Митрополитот на Имврос и Тенедос, г. Кирил, еден од најблиските соработници на вселенскиот патријарх г.г. Вартоломеј и одговорен за нашето црковно досие, во прво интервју за македонски медиум, ја пренесува перспективата на Вселенската патријаршија од каде што МПЦ-ОА очекува томос за автокефалност и прифаќање од сите цркви во православниот свет. Според Вселенската патријаршија, тоа што го добивме од Православната црква на Србија е лажен томос
Во продолжение ви го пренесуваме интервјуто во целост кое беше снимено за време на неодамнешниот престој на г. Кирил во земјава
360 степени: Ваше високопреосвештенство, добре дојдовте. Ви благодариме што прифативте да дадете интервју за „360 степени“. Доаѓате од Вселенската патријаршија, како владика на Имврос, родното место на вселенскиот патријарх, неговата сесветост г.г. Вартоломеј. Досега неколкупати сте биле во посета на нашата земја. Која е целта на Вашето доаѓање овој пат?
Г. Кирил: „Најпрво, многу сум среќен и, како што велиме на мојот јазик, добро ве најдов, овде во вашата прекрасна татковина, во вашата прекрасна земја и му благодарам особено на каналот „360 степени“ што ми ја дава оваа можност да зборувам со народот од оваа земја. Мојата посета овој пат овде е најнапред сите заедно да го прославиме големиот верски празник на нашата Богородица – Благовештението на Богородица, кој е еден од најголемите верски празници. Значи, првата причина за посетата е да прославиме заедно. Втората причина е сослужението што ќе се случи в недела во Охрид, во храмот „Света Софија“, каде што со ова сослужение уште еднаш ќе ги објавиме љубовта и единството на нашата црква и расположеноста и трудот да чекориме обединети, во еден современ свет кој е полн со предизвици. Светот секојдневно нè предизвикува, условите, начинот на живот, развојот на знаењето, на науката…, и црквата, православната црква мора да биде подготвена секогаш да го дава своето присуство и одговори. И колку повеќе сме обединети и возљубени, толку подобро ќе можеме да им понудиме и да ги поткрепиме нашите луѓе каде и да се наоѓаат, во која-годе држава, во која-годе земја, со која-годе националност.“
360 степени: Има ли Православната црква денес официјален став за прашањето за автокефалност? Што велат каноните и традицијата?
Г. Кирил: „Треба на почетокот да кажеме дека ќе водиме искрена и чесна дискусија, без да криеме работи и без да кажеме работи што се неточни. Во Црквата, во Православната црква, постои статус кво, кој се има оформено веќе две илјади години, дваесет века. Православната црква ги има вселенските собори, своите догми и канони и своето свештено предание. Значи, овој статус кво на Православната црква се заснова на две илјади години историја и на она што го кажав, на вселенските собори, така што не можеме одеднаш – затоа што постои една геополитичка нова динамика – да дојде и да го урне црковниот устав, статус квото на Црквата, кое до денес ги има создадено древните историски патријаршии и поновите цркви, било да се нови патријаршии или нови автокефални, автономни цркви. За да се стане сето тоа, се користеа некои работи, некои правила, некои одредби, кои токму практиката на Црквата во своето прифаќање и предание ги прифати, ги зеде и ги примени. Така значи, од Четвртиот вселенски собор имаме веќе одредено дека првопрестолна патријаршија е Рим, постариот Рим. И, со оглед на тоа што се прави пренесување на главниот град на Империјата, новиот Рим, Константинопол, ги има точно сите, ама баш сите привилегии и предности што ги има патријархот на Рим. Нему, (на Константинополскиот), Четвртиот вселенски собор со каноните му ја дава привилегијата, му ја дава можноста, му ја дава, во наводници да кажеме, „власта“ да применува некои работи, како на пример, темата на првиот. Тоа е една многу голема тема што не ја разбираме лесно, но и во последно време, можеби затоа што на некои така им одговара, ја имаме ставено во контекст на историската привилегија – дека историска привилегија е Константинополскиот да биде прв, всушност, вселенски патријарх. Но, тоа не е вистината. Вистината е дека потребата за прв е догматска, литургиска и суштинска. Односно, не може да се отслужи Божествена литургија доколку нема некој кој претстои на Божествената литургија. Впрочем, сите патријарси, сите архиепископи да сослужуваат заедно, еден од нив ќе биде прв, кој ќе ја отслужи Божествена