Секоја бремена жена во земјава има право, а државата обврска, за редовен надзор од патронажна сестра.
„Кога станува збор за жени во репродуктивен период, во време на бременост и бремени жени, да имаат по две посети во просек. А, во ситуации кога станува збор за маргинализирани групи на заедници, или во ситуации кога има одредени ризични бремености, дури и тој број треба да се зголеми“, вели Весна Матевска од невладината организација „Хера“.
Во пракса, посета од патронажна служба добиваат само 4 од 10 трудници.
Каде, но и зошто потфрла здравството кога е во прашања клучната превентивна служба за здравјето на бремените жени, но и на новороденчињата?
Шуто Оризари има околу 17 илјади жители. Го покрива само една патронажна сестра, иако според домашните стандарди би требало да има најмалку три. Последиците ги систематизирала невладината организација „Хера“, по последното теренско истражување.
„Честопати ни одговараа дека патронажната сестра ќе дојде, ќе ги регистрира и ќе си замине. Не ги добиваат потребните информации што им се потребни во текот на бременоста, за тоа кои услуги им следуваат, со што ќе се соочат во текот на бременоста и најбитната работа за една трудница и за мерките што се предвидени, тоа е начинот на добивање на фолна киселина и јод, што исто така е дел од мерките од програмата за активна здравствена заштита на мајки и деца“, информира Салија Бекир – Халим, од „Хера“, Шуто Оризари.
Податоците за посета на трудниците во Шуто Оризари се поразителни.
Во последните шест години најдобар опфат имало во 2015 година и тоа 14%. Сите други години е понизок, најмалку во 2016 – 6%. А, стандардот е да бидат опфатени сите – 100%
Шуто Оризари е екстремен пример, но бројот на патронажни посети опаѓа во цела земја.
„Во последниот период, во последната декада, во периодот од 2007 година до 2017 година, опфатот генерално на жените во репродуктивен период и на жените што треба да бидат посетени по породувањето се намалува. Исто така, во истиот овој период и бројот на патронажни сестри кои се активни на терен, кои работат како патронажни сестри, исто така се намалува“, истакнува Матевска.
На ниво на цела држава, во 2007 година, посета од патронажна служба добиле 5 од 10 бремени жени. Иако тоа е само половина од стандардот, во 2017 посета од патронажна служба добиле уште помалку трудници – 4 од 10.
Што се однесува до посетите по породувањето, во 2007 година опфатот е 71,7 отсто. Но, до 2017 година опаднал драматично на 47,9 отсто.
Во истиот период од 10 години, бројката од 307 вработени патронажни сестри во 2007 година, се намалува на 291 вработена патронажна сестра во 2017 година.
Скопје, во моментов, има 68 патронажни сестри. Таа бројка значи дека главниот град е еден од најлошо покриените региони, со една патронажна сестра на 2500 жени во репродуктивна возраст.
Решението и за Скопје и за остатокот од земјата се гледа во законска можност за влез на штотуку дипломирани кадри.
„Ќе се комплетира таков мултидисциплинарен тим, составен и од доктор и од сестра, кои на лице место ќе ги видат проблемите што се случуваат во семејството и не само во семејството, и кај индивидуите. На тој начин, ќе го зголемиме бројот на членови што ќе работат во поливалентна патронажа и ќе го покачиме квалитетот, зашто висококвалификувани кадри ќе имаат можност да излезат на терен и во службите на поливалентна патронажа да даваат услуги на граѓаните“, вели д-р Злате Мехмедовиќ, директор на ЈЗУ Здравствен дом, Скопје.
Но, крајната услуга не зависи само од бројот на вработени. На пример, често патронажните сестри одат пеш на посети. Во Здравствениот дом Скопје за успех го сметаат решението – да им обезбедат автобуски билети.
„Успеавме преку измени во планот за јавни набавки со одлука на управен одбор, да овозможиме сестрите што работат во поливалентна патронажа да добијат автобуски билети за да можат тие сервиси подобро да ги извршуваат. И навистина, беше големо олеснување за сестрите да можат на овој начин полесно да се движат низ градот и да ги даваат своите сервиси. Од друга страна, во тек е јавна набавка која треба да овозможи подобра техничка опременост на тимовите на поливалентна патронажа, согласно разговорите што ги имавме со сестрите од оваа служба“, информира Мехмедовиќ.
За опфатеноста на населението со патронажни служби, информации побаравме и од надлежното, министерството за здравство. Добивме одговор, но не за бројот на посети туку за територијалната покриеност.
„Секој здравствен дом во државата има патронажни екипи, со што има покриеност на цела држава. Земајќи предвид дека медицинските сестри се столбот на нашиот здравствен систем, минатата година јавното здравство е зајакнато со голем број медицински сестри и лекари, а паралелно се зголемени платите и ноќните дежурства“, информираат од министерството.
На пример, за патронажната служба во Скопје да го извршува законски утврдениот број на посети потребно е тимот да се зголеми двојно. Потреба од нов кадар има и во многу други региони од земјата.
До тогаш, извесно е дека гарантираните посети на секоја трудница пред и по породувањето ќе останат само на хартија. Во пракса, нереално е да се верува дека опфатот ќе се зголеми сам од себе, а со тоа и да се исполни целта на службата – превенција од здравствени ризици и кај мајките и кај новороденчињата.