Според годишните планови за јавни набавки на Министерството за внатрешни работи, тендерот за набавка на униформа и делови од униформа за специјалните полициски единици требало да се распише во септември. Ако се распишел според планот, на него немало да може да учествува една од добитничките бидејќи во тој момент едноставно не постоела
Планот за јавни набавки е единствениот јавен документ од кој фирмите можат да видат што и кога една институција планира да купува пред да се распише оглас за јавна набавка
Пред две недели обелоденивме дека МВР склучило рамковни спогодби за набавка на униформи за специјалците чија вредност може да се искачи до 3,8 милиони евра.
Тендерот бил така скроен што не било пречка да го добијат фирма формирана 20 дена пред распишувањето на огласот и модно женско студио кое лани имало двајца вработени и 20-ина илјади евра приходи за цела година.
Сторијата доби внимание во јавноста, вклучително и од политичарите. Опозицијата го опиша случајот како бизнис шема на власта, а власта го повика обвинителството да го истражи и овој, но и сите претходни слични набавки.
„Тендерот е шиење по мерка – ама не за полицијата, туку за партиските и бизнис интереси блиски до ВМРО-ДПМНЕ. Ова не е случајност. Ова е дел од тендерските шеми на ВМРО-ДПМНЕ и системската корупција која го јаде општеството“,
изјави Богданка Кузевска, портпаролка на СДСМ.
ТОН – Христијан Мицкоски, премиер 38:54 – 39:19
„Јас ги повикувам надлежните во обвинителството, во судството, а денеска имав разговор со министерот да ги повика и невладините и да ги стави на јавен увид тендерските документации, но исто време да ги стави на јавен увид и тендерските документации во минатото“,
изјави премиерот Христијан Мицкоски.
Додека траат прозивките меѓу политичарите, откривме нов индикативен аспект во случајот.
Планиран во септември, реализиран во декември
План за јавни набавки. Така се вика документот што секоја државна институција е должна да го донесе, а во кој, како што кажува и насловот, пишува што ќе набавува институцијата во претстојната година.
Планот вообичаено се носи кон крајот на една календарска година, за набавките за следната. Низ годината, зависно од потребите и парите, може да се менува и дополнува.
Првиот годишен план на МВР за 2024-та, годината во која е распишан тендерот за униформите, е објавен на 9 јануари 2024 година. Во него не се споменува набавка на униформи за специјалците, што значи дека не се планирал таков тендер.
На 13 февруари е објавен дополнет План за јавни набавки и во него повторно ги нема униформите. Но, во втората полoвина на годината, во рок од 20 дена се објавени три измени на Планот за јавни набавки на МВР, на 16 август, на 1 септември и на 6 септември. Токму во последната од оваа серија измени, првпат се појавува набавката на униформи.
Во секој План за јавни набавки пишува и кога се очекува да почне постапката, односно да се распише тендерот. За униформите тоа бил септември, истиот месец кога и биле воведени во планот.
До крајот на 2024-тата година, МВР го смениле планот уште два пати. Униформите останале и во следните верзии, но никогаш не се сменил планот за тоа кога да се распише набавката – останал септември. Еве зошто сето ова заслужува внимание?
Како што веќе рековме, набавката на униформите за првпат се појавува во Планот за јавни набавки на МВР во септември 2024-тата, со интенција тендерот да се распише во септември. Но, поминал септември, поминал и октомври, а МВР не објавиле повик. Не објавиле ниту во ноември, но тој месец, на 20 ноември, во земјава е регистрана фирмата „Памитекс тим“. Само 20 дена подоцна, е објавен тендерот за набавка на униформи за специјалците на кој „Памитекс“ се пријавува, а потоа и добива зделка – тригодишна рамковна спогодба вредна 1 710 000 евра.
Бидејќи Планот за јавни набавки е единствениот јавен документ од кој една фирма може да дознае кои тендери ќе ги распишува одредена институција, ваквата хронологија на настаните отвора неколку дилеми. Зошто „Памитекс“ отвориле фирма во ноември, ако Планот за јавни набавки предвидувал тендерот да биде објавен уште во септември? Но, и дали има врска меѓу одложувањето на распишувањето на огласот од септември во декември, со регистрацијата на „Памитекс“ во ноември?
