Кога две директорки од ниските ешалони беа осудени на условна казна затвор пред неколку месеци поради фалсификат сертификати за познавање англиски јазик од субјектот „Јулија Ко.“ од Пловдив, Бугарија, основа биле дописите на полициски службеници до централата на компанијата која издава ТОЕФЛ сертификати. Процесот траел пет-шест дена, открива новинарот Васко Маглешов
За директорот на Агенцијата за разузнавање веќе четири месеци се води предмет во јавното обвинителство – дали неговиот ТОЕФЛ сертификатот, инаку изваден исто така од „Јулија Ко.“ од Пловдив, Бугарија, е валиден или не. Во неговиот случај, се чини, никој не се обратил до централата на организацијата туку обвинителството се обрати за помош до Бугарија
Многумина првпат слушнаа за струшкото село Корошишта кога неодамна таму беа пронајдени вредни артефакти.
Деновиве друг настан го прослави местото. Жител на селото, на возраст од 40 години, е фатен дека станал директор на училиште со фалсификувана исправа.
„Пријавениот, директор на основно училиште во струшкото село Подгорци, набавил лажен сертификат за положен англиски јазик од филијала лоцирана во една соседна земја и го употребил во прилог на документи за избор на директор. По извршени проверки, добиен е одговор дека лицето не е регистрирано во базата на податоци и евиденции во филијалата“,
соопштија завчера од Министерството за внатрешни работи.
По ваквото соопштение се обративме со прашање до Министерството за внатрешни работи. Како точно провериле и утврдиле дека дипломата е лажна? И колку време им требало?
А, за други директори?
Причината поради која побаравме такви одговори не е поврзана директно со случајот со директорот од Корошишта. Пред околу четири месеци МВР почна да проверува сертификат на друг, повисок функционер, за предметот потоа да го предаде во обвинителството
Кога беше именуван за директор на Агенцијата за национална безбедност, Бојан Христовски достави ТОЕФЛ-сертификат за познавање на англискиот јазик од субјектот „Јулија Ко.“ од Пловдив, Бугарија, како доказ дека го исполнува законскиот услов – да познава странски јазик.
„360 степени“: Може ли да ве прашам за ТОЕФЛ-сертификатот – зошто во Пловдив сте полагале, а не во Скопје?
„…Тој тест е положен во 2022 година, а не сега и беше најбрз начин како да дојдам до таа диплома бидејќи таму имаше отворен термин.“
изјави Бојан Христовски во интерју за „360 степени“.
Ние отидовме во Пловдив и на адресата на „Јулија Ко.“ наведена во бугарскиот трговски регистар најдовме адвокатска канцеларија на сосема други лица. Газдите на „Јулија Ко.“ ги баравме и на адресите на другите нивни фирми кои можат да се најдат во бугарскиот трговски регистар. Секаде ни кажаа дека се иселени веќе некое време.
На крај, проверувајќи ја фирмата и нејзините финансиски резултати дојдовме до документи дека „Јулија Ко.“, фирмата од која Бојан Христовски добил ТОЕФЛ сертификат во 2022 година, уште од 2017 година во бугарскиот трговски регистар пријавувала дека нема деловна активност.
Ниту кога ги почнаа проверките на сертификатот на Христовски, ниту кога предметот го предадоа во Јавното обвинителство, од МВР не одговорија до каков заклучок стигнале.
Јавното обвинителство, пак, кога отвори предистражна постапка за предметот, соопшти дека побарале помош од соседна Бугарија. Поминаа четири месеци од тогаш.
Па и нив ги прашавме – до каде е работата. Не ни одговорија.
Можело и експресно
Додека од јавното обвинителство веќе четири месеци нема информација дека успеале да проверат дали ТОЕФЛ сертификатот на Бојан Христовски е лажен или вистинит, во јавноста се појави доказ дека работата може да се заврши за неколку дена.
„360 степени“ ја објави пресудата за две директорки на јавни институции кои биле осудени на условна казна затвор токму поради фалсификувани сертификати од „Јулија Ко.“ од Бугарија, а новинарот на БИРН, Васко Маглешов, направил увид во предметот. Таму, открил, колку всушност лесно се докажал фалсификатот на документите.
