„ГРЕКО е свесен дека оваа препорака изискува уставен амандман и дека иако бил изготвен предлог во врска со ова прашање, тој не поминал успешно во Собранието. Образложенијата дадени од властите се исти како и во претходните извештаи: министерот за правда не учествува на седниците на Судскиот совет. Оттука, не може да изврши никаков притисок врз Судскиот совет. ГРЕКО повторува дека секогаш постои ризик од политичко влијание и при отсуство на формално право на глас, па дури и при отсуство на формално и лично присуство на министерот за правда на состаноците поради што изразува жалење за континуираниот недостаток на напредок во поглед на имплементацијата на оваа препорака“, се наведува во извештајот
Групата на држави за спречување на корупцијата (ГРЕКО) на Советот на Европа во второто дополнение на Вториот извештај за Северна Македонија, нотира дека земјава бележи напредок во имплементацијата на препораките од Извештајот од четвртиот круг на евалуација.
Конкретниот извештај објавен денеска се однесува на усогласеноста на С Македонија во спроведувањето на препораките на ГРЕКО кои се однесуваат на спречување на корупцијата меѓу пратениците, судиите и обвинителите. Со второто дополнение на Вториот извештај, како што се наведува во него, се комплетира постапката за овој евалуациски круг.
Извештајот е усвоен од страна на ГРЕКО на неговата 95-пленарна седница, одржана во Стразбур од 27 ноември до 1 декември 2023 година во Стразбур.
Според нотираното во дополнението на извештајот се оценува дека од 19 дадени препораки 14 се имплементирани во задоволителна мера или по нив е постапено на задоволителен начин, четири препораки се делумно имплементирани, а само за една препорака оценката на ГРЕКО е дека не е имплементирана.
Препораката која не ги исполнила очекувањата на ГРЕКО од четвртиот евалуациски круг се однесува на укинувањето на членството на министерот за правда во Судскиот совет по службена должност.
Ова е регулирано со уставниот амандман 28 што значи дека за укинување на функцијата на министерот за правда во Судскиот совет е потребна интервенција во Уставот.
Имено, министерот за правда и претседателот на Врховниот суд по службена должност се членови на Судскиот совет без право на глас при носењето одлуки. Сепак, членството на министерот, според ГРЕКО, е во корелација со претпоставената можност за политичко влијание во работата на судството, поради што нивната препорака која опстојува подолго време, но досега не е имплементирана од властите во земјава е укинување на оваа негова функција во телото задолжено за оценување, избор и разрешување на судии.
„ГРЕКО препорача, со цел да се зајакне независноста на судството од несоодветно политичко влијание, да се укине членството по службена должност на министерот за правда во Судскиот совет. Во Адендумот (дополнението) на Вториот извештај за усогласеност, ГРЕКО оцени дека оваа препорака не е имплементирана. ГРЕКО изрази жалење за континуираниот недостаток на напредок во поглед на оваа препорака“,
се вели во извештајот.
Овој заклучок на ГРЕКО се повторува и во последниот извештај иако од страна на властите земјава одговориле дека во периодот од 2019 до март 2023 година министерот за правда не учествувал на ниту една седница на Судскиот совет. Оваа пракса, како што е добро познато во јавноста, продолжува и по месец март 2023 г. Бидејќи на седниците на Судскиот совет досега не се појавил ниту актуелниот министер за правда, Кренар Лога.
„Член 11, став 4 од Деловникот за работа на Судскиот совет (Службен весник на Република Северна Македонија бр. 274/2019 и 186/2020 год.) предвидува дека на одредени членови на Судскиот совет, т.е. министерот за правда и претседателот на Врховниот суд, не им се доставуваат материјалите за работа за постапките во кои не учествуваат. Согласно оваа одредба, министерот за правда не добил никакви информации за предметите во коишто се разгледува одговорноста на одреден судија и/или претседател на суд или за изборот на одреден судија и/или претседател на суд. Тоа значи дека министерот не може да изврши влијание врз овие постапки. Освен тоа, практикувањето ‘неучество’ на министерот за правда на седниците на Судскиот совет служи како еден вид заштита од можното политичко влијание на министерот врз работата на ова тело. Овој модус вивенди ќе се практикува и понатаму сѐ до усвојувањето на амандман на Уставот со кој ќе се предвидат одредби за исклучување на министерот за правда од составот на Судскиот совет“,
образложиле македонските власти се вели во извештајот.
Од ГРЕКО ја нотираат оваа информација и велат дека образложенијата од властите се исти како и во претходните извештаи.
„ГРЕКО е свесен дека оваа препорака изискува уставен амандман и дека иако бил изготвен предлог во врска со ова прашање, тој не поминал успешно во Собранието. Образложенијата дадени од властите се исти како и во претходните извештаи: министерот за правда не учествува на седниците на Судскиот совет. Оттука, не може да изврши никаков притисок врз Судскиот совет“,
наведуваат од ГРЕКО.
Сепак оттаму повторуваат дека секогаш постои ризик од политичко влијание и изразуваат жалење за „континуираниот“ недостаток на напредок во поглед на имплементацијата на оваа препорака.
Инаку, укинување на членството на министерот за правда и претседателот на Врховниот е една од 40-те препораки во извештајот на Оценската мисија на Европската Унија по скенирањето на состојбите во Судскиот совет по превирањата што се случија во ова тело во мај минатата година и предзвикаа сериозна грижа за неговото функционирање.
Отсуството на актуелната претседателка на Врховниот суд, Беса Адеми од работата на Советот по превирањата во него, беше повод против неа да биде поведена дисциплинска постапка од член на ова тело, со која се бараше нејзино разрешување од функцијата претседател на највисокиот суд во државата. Сепак, членовите на Советот на 17 јануари годинава со мнозинство гласови ја запреа постапката за разрешување на Адеми.
Во однос на пратениците во Собранието, во заклучоците од Извештајот на ГРЕКО се наведува дека властите во земјава се повикувале на напредокот во однос на рационализирањето на Кодексот за етичко однесување на пратениците, како и на развојот на програмата за обука на пратениците за примена на Кодексот и подготовката на обучувачи за идно подигање на свеста за стандардите поврзани со етика и интегритет.
„Сѐ уште се работи на други промени. Ќе се обрне особено внимание на доверливото советување и менторство во идниот нов собраниски Деловник, а интерните правила за Законот за лобирање се во подготовка во рамки на Комисијата за деловнички и мандатно-имунитетни прашања на Собранието“,
нотираат од ГРЕКО во извештајот.
Сепак, оттаму изразуваат жалење што нема подобрување во поглед на системот на санкционирање предвиден со Законот за спречување корупција и судир на интереси.
Во врска со работата на обвинителството, единствената преостаната препорака на ГРЕКО се однесува на проширување на опсегот на санкции кои се достапни за дисциплинските повреди сторени од страна на обвинителите.
„Властите посочуваат дека оваа препорака ќе биде земена предвид при изменување и дополнување на Законот за јавното обвинителство. За таа цел, ГРЕКО би сакал да ги охрабри властите да го сторат тоа што е можно поскоро“,
се наведува во Извештајот.
Целосниот Извештај од второто дополнение на Вториот извештај на ГРЕКО за усогласеноста на земјава можете да го прочитате на следниот ЛИНК.