литургија, свештенослужителот, а другите ќе бидат сослужители. И, бидејќи во просторот на Православната црква и православната вера сè произлегува од литургискиот живот – без литургиски живот ние сме едно ништо, една нула – затоа потребата од првиот е суштинска и е чисто духовна, догматска, литургиска и, секако, ги има и следните импликации: освен да претстои, првиот има право да свикува сеправославни, да свикува големи и врховни собори, да свикува, да речеме, собор на претстојатели – првиот го има ова право. Има право на таканареченото еклитон (апелација), да разгледува предмети во разни цркви, кои доаѓаат во ќор-сокак. И настапува патријархот со Патријаршискиот синод на Вселенската патријаршија, за да го испитаат тоа прашање, и во рамките на свештените канони и на каноничноста на Црквата го даваат токму решението кога некоја помесна црква ќе стаса во ќор-сокак. Впрочем, тоа се случи и овде. Архијереите на оваа земја, откако дојдоа во ќор-сокак, кога Србија не ги признаваше, кога ги екскомуницираше, кога ги затвораше, кога… кога… кога…, што направија? Знаејќи многу добро дека вселенскиот патријарх го има правото, упатија еклитон до вселенскиот патријарх и го замолија и му рекоа: „Помогнете ни и дајте ни го решението преку каноничноста и правдата што произлегуваат од Црквата“. Значи, покрај сѐ друго, Вселенската патријаршија и вселенскиот патријарх го имаат и правото за автокефалија. Сите цркви, сите цркви до денес, кои се создадени по древните, историски патријаршии – петте патријаршии: Рим, Константинопол, Александрија, Антиохија, Ерусалим – сите останати добија автокефалност и патријаршиско достоинство од Константинопол. Вселенската патријаршија и вселенскиот патријарх беше тој кој даде автокефалија.“
360 степени: Според ова што го кажавте, дали со томосот доделен од Српската православна црква, нашата Црква има автокефалност? Што значи тој документ?
Г. Кирил: „Значи, се разбира, ова не може да се промени. Но, и уште повеќе, тоа е провокација, тоа е, дозволете да се изразам така, срам за Црквата. Додека сите стари патријаршии и стари автокефални цркви и поновите никогаш не направиле такво нешто, сега дојде една од новите патријаршии, веројатно најмалиот според редот на патријарсите, Порфириј, српскиот, и го направи овој голем престап, да даде автокефалност. Кому? На една црква која, за жал, над 50-60 години ја држеа во изолација, ја мачеа, ја обвинуваа, ја клеветеа, ја озборуваа со најлоши зборови, основаа друга црква во рамките на оваа црква, за да можат да ги контролираат состојбите и сл. И, кога видоа дека работите почнуваат да земаат еден друг замав – со ставот на Руската црква, за жал, Србите се приклучија кон Руската црква, станаа орган на Руската црква и по налог на Руската црква го направија овој голем престап: да ја дадат таа лажна хартија – тоа нема суштина, тоа е лажен томос, никој го нема признаено, баш никој, освен Русија, која од конкретни причини го стори тоа. Дури и Русија, претставете си, не ја спомнува како автокефална црква, затоа што во диптисите што ги споменуваат тие, не споменуваат помесни цркви и слично, го кажуваат само името наводно на некој претстојател. А од друга страна, пак, самата црква на Србија издаде еден томос, наводно, наводно томос за автокефалност, во една форма што не е разјаснета, или тогаш кога го даде не било разјаснето. Тогаш кога го даде томосот, имаше двајца архиепископи охридски, Јован и Стефан. Кому од двајцата наводно му дале автокефалност и ја признаа црквата? Тоа беше една игра во која всушност се исмеваа. И, за жал, тоа нè растажува нас – што некои архијереи овде не ја разбраа играта што ја играат Русите со Србите. Се разбира, тоа е една многу долга приказна, за тоа што точно се случи во текот на целиот овој период, за да стасаме до каде што стасавме, но, како што ви кажав, мораме со искреност и со чесност да му кажеме на народот, за и народот да ја дознае вистината. Кога со години Вселенската патријаршија се обидуваше да најде решенија, тие што нè туркаа в ѕид беа самите Срби. Кога се склучи Преспанскиот договор и заврши прашањето со името, патријархот веќе, по консултација со владата овде, со владата на Грција, ги молеше, буквално ги молеше Србите да дојдат и да седнеме на маса, за да изнајдеме решение. Пишувавме писма до блаженоупокоениот патријарх на Србија, Иринеј, за да дојдат, да разговараме за ова прашање. И тој