„Таму, во папката со документи, пронајдовме мејл комуникација помеѓу полициски инспектор којшто се обраќа до ЕТС, тоа е компанијата што ги издава ТОЕФЛ сертификатите во САД. Им ги доставува инспекторот копиите од сертификатите што се проблематични и им вели ве молам испитајте, односно проверете во вашата база дали овие луѓе воопшто го полагале испитот. По пет или шест дена од неговиот мејл, веднаш добива експресен одговор дека во евиденцијата на ЕТС, такви личности немаат полагано, односно немаат обезбедено сертификат за странски јазик и од тука, со тој документ обвинителката го испорачува предметот пред судот и постапката завршува така како што завршува.“
вели Васко Маглешов, новинар на „Призма“.
Ако веќе има воспоставен лесен и брз начин на проверка, зошто тој не е применет за случајот Христовски? Ова беше едно од директните прашања на кои не добивме одговор од Обвинителството.
Еве што мисли за различниот избор на методи колегата Маглешов.
„Мојот личен впечаток е дека оваа истрага е скроена за да се влечка… Во основа, обвинителството би можело да оди и по двете патеки. Никој не го спречува обвинителството освен што побарало во Бугарија во меѓувреме да побара и од САД да добијат некакви одговори. А причината зошто е тоа така бидејќи, веројатно, поради разликите во функциите. Во првиот случај станува збор за две директорки, на училиште и на болница, а во вториот случај станува збор за директор на една од најважните институции во рамки на разузнавањето, Агенцијата за национална безбедност“,
вели Маглешов.
Уште еден фунционер „префрлен“ во обвинителството
Именувањето на Бојан Христовски беше предмет на работа и на Државната комисија за спречување на корупцијата. ДКСК, на крај, одлучи дека таа нема алатки и механизми да проверува – дали документот е валиден или не. Што не носи до другите два големи предмети за именувања функционери по смената на законодавната и извршната власт во земјава.
Минатата недела, ДКСК го затвори предметот за именувањето на Ивана Стојановска за заменик-директорка на Агенцијата за разузнавање. Причината – веќе се водел предмет во Јавното обвинителството по исти наводи. Па, ги прашавме во ДКСК, врз основа на кој закон, подзаконски акт, договор или друг документ тие ги затвораат своите предмети, ако на тоа работи и Јавното обвинителство?
„Станува збор за постапување во согласност со склучениот Меморандум помеѓу двете институции, каде е предвидено секоја од институциите да постапува во рамки на своите надлежности. Имено, секогаш кога ЈО започнува да постапува по одреден предмет кој се води и во нашата институција, ние како институција која не е дел од судската власт го запираме постапувањето по нашиот предмет, имајќи предвид дека ЈО има надлежност да преземе истражни дејствија со кои ќе се утврди вистинитоста на наведените индиции и следствено на тоа може да поведе постапка која би резултирала со конечен судски епилог.
одговорија од ДКСК на прашањата на „360 степени“.
А, од каде се редовно информирани кои предмети предистраги ги води обвинителството, од Антикорупциска одговорија – преку меѓусебна размена на информации кога има потреба.
А, именувањето на Ивана Стојановска се спореше пред ДКСК поради нејзиното работно искуство.
Според член 9 од Законот за Агенција за разузнавање таа треба да има:
„– најмалку десет години работно искуство од областа на безбедноста, одбраната или надворешната политика, од кои пет години на раководно место во Агенцијата.“
Според информации за избраната Ивана Стојановска кои ни ги испрати граѓанин по електронска пошта, тогаш свежоименуваната заменик-директорка имала работно искуство во Агенцијата од 7 години и 8 месеци.
Пред тоа, работела на ФОН Универзитетот и на Американ колеџ во Скопје. Спорното, според изворот, е дали нејзиниот ангажман како асистентка по информатички науки на Факултетот за безбедност, може да се брои како искуство во областа на безбедноста, одбраната или надворешната политика, кога била избрана.
Претседателката Гордана Силјановска Давкова и во комуникацијата со нас и на други места го бранеше ставот – да, треба да се брои.
„Не ми е јасно, како може ако работите во некое министерство да речеме во надворешни на било која работа, или во безбедност или во одбрана да бидете квалификувани, а ако предавате информатика, сигурно не предавала информатика во литература или во право, туку информатика врзана за факултетот. Значи, тоа е факултет за безбедност и детективи. Сигурно е поквалификувана од многу останати за да го има овој статус…“,
изјави Гордана Силјановска – Давкова, претседателка на РСМ, во гостување на ТВ Сител.
