Најголемата опозициска партија во програмата за претстојните парламентарни избори „Проект обнова“, ветува дека ќе се залага за крупни измени на Уставот, а не се исклучува и носење нов Устав. Основа на тие измени ќе биде „зачувување на унитарниот карактер на Македонија и уредување на меѓуетеничките односи според принципот на единствена македонска нација“
Нацијата е основата на секоја демократска држава и набројаните примери на држави во нашата програма (Франција, Грција, Шпанија) се доказ дека нацијата многу повеќе ги заштитува правата и слободите на сите, вклучително и на малцинствата отколку државите кои се изградени врз етнички поделени и конфликтни општества, велат од ВМРО-ДПМНЕ во изјава за „360 степени“
Страницата со број 62 не е воопшто блиску до корицата на која било публикација. Сепак, таму се наоѓа поглавјето „Обнова на уставно-правниот и на политичкиот систем во Македонија“ во програмата од 340 страници на најголемата опозициска партија во земјава за претстојните парламентарни избори.
Иако овој сегмент не е на почетокот на изборната понуда на ВМРО-ДПМНЕ, во него се содржани повеќе идеи кои за македонското политичко секојдневие се „радикални“. Такви се, затоа што го отвораат вообичaено крајно чувстителното прашање за измени на Уставот, па дури и за носење нов Устав.
Што предлага/ветува ВМРО-ДПМНЕ?
На почетокот на поглавјето се констатира дека Македонија е заробена држава со хибриден режим, во која не владеат Уставот и законите. Како одговорна партија, се вели во Програмата, ВМРО-ДПМНЕ веднаш по формирањето на владата:
„Ќе формира експертска група со задача да ги посочи сите евидентирани слабости, проблематични, неконзистентни и неприменливи одредби во Уставот на Македонија и да подготви нови, модерни предлог-уставни решенија во согласност со европските вредности и стандарди. Експертската група својата работа ќе ја темели на две константи: зачувување на унитарниот карактер на Македонија и уредување на меѓуетничките односи според принципот на единствена македонска нација (по примерот на Франција, Шпанија, САД, Грција и слично)“,
пишува во Програмата на ВМРО-ДПМНЕ.
Со оглед на тоа што и грчкиот и францускиот Устав не препознаваат етнички групи туку Грци/Французи, односно грчки/француски државјани, „360 степени“ праша во ВМРО-ДПМНЕ – дали овој курс во партијата го гледаат како комплементарен на Охридскиот договор и дали тоа, воопшто, може да помине во земјава.
Од партијата ни одговорија дека не размислуваат за намалување на некакви права, туку напротив за гарантирање на повеќе права базирани на концептот на државата дефинирана со постојниот Устав.
„За ВМРО-ДПМНЕ Охридскиот рамковен договор е затворено прашање, кое генерира права и обврски за сите во државата. Планот е отворање на дискусија која ќе опфати експертски мислења и пред се консенсуално прифаќање на најдобрите практики кои ќе бидат во функција на унапредување на демократијата“,
одговорија од ВМРО-ДПМНЕ на прашањето на „360 степени“.
Понатаму, објаснуваат од опозициската партија, унитарниот карактер на државата е утврден од самиот почеток на самостојноста и независноста на државата, како и нејзиниот републикански карактер, што значи дека партијата не воведува нова вредост.
Сепак, од ВМРО-ДПМНЕ сметаат дека Устав по модел на Грција, Франција или Шпанија подобро ги штити правата на сите, „вклучително и на малцинствата“.
„Во делот на нацијата, ВМРО-ДПМНЕ укажува дека нацијата не се коси со Охридскиот рамковен договор, ниту се коси со стандардите за заштита на малцинските права согласно меѓународното и националното право. Напротив, оди чекор понатаму во нивното унапредување и развивање. Нацијата сфатена во политички контекст ги апсорбира сите малцински права и слободи, вклучително и правата и слободите на мнозинството. Нацијата е основата на секоја демократска држава и набројаните примери на држави во нашата програма се доказ дека нацијата многу повеќе ги заштитува правата и слободите на сите, вклучително и на малцинствата отколку државите кои се изградени врз етнички поделени и конфликтни општества. Нацијата е симбиозен феномен кој има за цел да заштити права и вредности на сите граѓани, многу повеќе од државите кои ги сепарираат граѓаните во етнички групи со нагласено чувство на грижа само на ’своите’ што е далеку од интегриран демократски концепт на држава“,
велат од ВМРО-ДПМНЕ.
Да се намали цензусот за избор на шеф на државата
Дел од аргументацијата за измени или носење на нов Устав се образложени и во самата програма. Во најголем дел станува збор за одредби во Уставот кои во изминативе години предизвикаа проблеми, пред се, поради недоречености кои дозволија „креативни“ читања во зависност од тоа кој е на власт, а кој во опозиција.
Некои од тие аргументи се:
„Членството на министерот за правда во Судскиот совет и начинот на избор на членовите на Судскиот совет и Советот на јавни обвинители;
Нејасната поставеност на некои надлежности на претседателот на државата;
Непрецизна процедура при употребата на ’ветото’ на претседателот;
Паралелизам на надлежностите на главниот град и општините на неговата територија;
Лимитираната надлежност на Уставниот суд;
Врзувањето на уредбите со законска сила за Владата, а не за Претседателот;
Конфузното дефинирање на воената и вонредна состојба“,
се вели во дел од програмата на ВМРО-ДПМНЕ.
Меѓу аргументите е и уште едно барање кое опозицијата го смета за проблематично, а тоа е 40% излезност во вториот круг за избор на Претседател на државата.
„Изборниот цензус од 40% за претседател се покажа како премногу висок погледнато низ призмата на реалните надлежности и реалната моќ што претседателот на Републиката ја има согласно Уставот и законите. Ова прашање е една од работите што треба да се отворат како дискусија во општеството, со оглед на досегашните потешкотии при избор на претседател и борбатa со цензусот. Ние не велиме дека ова прашање сами ќе го решиме. Велиме дека треба да се отвори дискусија во насока на постигнување најширок партиски консензус. Ние во делот на програмата посветен на политичкиот систем велиме дека ќе инсистираме промените да ги правиме со политичка консенсуалност и во согласност со идеите и предлозите на другите партии. Но, како партија секогаш ќе ги иницираме дискусиите и размената на мислења со цел да дојдеме до избор на најдобри решенија за политичката иднина на земјата.
Според партијата, цензусот и другите воочени недостатоци можат да се надминат со амандмани на постојноиот Устав, но нотираат потреба од нов.
„Евентуалното носење нов Устав е споменато како една од можностите што се допушта доколку се постигне општ консензус меѓу политичките чинители. Но, од друга страна, мораме да бидеме и реални, досега донесените 36 амандмани се повеќе од 1/3 од членовите на Уставот. Сите тие измени понекогаш во пракса делуваат како ’дивоградба’ поставена или налепена на постојната уставна конструкција, плус со последните измени се случи уставна неконзистентност со еден амандман (амандманот за името на државата) да се изврши промена на сите членови кои го споменуваат името на државата што од уставно-правен и номотехнички аспект е недопуштено и неодржливо“,
велат од ВМРО-ДПМНЕ за „360 степени“.