не ни одговори. Патријархот (вселенски) не сакаше да направи нешто игнорирајќи ги Србите, од љубов и од почит. Патријархот ја почитува и ја сака секоја држава, секоја земја, секој нација, секој народ; ги признава неговите права, го признава нејзиниот територијален интегритет, го признава идентитетот, националниот идентитет на една држава. Патријархот не настапува за да се вмеша и да стане окупатор. Не. Вселенската патријаршија сака да даде решенија и да помогне помесните цркви да излезат напред, да бидат слободни, за и тие да можат да им помогнат на луѓето, на народот. Затоа што тоа е мисијата на секоја помесна црква. Пишувавме, значи, писма, не ни одговараа. Умира блаженоупокоениот патријарх на Србија, Иринеј, доаѓа Порфириј. Му напишавме едно, му напишавме две (писма), не одговори. Третиот пат му подрековме: „Види, ако не ни одговорите, ќе бидеме принудени да продолжиме самите“. Тука работите малку натежнаа. И ни пишува едно писмо, кое поскоро беше малку невкусно исмевање кон вселенскиот патријарх. Тој напиша: Да се сретнеме и да разговараме, но сега не можам, затоа што одам во термални бањи на терапија. Исто така, и архиепископот Стефан и тој ќе оди во термалните бањи на терапија. И, иако ни го напиша ова писмо, ние дознаваме – бидејќи денес сè се дознава лесно – дека тие имале тајна средба во Ниш, каде што биле договарани работи зад грбот на Вселенската патријаршија и со укажувања од Руската црква. Тоа се нечесни работи. И тогаш, значи, Вселенската патријаршија рече: Го искористувам правото на еклитон (апелација) што го побараа јерарсите на Охрид. Им давам каноничност. Дека се канонски, немаат проблеми, ги признаваме. И тоа беше едно многу големо нешто. Помислете само, толку години луѓето живееја во раскол овде, и епископите, свештениците, монасите, монахињите, се вршеа свети таинства, венчавања, крштевања, погребенија, божествени литургии, хиротонии… под претпоставка шизматички. Патријаршијата постапи според икономија и рече: Го признавам сето тоа. Заради тоа што се направени во името на Света Троица и заради тоа што нема догматски проблем со конкретните клирици и јерарси, сето ова го признаваме и продолжуваме сега, за да го решиме прашањето, еклисиолошко и црковно. И тука Русите, растревожени да не ја изгубат и оваа земја – затоа што, за жал, тоа е целта, наметнувањето на Русија на оваа земја – и ги натера Србите, брзо-брзо, брзо-брзо, да го дадат тој псевдотомос, кој направи сѐ друго освен што помогна. Во стварноста ја зароби овдешната црква на Охрид бидејќи никој не ја призна оваа автокефалност. Никој не ѝ ги даде почестите што треба да ѝ ги дадеме на една автокефална црква. И, да бидеме искрени и директни, ако утре, задутре, се случи некој сеправославен собор, средба или собир на претстојателите, Стефан Охридски нема да може да присуствува бидејќи никој не го признава како поглавар на помесна црква. А, пак, во спротивно, Епифаниј Киевски ќе биде присутен бидејќи е признаен од многу цркви, особено од Вселенската патријаршија, која ќе го свика, да претпоставиме, ако и доколку е потребно, овој собир на претстојателите или сеправославен и сл. Овде треба да кажеме дека сето тоа е еден план на кој, за жал, како што ви кажав, многу влијаеше новата геополитичка ситуација. И, како што се виде таму, со ова конечно се откри прашањето за присуството на Руската црква, Руската патријаршија. Отсекогаш Русија имала експанзионистички тенденции. Отсекогаш, уште од падот на Константинопол по 1453 година, сакаше да стане третиот Рим – а всушност, нема ниту прв, ниту втор, па да има трет, постојат само стариот и новиот. И сакаше, и ја земаше улогата на водач бидејќи се потпираше на силата на бројот на верници: Имам толку милиони верници. Не ја интересираше дали навистина се верници или неверници, крстени или некрстени, сите тие во Русија, туку, бидејќи имам толку милиони, јас ќе бидам првата црква, штом Вселенската црква, Вселенската патријаршија е поробена и сл. Па, оттогаш започна целиот овој план, започна и Русија никогаш не пропушташе можности. Но сега, последно и за среќа, и за среќа што вселенскиот патријарх покажа многу сила и многу мудрост и се оствари соборот во Крит, великиот собор во Крит. Таму јасно се виде која е целта на Руската црква. Додека на претсоборските средби имаа договорено за сѐ – постојат текстовите за кои би се разговарало на соборот на Крит и кои се