договор, зошто нема меѓународен договор меѓу две земји, иако постои меморандум за соработка“,
праша Владо Мисајловски.
Тој посочи дека во законот не пишува по кои стандарди ќе се реализира овој проект и оти пишува „со уникатен начин на градење“.
„Кој е тој уникатен начин, треба да се објасни бидејќи после институциите ќе се соочат со проблеми. Нема ништо во законот, како ќе се изберат подизведувачите, колку проценти ќе бидат македонски работници“,
рече Мисјаловски
Пратеникот од Беса, Кастриот Реџепи, како еден од предлачите на овој закон, смета дека сите заедно треба да ги поддржат овие проекти.
„Поткрепете гласајќи го овој проект од кој ќе имаат придобивка целата земја и граѓаните. Се работи за инфраструктурен Коридор 8, многу од нас патуваат тука, и знаат колку е значајно и колку е добар овој проект, од таа причина да не оставаме сомнеж, да го поткрепиме да почне реализацијата“,
додаде Реџепи.
На потег е Уставен?
Политиката го направи своето, но тоа не значи дека примената на законот за автопатите ќе „плови низ мирни води“. Против таквото решение гласот го дигнаа редица невладини организации кои работат на транспаретноста и борбата против корупцијата, уште кога Владата потпиша меморандум со компанијата „Бехтел и Енка“.
Невладиниот сектор не беше осамен во критиките. На нив се приклучи и Државната комисија за спречување на корупцијата (ДКСК). Претседателката на ДКСК, Билјана Ивановска, за ТВ Телма изјави дека ако законот помине во Собранието, тие веднаш ќе го дадат пред Уставен суд. Некои од аргументите и беа дека не е јасно зошто Владата не е подносител на законот, дека не е во редовна постапка и дека нема образложение како е избран токму конзорциумот „Бехтел и Енка“ за стратешки партнер.
„Тоа се закони со високи ризици од корупција и му укажуваме на Собранието да не го прифаќа. Доколку се донесе ваков закон, ќе го дадеме на Уставен суд. Како тој закон ќе биде во согласност со Уставот?“,
вели Ивановска за Телма.
Кои се „Бехтел и Енка“?
Конзорциумот се состои од американска и турски партнер. Логичен е интересот на компанијата „Бехтел и Енка“ за македонскиот пазар кога нивните ресурси ни се до граница. Градат во Албанија, Косово и Србија, но ја следат и скандали и застој во работењето. На пример, помпезно најавеното патриотско поврзување на Косово и Албанија заврши со драматично зголемена цена од првично договорената.
„Она што се предвидуваше прво да чини нешто како проект од 300 милиони евра, чинеше повеќе од 1,1 милијарда евра“,
вели Бесaр Ликмета, уредник на „БИРН Албанија“.
За преплатениот автопат во Албанија тамошното обвинителство отворило истрага против тогашниот министер за транспорт, а сегашен лидер на опозицијата, Љуљзим Баша, но на крај тој не беше гонет, бидејќи албанскиот Врховен суд пресуди во негова корист, дека биле прекршени роковите за истрага во предметот против него.
„Ако ‘Бехтел’ е притиснат да се натпреварува со други фирми веројатно ќе понуди подобра цена за автопатот. Кога немате конкуренција, кога немате тендери, туку процедури кои брзо се истуркани во парламентот, без надзор и без запазување на законот за јавни набавки во С Македонија, тогаш постои ризик за набавка која не е од корист за даночните обврзници. Сметам дека треба да учите од минатото искуство и она што се случуваше во Албанија и Косово“,
вели Ликмета.
Во април, министерот за транспорт и врски, Благој Бочварски, уверуваше дека нема да се доведеме во иста ситуација како соседите.
„Кога ќе го склучиме, договорот ќе биде исто така објавен јавно. Ние ќе сакаме и ќе инсистираме да нема големи осцилации бидејќи се работи за големи автопатски делници, некои од нив се и многу тешки за работење, по тешка траса, да тоа биде што е можно попрецизно дефинирано во тие договори, за да не ни се случуваат вакви осцилации на крајот и во сумите за чинење, заради тоа што државата треба да го прецизира и буџетот. Ние ќе имаме и наши консултантски компании кои ќе работат на заштита на интересот на државата, на финансиите, итн, заради тоа ќе внимаваме на секој еден детаљ и заради тоа реков дека не секогаш моделот на одење на јавна набавка е успешен заради тоа што после набавката некогаш и до 60 проценти па и повеќе оди повисока сумата на чинење отколку што е стартно пропишана“,
тврди Бочварски.
Македонија веќе има искуство со директно договарање на изградба на автопати, без тендер. Откако Владата се договори, Собранието во 2013 година изгласа посебен закон за изградба на автопатите Миладиновци-Штип и Кичево-Охрид.
Партнер, тогаш, беше кинески „Синохидро“. Миладиновци-Штип веќе е пуштен, а актуелната власт успеа да ја намали цената за чинење од 226, на 176 милиони евра, велат од Министерството за транспорт. Автопатот Кичево-Охрид, кој требаше да биде готов во 2018 година за цена од 411 милиони евра, во 2021 или три години подоцна, уште се гради, а цената веќе достигна 598 милиони евра или 45 отсто плус од планираното.
Токму сегашната власт, а во 2015 опозиција, обвинуваше дека незаконското заобиколување на тендерските постапки имало и друга заднина.
„Денеска сите ќе бидеме сведоци како Груевски договарал проценти и провизии во милиони евра, како правел незаконски упади во тендерски постапки“,
кажа Зоран Заев на прес-конференција во март 2015-та, како тогашен лидер на опозицијата.