Сепак, во истото интервју, претседателката направи разлика меѓу постапката што се води пред обвинителството и таа што се водеше пред Антикорупциска.
„Прво, иницијативата е анонимна. Второ се работи за различни работи. Обвинителството ќе оценува дали имало некакво фалсификување, не знам што. Видете, јас не сум истражен орган, јас се водев од она што го добив“
изјави Силјановска – Давкова.
Така, индиректно, ја стави под знак прашање одлуката на ДКСК да го затвори предметот за Ивана Стојановска, кога Антикорупциска и Обвинителството разгледувале различни аспекти.
Пред ДКСК остана само НГШ
И, единственото спорно големо именување кое се најде пред Антикорупциска, а кое се уште не е затворено, е она на началникот на генералштабот Сашко Лафчиски.
Тој стана бригаден генерал на 18 август 2022 година, со указ на претседателот Стево Пендаровски.
Точно две години подоцна, но со указ на претседателката Гордана Сиљановска-Давкова, тој е унапреден во чин генерал-мајор, а потоа е поставен и за началник на Генералштабот на Армијата.
Законот за служба во Армијата, во членот 61, став 1 предвидува дека офицер може да се унапреди во непосредно повисок чин по одреден број години служба во чинот кој го има. За унапредување во генерал-мајор, Лафчиски требало да биде бригаден генерал три години, односно тоа можело да се случи најрано на 18 август 2025 година.
Но, има исклучок. Може да се унапреди и една година порано, како што и се случи со Лафчиски, ако меѓу другото – е предлог на два кадровски совета на ниво бригада или повисоко, односно е предлог на кадровски совет на ниво на Генералштабот за офицер кој е поставен на должност во Генералштабот.
Пред половина година за првпат ги побаравме записниците од кадровските совети, повикувајќи се на членот 61 став 2 од Законот за служба во АРМ. До пред два месеца војската, преку Министерството за одбрана, одбиваше пристап со тврдењето дека записниците се класифицирана информација. Кога Агенцијата за заштита на правото на пристап до информации од јавен карактер им побара доказ, ја напуштија таа позиција и заземаа став дека не можат да ја дадат бараната информација бидејќи ако ни ја дадат – може да влијае врз постапката што ја води Антикорупциска.
Откако и тој став не наиде на разбирање кај второстепениот орган, во последниот одговор зафатија трета позиција – дека информацијата што ја бараме не постои, бидејќи сме барале податок по член, односно став од законот, кој не се однесува на унапредувањето на Сашко Лафчиски.
„Правното прашање, унапредување на Сашко Лафчиски од бригаден-генерал во генерал-мајор не потпаѓа под одредбите од став 2 на член 61 од Законот за служба во АРСМ бидејќи именуваниот е унапреден… како началник на секција… во Генералштабот на Армијата.“
стои во последното Решение на Министерството за одбрана, по барањето за пристап до информации од јавен карактер на „360 степени“.
Ако се погледне законот, јасно е дека од Одбрана алудираат дека предвременото унапредување на Лафчиски потпаѓа под ставот 3 од истиот член 61, во кој исто така се бара препорака, но од кадровски совет на ниво на Генералштабот. Ќе ги побараме податоците и по тој став, и покрај енигмата – како до вчера бараните информации беа класифицирани, а сега не постојат.
Но, по настапот на претседателката на ТВ Сител, извесно е дека никогаш нема да добиеме записници. Иако се бараат во законот – се чини тие не постојат.
„Треба законот да се толкува не буквално. Туку, херемневтички. Значи, во целина. Таму има хиерархија. Се знае. Прв е началникот на ГШ… Во кадровските совети не седат само генерали. Седат и полковници итн. Дали ви е вам логично асистент да бира професор или полковник да одлучува за повисок генералски статус. Мене не“,
Не звучи многу логично и да се бара меѓународен сертификат за познавање странски јазик за да се стане директор на училиште во Подгорци, но во законот пишува дека треба.
Функционери од калибарот на 40- годишниот жител на Корошишта или директорката на болницата во Дебар или директорката на регионалната служба за социјални работи во Велес, се тие што го осетиле на своја кожа.