потпишани од сите – од сите, и (патријархот) на Русија ги има потпишано – и она што остана беше да се оди на Крит, и на соборот да кажат: Да, ги ратификуваме нашите потписи. Валидни се овие текстови, она што разговаравме, она што решивме итн. И токму поради тоа што Русија не сакаше да се појави и да прифати дека оној што го свикува Великиот собор е вселенскиот патријарх константинополски Вартоломеј и дека Вселенската патријаршија има примарна улога и така натаму и така натаму, во последен момент, во последен момент, почна да создава проблеми. Имено, во предвечерјето на великиот собор рече дека ние нема да дојдеме на соборот и, за жал, одвлече и други цркви кои премногу ги контролираше. Меѓу нив: Антиохија, Бугарија и Грузија, па така, четири цркви не отидоа на Крит. И следствено, бидејќи овие четири Цркви не отидоа, прашањата што ги имаа поставено овие цркви, вклучително и прашањето за автокефалијата што го имаше поднесено Русија, не беа дискутирани на соборот на Крит. И остана статус квото во црквата, како што беше пред соборските и претсоборските работи. Да отидеа на Крит, бидете сигурни дека сега работите ќе беа многу полесни, многу работи ќе беа решени и денес ќе бевме во многу подобра позиција, воопшто како Православна црква, пред овој голем проблем што го живееме денес во современиот свет. Но, таму се виде дека Русија има други погледи, други цели, други намери и тоа му се откри на светот, и тие автоматски мораа да почнат да дејствуваат. Дејствуваа и таму, со прашањето за Украина, каде што иако долги години ги мачеа Украинците и ветуваа дека ќе дадат решение, тие не го прифатија решението дадено од Вселенската патријаршија. Гледајќи го ова движење на Вселенската патријаршија во Украина, се обидоа да го спречат и решението овде и го искомплицираа користејќи ги, за жал, Србите, и стигнавме до овде каде што сме денес. Но, големиот проблем и големото прашање е: Што ќе направи помеснава црква? Ќе стане и ќе каже: мене ме интересира каноничноста, сакам да бидам канонска црква или ќе рече: добро ми е и вака? Половично, пола-пола, нè признаваат Русите, Србите, си ја вршиме својата работата. Не ни е грижа дали другите нè признаваат. Добро ни е, сега ни е комфорно итн. Ова е прашањето за овде на помесната црква.“
360 степени: Во одредени црковните кругови кај нас има спротивставени мислења за улогата на Вселенската патријаршија на сеправославно ниво и за нејзиниот став кон нашето црковно прашање. Неколкумина владици во неколку наврати јавно ја обвинија Патријаршијата дека поставува невозможни услови за доделување томос за автокефалност и тоа во однос на именувањето на Црквата, нејзината дијаспора, формирање патријаршиски егзархат, одземање одредени цркви и манастири и сл. Која е вистината?
Г. Кирил: „Она што повторно нè боли, нè соблазнува, се сите оние, за жал, фалсификувани лаги што цело ова време кружат и ги замрзнаа сите тие напори кон каноничноста. Се зборуваше дека Патријаршијата доаѓа за да ја пороби Црквата. Воопшто, ама баш воопшто не е така. Згора на тоа, Патријаршијата, кога би имала таква цел, би можела да каже – што? Господа, вие сте митрополија на Српската црква, ве признавам како митрополија на Српската црква. И дотаму, доволно. Како што впрочем е и сега. Затоа што сега во стварноста Охридската црква е една митрополија на Српската црква, како што е, на пример, Архиепископијата на Америка за Патријаршијата, Архиепископијата на Австралија за Патријаршијата, автономната Црква на Крит за Патријаршијата – така таа не е автокефална црква. Со што и како дејствува како автокефална црква? И во што постапила Охридската црква како автокефална, без да праша или без да го направи она што ѝ го наметнуваат Русија и Србија? Доаѓа (Вселенскиот) патријарх и вели: Не, чеда! Треба да бидете слободна црква. Да бидете признаени како автокефална, слободна црква. Затоа што секоја држава, слободна држава, секоја слободна земја има право да има своја црква. Како што се има создадено статус квото досега толку векови. Значи, слободата на една црква е дел од идентитетот на слободата на државата. И слободата на црквата ја помага слободата на државата, на нацијата, на родот. Истото го направивме и во Украина. Украина рече: Јас сум една слободна земја. Сакам да се одделам, сакам да се ослободам. Четириесет и пет милиони Христијани сакаат своја црква, слободна црква, црква на нивната