Меѓународниот успех на репрезентацијата или домашните клубови вообичаено е причина за радост. Но, во земјава е причина и за гнев, бидејќи настапите на националниот и другите тимови може да се следат на телевизија само на странски јазик.
Чупиќ денеска 8 од 9. Еве го и деветтиот погодок на Иван Чупиќ.
Како се случи настапите на репрезентациите и клубовите во меѓународните лиги да останат без коментар на македонски јазик.
– Каналите кои се реемитуваат во Македонија мора да бидат реемитувани на оној јазик на кој оригинално се емитуваат во таа држава од каде имаат добиено дозвола – објаснува директорот на Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги,ЗоранТрајчевски.
Спортските новинари бараат законска интервенција од државата.
– Македонија е единствената земја на Балканот, па и во Европа, која се самоцензурира кога е во прашање овој сегмент од спортското новинарство – смета новинарот Бранко Илиевски.
Владата најавува решение за проблемот, но по изборите.
Европскиот ракометен шампион од пред две години, скопски Вардар, и годинава е во игра за најважниот трофеј. Двете победи против Загреб минатиот месец значеа пласман меѓу 8-те најдобри во Лигата на шампионите.
Но, дури и при домашниот триумф во „Јане Сандански“, македонскиот јазик, можеше да се слушне само во салата, а не и на малите екрани.
32:30 е за Вардар, кој ќе победи на крајот и во овој реванш меч, не со голема разлика, но тоа сепак ќе биде победа, тоа што и го посакуваа во центарот „Јане Сандански“. Мраковчиќ, Бичаниќ и на крајот запрен Валентино Равниќ. Останува 32:30.
Меѓународните настапи на Вардар, за жал, не се единствени што на телевизија можат да се следат само на „странски“ јазици. Така е дури и со националната фудбалска репрезентација.
Стојановиќ ја испушти топката, доаѓа Алиоски. Алиоски ја краде топката, многу непријатна ситуација. Повратна топка во просторот на 16 метри. Можност за Македонија. 1-1! Се случи грешка и еве изедначување…
Апсурдно или не – се е законски.
– Во конкретниот случај, имателот на правата Спорт клуб има дозвола од државата Луксембург да емитува програма на хрватски, српски, словенечки јазик, а во Македонија се реемитува верзијата на хрватски јазик. Во конкретниот случај, Спорт клуб нема дозвола од државата Луксембург да емитува програма на македонски јазик и бидејќи тие и ги имаат откупено правата за квалификациите за ЕП, коментарот на натпреварите е на хрватски јазик – вели директорот на АВМУ, Трајчевски.
Со други зборови Спорт клуб, Арена спорт, Евро Спорт и не можат да реемитуваат програма во Северна Македонија на македонски јазик, бидејќи немаат регистрирано свои ТВ станици во Македонија. А за такво нешто, немаат економски есап.
Организиран притисок за промена прават спортските новинари.
– За македонските телевизии е проблем и тоа што не можат да се борат веќе ни за авторските права, како за оние во ракомет за машкиот дел од Лигата на шампионите на ЕХВ, повеќе и тоа не е дел од она што се емитуваше на нашата национална телевизија. Тука се гледа дека ние не можеме да се бориме, но доколку се донесе законско решение доколку се обврзат сите странски телевизии, доколку сакааат да се емитуваат на овие простори да го направат тоа на локалниот јазик – вели спортскиот новинар Дамјан Николовски.
Зад такво решение стои и коментаторот Бранко Илиевски. Тој е единствениот коментатор на македонски јазик, чиј глас се слуша на Спорт Клуб само кога фудбалската репрезентација игра на домашен терен, во Лигата на нации.
– Сигналот кој се реемитува од стадионот каде што сме во моментот, оди директно во Хрватска, од Хрватска оди директно кај нашите гледачи и тоа е единствениот пат. Мора изворниот сигнал да се пренесе. Ние да сакаме да коментираме на Арена или Спорт клуб, тоа може да го направиме, но мора да одиме или во Загреб или во Белград со студио таму, законски во моментот не можеме. Големите спортски канали, верувајте, никогаш нема да се решат сами и да речат – Добар ден, сакаме да работиме со македонски редакции, затоа што никој ниту ги принудува ниту им создава обврска, тие тоа нема да го направат – вели Илиевски.