Па, од МВР побаравме објаснување – зошто не го распишале огласот за кога и го планирале, во септември? Не добивме одговор во рокот кој го оставивме.
„360 степени“ уште пред две недели ја праша и „Памитекс тим“ – дали фирмата е направена само за огласот на МВР. Ниту тогаш, ниту во меѓувреме ни стигна одговор и на тоа и на другите прашања.
Прво оп, па скок
Условите на тендерот беа такви што не се бараше од економските оператори да ја докажат својата способност преку број на вработени, приходи, претходно извршени слични работи.
„Суштината е дека јавната набавка била отворена, без лимитирачки ограничувачки услови како во минатото. Секој којшто имал интерес можел да се јави“,
изјави премиерот Христијан Мицкоски.
На истата прес-конференција, премиерот призна дека способноста на фирмите е важна и дека договорот може и да се раскине врз таа основа. Но, додаде, дали имаат способност или не ќе се оценува пост-фестум.
„Доколку фирмите коишто вие наведовте не се способни, немаат капацитет, не знааат да произведат таков тип на опрема, нормално дека договорот ќе биде раскинат и нема да има трошење на јавни средства, јавни пари итн. Ние не можеме сега да го раскинеме тој договор, пред да докажеме дека тие не се способни, затоа што ќе имаме одговорност и ќе треба да плаќаме пенали“.
Зошто да се проверува капацитетот отпосле, побаравме одговор согласно повикот на премиерот – сите да направат увид како се набавувала опрема во минатото.
Според интернет-страницата на Бирото за јавни набавки, МВР последен пат купувало униформи согласно планот за јавни набавки за 2019-та година.
Набавката тогаш била поделена на 12 дела, според деловите од униформата.
Големата разлика на тогашниот со сегашниот тендер, е што имало предуслови за капацитетот на фирмите кои сакаат да се пријават. Како на пример:
- во последните 5 години да има извршено испораки на стоки од ист или сличен вид;
- референтна листа на главни испораки…. и потврди за извршените испораки од корисниците;
- да има ангажирано соодветен стручен персонал за конфекционирање/изработка на стоките предмет на договорот и најмалку едно лице за контрола на квалитетот;
- да има ангажирано соодветен стручен персонал за конфекционирање/изработка на стоките… изјава дека има обезбедено технички капацитети за конфекционирање/изработка на стоките предмет на договорот.
Со други зборови, техничката способност на фирмите кои сакале да шијат униформи за специјалците се утврдувала однапред.
И, иако условите биле далеку построги од сегашните, била обезбедена поголема конкуренција бидејќи се пријавиле четири фирми, наспроти три на сегашниот тендер.
Но, и покрај затегнатите услови, и во старата набавка има елементи што отвораат дилеми.
Еден дел од тендерот, во вредност од 1,1 милиони евра, го добила скопската Микеи-Интернационал, фирма со искуство во трговијата со оружје и безбедносна опрема.
Другиот дел, во вредност од 1,35 милиони евра го добила гевгелиската ЈУНАЈТЕД ИНТЕРНЕШНЛ ТЕХНОЛОЏИС.
„Јунајтед“ не биле нова фирма, постоеле од 2014 година.
Но, според финансиските податоци за годината во која го добиле тендерот, 2020-тата, имале приходи од 326 илјади евра, што е околу четирипати помалку од тендерот кој го добиле. А, ако им се видат извештаите во следните години, фирмата доживеала вртоглав раст во 2021, а особено во 2022-та кога приходите им скокнале на околу 6,5 милиони евра, години во кои добиле уште неколку тендери во МВР и во Министерството за одбрана. Потоа, нивните приходи драматично паднале на нивото пред државните тендери.
Со овие и другите дилеми поврзани и со актуелната и со поранешните набавки на униформи за специјалната полиција, засега се занимаваат новинарите, политичарите, дел од стручната и општата јавност. Премиерот, повика учество да земе и обвинителството.
Од таму, во моментов не можеа да ни дадат дециден одговор дали до нив е поднесена пријава, со која практично и тие би почнале проверки за сегашниот, но можеби и за некои претходни тендери. Засега не се споменува постапување по допрен глас.