држава, на нивниот народ, а не една црква која ќе биде полна со провокатори, полна со шпиони и ќе ги поткопува темелите на државата. Затоа Патријаршијата вели: Не! Автокефална црква! И, секако, за да стане автокефална, ќе седнеме и ќе разговараме за работи и ситуации и ќе се договориме. Така се зборуваше, дека наводно доаѓа да ѝ се наметне на Црквата, да ја запоседне – тоа е грешка, голема грешка, прво. Второ, се зборуваше дека Патријаршијата поставува неподносливи услови. Патријаршијата сака да создаде една автокефална црква, силна, моќна. Бидејќи, кажавме и претходно, Србите го направија овој псевдотомос, псевдоавтокефалија – никој не ја прифати. Никој не ја прифати. Значи, Патријаршијата сака да создаде автокефална црква која потоа ќе биде прифатена од сите цркви. Значи, не може во една земја што има конкретно име, црквата да дојде и да користи друго национално име. Патријаршијата не дава национални имиња. Патријаршијата на ниту една црква досега не дала национално име. Значи, за да направиме една силна автокефална црква, овие нешта мора да се средат. Името. Патријаршијата не доаѓа за да наметне никакво име. Но, доаѓа за да каже: „внимавајте, ќе ставиме нешто што нема да биде национално, ќе биде чисто црковно. И што прави? Го дава именувањето Охридска архиепископија. Една историја од илјада години, Охридска архиепископија! Илјада години! Размислете за тоа! Доаѓа кај една црква што е оформена денес и ѝ дава историја од илјада години. Еве – вели – ова е твојата историја. Тоа сте вие. И не сакаат. Не сакаат! Потоа, велиме, за прашањето за дијаспората. Што ќе прави Патријаршијата во дијаспората? Која е придобивката? Но, едноставно, треба да размислуваме малку логично. Во овој момент ви давам еден пример и велам дека овде во земјава, во Северна Македонија, дојдоа десет-петнаесет илјади Грци работници емигранти. Според логиката на Русија и Србија, ќе треба Грчката црквата да дојде овде, без никого да праша, без никого да земе предвид и да каже, бидејќи имам петнаесет илјади Грци во Северна Македонија, основам грчка црква во Северна Македонија. Во Северна Македонија има црква. Има претстојател, има архијереи, има јереи, има клирици, тие се грижат за народот, ти каде одиш? Како ти ќе основаш помесна национална црква во друга земја и во друга митрополија итн.? Што можеме да направиме? Треба да бидеме и реални. Да, имам петнаесет илјади Грци кои сакаат да ја слушаат Божествената литургија на грчки. Сакаат да си направат малку грчки традиции и обичаи. Да, затоа доаѓам кај охридскиот и му велам: Те молам, дај ми една од црквите што ги имаш, да служам Божествена литургија на грчки. Ти дај ми свештеник, ти дај ми владика, кој ќе ја служи Божествената литургија на грчки. Нема да создадам грчка црква, туку ќе побарам гркојазични, односно Божествената литургија да се одржува на грчки јазик. И ова го обезбедува единството на црквата, почитта кон црковното статус кво, а од друга страна, пак, ти ја дава и можноста за една пастирска служба, многу силна и полезна. Не може во еден град да имаме двајца митрополити. Велиме американскиот на Вселенската патријаршија, а сега американски имаат антиохискиот, друг, друг, друг – пет архиепископи на Америка. Кој е канонскиот? Истото и во Европа. Ова треба малку да го собереме, но без тоа да значи дека ќе ги развиеме или ќе ги погазиме или грабнеме. Од нашата Вселенска патријаршија нема воопшто такво расположение. Апсолутно ниедно такво расположение. И, бидејќи сум се нашол многу пати на состаноци и разговори, ова прашање е разговарано, е решено. Го имаат прифатено овдешните митрополити и митрополитот Тимотеј и митрополитот Наум и архиепископот Стефан. Рековме како ќе го решиме ова. Не постојат нерешливи прашања и проблеми, така што можеме да продолжиме со прашањето за томосот на автокефалноста за Охридската црква. Она што треба да го расчистиме е следново: Сака автокефалност Охридската црква или не сака? Ако не сака, ќе остане како една митрополија на Српската црква. И ќе биде влечена од Русите и од Србитесè додека во некој момент, секако, повторно геополитиката ќе се смени и ќе се создадат повторно нови проблеми итн. Ако, меѓутоа, помесната црква ги испочитува своите луѓе, својот народ… Јас тоа го гледам овде. Народот сака, жеднее, сака своја црква, сака да се чувствува слободен во својата црква, надвор од национализмите. Па, ако помесната црква