Илиевски и Николовски се дел од група на спортски новинари кои велат дека уште пред една година, понудиле решенија до Владата и министерството за информатичко општество.
– Значи, ние како спортски новинари дадовме можност од два месеца за техничка адаптација, од 3 месеца да се обработува 30 отсто на македонски, па новите 3 месеци со нови 30 отсто внесување на коментар на вкупната програма на каналите и потоа во нови 6 месеци да се обработува од тие 12 вкупно – 100 отсто на македонски. Дадовме многу предлози и сугестии, државата засега едноставно не презема ништо или ние не чувствуваме дека не презема ништо или до нас не се дојдени такви информации – истакна Илиевски.
За АВМУ, решението е кај Владата, а свои предлози имаат и тие.
– Постојат две решенија: едно е законска измена и да се овозможи на телеком операторите да добијат дозволи за медиумско емитување, дел од телеком операторите веќе имаат изразено желба за отворање на телевизии со спортски формат. Или втората опција Владата да вложи напор во разговори со странските канали кои веќе ги имаат откупено правата за територијата на Р. Македонија, да им се понудат услови, за да има кај нив интерес за да отворат нови телевизии во тие земји каде емитуваат и на македонски јазик. Постои трета опција, доколку Владата има финансиски средства, тие средства да ги насочи и кон јавниот сервис, па јавниот сервис во иднина да ги откупува правата за значајни, за оние спортски настани за кои во Македонија постои интерес – вели Трајчевски.
Идеите на спортските новинари и на Агенцијата му се добро познати и на надлежниот министер Дамјан Манчевски. Но, вели дека за прашањето штотуку почнале да разговараат.
– Ние средбата ја имавме само пред неколку месеци, еден или два. Не знам зошто една година се зборува. И во основа да, имаат предлог, меѓутоа тој предлог треба да се преточи во законски одредби кои нема да се во колизија со други закони – вели министерот Манчевски.
Повеќе буџетски пари за МТВ да ги купува правата, според Манчевски, би било нарушување на пазарот. Слично е толкувањето и за законски измени со кои телеком операторите би можеле да отвораат телевизии. А тука се и меѓународните правила на игра.
– Како што спомнав и претходно, ако гледаме само од овој аспект, прашањето лесно е решливо. Но, факт е дека сигналот од изворот не смее да се менува до крајот и операторот мора да го пренесува во изворната форма. Се обидуваме да најдеме решение да не се прекрши тоа генерално правило, важи секаде во светот…Не можеме да одиме против тоа. А притоа, да го адресираме овој специфичен проблем затоа што сме мало говорно подрачје на македонски јазик, а авторските права се почесто ги купуваат компании коишто се однесуваат на цели говорни подрачја. И сега, не знам од кои причини навистина, нашата земја е ставена во делот на ова говорно подрачје од поранешна Југославија, значи тој српско-хрватски јазик итн. што очигледно не е така. И затоа треба да најдеме начин, како ова ќе го регулираме. – смета Манчевски.
Дека владата не знае кој модел ќе го следи, покажува фактот што на Илинденска 2 се зборува и за уште еден предлог. Советникот за спорт на премиерот, Даниел Димовски, промовира независен спортски канал поддржан од државата.
– Темата спорт на македонски не е само прашање на македонскиот јазик. Темата е каде е местото на македонскиот спорт. Ние сме сведоци дека скоро на сите телевизии комерцијални, спортските репрезентации исчезнаа. Вие веќе и да ги немате. Почнувајќи од Канал 5, Телма, Сител, сите ако претходно видите дека имаа сериозни продукции на спортски настани, веќе ги нема. Остана само националниот канал, а тој е премалку бидејќи истиот оди… најчесто спортските и на собранискиот канал кој има друга намена, и практично нема простор за национален македонски спорт. Ако вие немате спорт домашен на телевизија, како ќе вршите промоција на спортот, како ќе им дадете начин на тие спортски федерации да ги промовираат своите спонзори и практично со исчезнување на овој простор, вие сте ги осудиле сите тие спортски организации и генерално спортот во Македонија на пропаст – смета Димевски.
Мноштвото идеи што се на маса значат дека во следните неколку месеци ќе остане праксата – македонската репрезентација или меѓународните настапи на клубовите да се следат на „странски“ јазик. Решение, велат од владата, ќе се бара по избори.