Негативното влијание на интензивните демографски промени на Западен Балкан, манифестирани со иселување на млада и образована популација, се дел од точките на овогодишниот Белградски безбедносен форум. Анализите на Фондот за население на Обединетите нации (УНФПА) се дека тенденциите се лоши, дека ќе имаа сериозно негативно влијание врз општествените системи на земјите од регионот и нивните економии. „Но овие појави не се неизбежни“, вели во интервјуто за „360 степени“, Алана Армитаж, регионалната директорка на УНФПА за Источна Европа и Централна Азија.
Какви демографски тенденции може да се очекуваат на Балканот и во Европа?
„Проекциите за Југоисточна Европа покажуваат дека популациите ќе стареат и во многу случи ќе се намалуваат. Стареењето на популацијата и ниската стапка на новородени не се појава карактеристична само за Балканот. Гледаме сличен развој и низ Европа, а се проширува и во други делови на светот како што забавува глобалниот раст на популацијата. Она што е специфично за Источна и Југоисточна Европа е високото ниво на иселување, кое заедно со ниската стапка на новородени, води кон намалување на популацијата во изминативе неколку децении – во некои случаи прилично драстично.“,
Дали опаѓањето на растот на популацијата, како и миграцијата, е закана за регионалните економии и дали ќе донесе натамошни нееднаквости?
„Ако ништо не се преземе, намалувањето на популацијата навистина може да има негативни последици врз економијата, системите за социјална заштита и инфраструктурата. Ќе има помалку луѓе што ќе го прават економскиот раст. Помалку работници ќе придонесуваат за социјалната заштита за популацијата што старее. Ќе има помалку жители во ретко населените области, што ќе го прави скапо работењето на училиштата, болниците и другите неопходни институции. Но, ова не е неизбежно, владите можат многу да направат за да се подготват за демографските промени и за да ги менаџираат.“
Како можат помалите држави, како Србија и Северна Македонија, да се подготват за идните демографски промени?
„Клучот за подготовка за иднината во која популацијата ќе биде постара и често помала е да се инвестира во човечки капитал и подобро да се интегрираат оние што во моментот се на маргините на економијата и на општеството. Постојат големи неискористени потенцијали што можат да се ослободат. На пример, видете ги жените. Во Северна Македонија 57% од жените не се дел од работната сила. Исто така, треба уште еднаш да размислиме за начинот на кој ги третираме постарите луѓе. Во општество што старее, здрави и активни возрасни луѓе можат многу да придонесат многу повеќе од традиционалните концепти за пензионирање. Поентата е дека ако државите одредат вистински сет на политики, тогаш ќе можат да мобилизираат неискористен човечки потенцијал, да создадат услови за повеќе луѓе да успеат и да станат попродуктивни и попросперитетни, без оглед на бројноста на популацијата.“
Како може овој регион – Балканот, да создаде „човечки капитал“ за да си помогне во подготовките за иднината?
„Градењето човечки капитал е навистина клучно за иднината на балканските држави. Ќе треба многу работа за да се заштитат од негативните последици од намалувањето на популацијата и да направат основа за попросперитетна иднина. Особено мораме да се фокусираме на младите луѓе и на нивното здравје и образование, на жените и нивните способности да комбинираат кариера и семејство, и на постарите луѓе и нивната можност да останат активни и здрави. Клучен аспект е образованието да не се смета важно само за младите луѓе, а здравјето значајно само за постарите. Важно е и образованието и здравјето да се сметаат за клучни во текот на целиот живот. Јасно е дека државите што инвестираат во човечки капитал стануваат поинклузивни и отворени за различности ќе ги надминат демографските бури со кои се соочуваат и ќе можат да просперираат дури и ако нивната популација старее и се намалува“.
анализира Армитаж во интервјуто за „360 Степени“.