го испочитува тоа и рече: Да, сакам да бидам една канонска, стабилна, силна, здрава црква, ќе се обрати до Вселенската патријаршија и ќе рече со смирение, со голема љубов: Дајте ни го томосот за автокефалија, да бидеме и ние една канонска црква. И нашата Вселенска патријаршија со голема љубов ќе се погрижи за тоа. И не само што нема да земе туку и ќе даде. Ќе се зајакне црквата. Во овој момент, да претпоставиме, сакаме да биде шеснаесеттата црква, Охридската црква, а истата таа црква која ги бара од Патријаршијата каноничноста и признанието, не сака да ја признае петнаесеттата, црквата на Украина, за којашто Патријаршијата рече: Таа е автокефална црква. И сега излегуваат – ова е лошото и грдото тука – кружат интервјуа, кружат книги против Вселенската патријаршија: со кое право ја направи автокефална Украина? Па доколку нема право да ја направи Украина автокефална, како ќе има право да го направи автокефален Охрид? Не можеме да се исмејуваме со едното и со другото. Значи, за сѐ ова треба да се вложи сериозен труд, така што да може тука да се изгради една убава, слободна, силна и стабилна автокефална црква овде, чија автокефалност само Вселенската патријаршија може да ја обезбеди и гарантира. Затоа што утре-задутре, ако сè биде добро, ако сè биде добро, и дојдеме до темата за автокефалност, вселенскиот патријарх ќе замине на пат. Каде? Во Америка? Охридскиот може да е веднаш до него. Оди во Австралија? Охридскиот може да е веднаш до него. Оди во Ерусалим? Охридскиот ќе биде до него. Ќе се свика сеправославен? Охридскиот ќе биде присутен. Ќе се свика собир на претстојателите? Охридскиот ќе биде присутен. Сега? Не може никаде да биде. Потоа, ќе се собереме да го направиме светото миро, кое е единството на црквата. Вселенската патријаршија ќе му рече на охридскиот: Дојди, дојди заедно. Дојдете овде во центарот да го направиме заедно светото миро. Да си земеш колку што сакаш. И има во Господа за во иднина. Знаете ли што е… Трагично е. Затоа ви велам, има многу работи што треба да се кажат. Онуфриј во Украина излезе со соопштение и рече поради војната и поради сите провоени настапи на Московската патријаршија, престануваме да имаме заедничарење, престануваме да го спомнуваме Кирил, московски итн. Што се случи? Еден нов раскол. Каде принадлежи тој? И не е доволно тоа. Минатата година на Велики четврток, овој човек сам – во чие својство никој не знае – направи свето миро, освети свето миро. Во кое својство го направи тоа? Како Киевски? Но никој не го направи него киевски. Ниту Вселенската го направи, ниту Москвската го направи. Па како тој направи свето миро? И како тукашните архијереите го признаваат овој човек кој е, најпосле, расколник, кој е во грешка? И ако има денес проблем во Украина, има поради него. Зашто, да отидеше тој на обединувачкиот собор што се одржа, а ги поканивме сите и рековме дојдете – Патријаршијата на Филарет, Макариј, унијатите, Онуфриј – дојдете сите заедно и сами одлучете и изберете кој сакате да биде претстојател на вашата црква. Онуфриј ќе беше. Но, Русите не го оставија да оди и сега тој, правејќи го она што му го кажаа Русите, го направи целиот тој метеж што го направи во Украина. И дали е воопшто допустливо во овој момент во Украина да има војна, да се пролева крв? И да има клирици кои ја слушаат Русија и ги благословуваат оние што ги убиваат невини деца во Украина, вдовиците, жените меѓу цивилното население. Тоа црква ли е? А, ние овде во Охрид ја поддржуваме, велиме: Таа е канонската црква. Од каде на каде? Сето ова треба да го ставиме во еден ред, да расчистиме сѐ. И да се донесе една цврста и сериозна одлука. Или ќе се слуша она што секој еден владика, секој еден клирик сака – или затоа што Русите му наметнуваат, или затоа што има интереси, или затоа што Русите му плаќаат, или затоа што сака да стане архиепископ… – и сето тоа ќе се слуша по медиумите и ќе се пишува итн. – или ќе излезе црквата и ќе каже: Има синод и јерархија. Одлуките ги носат синодот и јерархијата, а не секој еден. Секој нека си има свое мислење и што сака, но овде одлуките се носат канонски од синодот и од јерархијата. Вие знаете подобро од мене сè што се случува овде. Знаете дека има агенти, знаете дека од државата беа избркани црковни личности, кои не беа чисти во односот со државата. Треба да разбереме дека земјата мора да биде слободна, мора да оди напред. Затоа Патријаршијата вели да ги решиме сите овие нешта. За да можеме да имаме континуитет. Кажавме сè одеднаш, многу, и многу повеќе би можеле да кажеме, но времето не ни дозволува. Можеби во некоја друга пригода. Јас ќе се обидам да се видам со архиепископот и со некои јерарси и да им кажам дека треба да ја расчистат темата. Ако сакаат да напредува прашањето за автокефалност, мора да престанат сите овие работи што се прават против Вселенската патријаршија, против вселенскиот патријарх и во суштина против оваа држава бидејќи, во крајна линија, сето тоа се врти против државата. Сето ова треба да престане, да излезе напред официјалната канонска црква и да продолжиме понатаму. Завршувајќи, би сакал само да кажам неколку збора, како заклучок од сето тоа што го кажавме. Гледаме дека е еден тежок период насекаде во светот и немаме простор да сме поделени, раскарани, или да бараме како Православна црква работи и ситуации, мешајќи го геополитичкото со духовното. Вселенската патријаршија нема што да добие од тоа што Охридската црква ќе стане автокефална. Ќе се радува, затоа што повторно дава парче од себе, за да има автокефална црква. Затоа се нарекува мајка црква. Ниту една друга црква, ниту една друга патријаршија не дала делови од себе за да настанат цркви. Само Вселенската патријаршија. Патријаршијата нема што да добие. Дава. Не зема, дава. Прашањето за дијаспората. Затоа што, за жал, има и такви кои излегуваат и кажуваат лаги, кажуваат погрешно, дезинформираат… Ќе ви го кажам следново. Во овој момент во Константинопол, кој е седиште на нашата Патријаршија, имаме бугарска, т.е. бугаројазична црква. Цркви, не црква. Не е една. Цркви бугаројазични каде што Божествената литургија се служи на бугарски; нивните традиции и обичаи, дури и историските празници и годишнини на Бугарите се извршуваат, се празнуваат таму, и има бугарски свештеник, кој принадлежи на Вселенската патријаршија, но служи канонски во бугарските заедници на градот. Истото го имаме и со Романија. Го имаме дадено историското пикридио, каде што е света Параскева во Пикридио, и гробот на света Аргирија новомаченицата – им го имаме доделено на Романците. И се врши таму Божествената литургија на романски, традициите и обичаите на Романците, и има свештеник Романец, кој е таму и кој го споменува вселенскиот патријарх. Имаме Грузиец, грузискојазична парохија. И патем, таму бев претпоставен пред да заминам и станам митрополит на Имврос, во Свети Георгиј во Едирне Капи, каде што Божествената литургија се одржува на грузиски, и училиште има на грузиски, и сите настани, и традициите и обичаите на грузиски. Имаме две рускојазични, каде што (службите) се извршуваат на руски, богослужбите по руски типик. Имаме јереј, архимандрит, кој го испративме во Москва, студираше, го научи јазикот итн., па се врати и служи. Имаме рускојазични митрополии, долу во Анталија, Писидискиот. Украинец, владика, рускојазична и укранојазична е целата митрополија. Зошто да не продолжиме и утре да имаме една црква за Охридската црква? Веднаш патријархот ќе го даде тоа, веднаш ќе го даде. И еден добар свештеник да дојде таму и да го направи она што го прават останатите од другите држави. Гледате дека поинаква е вистината. Не е таква како што сакаат да ви ја претстават. И ние оваа вистина ја сакаме. И бидете сигурни дека ако одиме напред, ако ја прифатиме вистината и продолжиме правилно, наскоро ќе дојде патријархот овде, што е и негова радост да дојде и ќе го даде томосот за автокефалност. И ќе го целива со свет целив архиепископот, јерарсите, клириците, народот. Самиот наш патријарх, знаете многу добро, веќе почести клирици на Охридската архиепископија со највисокиот црковен чин; им даде чинови архимандрит на вселенскиот престол, протопрезвитер на вселенскиот престол – каде и да одат, во која било православна држава ќе бидат први тие клирици од Охридската црква во овој момент со тој патријаршиски чин. Патријархот не зема, патријархот дава. Овој човек сега има 84 години и сите негови години се принос, љубов, неговата душа, неговото срце, за црквата. Патријархот нема што да бара, што да прима, не сака. Тој сака само да гледа Божјиот народ да е благословен и да чекори кон спасението, што е и целта.“
360 степени: Ако адресата за легитимен томос за автокефалност на Охридската архиепископија е Вселенската патријаршија, тогаш може ли да се очекува и кога?
Г. Кирил: „Како што кажав и претходно, ние не ги прекинавме напорите и дијалогот. За жал, тие наеднаш застанаа оттука и додека на последните состаноци и дискусии што ги имавме работите напредуваа и требаше да биде прашање на време за да се стаса до тоа, наеднаш, поради сето она што го кажавме, почна да се случува спротивното, почнаа да се шират, како што реков, лаги и заблуди, и така работата замрзна. Ако сега повторно почне дијалогот, мислам дека е само прашање на време, и не е… Сите мора да останеме верни во чесноста и искреноста. Ви кажав, излегуваат и кажуваат неточности, работи кои не држат вода. Ќе ги земе манастирите. Кои манастири? Каде патријархот зел манастири, па да земе манастири и оттука? Каде патријархот направи егзархии со така сакам, па да направи и овде егзархии? Сите цркви, ако одите во Москва – Антиохија има егзархија, Александрија има, Ерусалим има, во Одеса, во Москва… Вселенската патријаршија нема. Тоа не е целта на Патријаршијата. А во Украина, црквата на Украина ѝ даде на Патријаршијата една стара ставропигија само заради чест. И што направи Патријаршијата? Зеде еден украински владика: Седи таму, во својата татковина. Ти си Украинец, во твојата татковина. Ниту испрати агент ниту испрати некого. Ниту зеде нешто. Во која европска земја направи егзархија или ставропигија без тоа да го побара претстојателот, црквата на која-годе помесна област? Тоа се лаги и не можат да се одржат. Значи, сето ова мора да се остави настрана за и народот да ја дознае вистината, за да можеме веднаш да продолжиме понатаму. Што е до нас, томосот е подготвен. Тој е подготвен. Со тоа што ќе се најдеме овде и ќе кажеме – добро, се договоривме, доаѓа и томосот.“
360 степени: Дали има и кој е главен услов за томост да дојде од Вселенската патријаршија?
Г. Кирил: „Мислам дека треба да тргнеме од прашањето за признавање и сослужение со Украинската црква. Да се признае петнаесеттата црква, за да продолжиме кон шеснаесеттата. И повторувам дека Патријаршијата не сака ништо, не бара ништо. Гледате, сите цркви велат: дијаспора, дијаспора, сакаме дијаспора, сакаме дијаспора, сакаме дијаспора! Но, сите тие што сакаат дијаспора не сакаат Патријаршијата да има никаков удел. Навистина, тоа е трагично. Трагично е. Од една страна сакаме, да, секаде да имаме, секаде, секаде да имаме, во сите делови на светот да имаме, ама Патријаршијата да нема. И дозволете ми да го кажам и ова за кое не знам дали го знаат луѓето овде. Црквата на Украина, Епифаниј, официјално ја призна каноничноста на Охридската црква и му напиша писмо на Стефан и му честита. И, наместо да му напишат макар и едно просто благодарам, следниот ден донесоа одлука: Не ги сакаме, не ги признаваме, не сослужуваме со нив, на крајот се, ова е, тоа е, другото… Зошто? Затоа што Русите и Србите им се заканија: Ако ја признаете Украина, ќе ги прекинете односите со нас. Повелете, значи, предизвик за архиепископот и за архијереите на Охрид да докажат дали се автокефална црква. Ако навистина сакаат да станат автокефална црква, треба да ја признаат црквата на Украина и да ги игнорираат заканите на Русија и Србија. И уште нешто. (Патријархот) на Србија сè уште не бил во мирна посета. Не отишол во патријаршиите ниту во Вселенската, ниту, пак, отишол во другите патријаршии. А, сепак, забележете колку пати дојде овде? Тоа е невообичаено и провокативно. Невообичаено и провокативно. Додека, пак, кога ќе се избере папата, првото патување што го прави е во Константинопол, кај вселенскиот патријарх. Сите патријарси, кога излегуваат, прво одат кај вселенскиот патријарх, а потоа низ сите цркви. (Патријархот) на Србија сè уште не бил и сè што посети беше тука и Русија и Америка заради дијаспората. Разбирате ли?“
360 степени: Ви благодарам.
Г. Кирил: „Јас ви благодарам особено многу и преку вашиот канал се обраќаме кон сите луѓе овде и ги замолувам да му останат верни на Бога, обединети и возљубени, и Бог ќе се погрижи за сè. Добра пасха!“