Најголемото разочарување и истовремено иронија е тоа што во голем дел обвинувањата за наводното предавство се повикуваат на македонската историографија, која впрочем веќе ги нотирала фактографските податоци наведени во решенијата на Комисијата, пишува во реакцијата на македонскиот тим
Ликувањето и славењето победа од страна на бугарските историчари е несериозно и претставува лажен триумфализам кој само пречи на работата на комисијата и на добрите односи меѓу македонскиот и бугарскиот народ, велат од тимот македонски историчари
Македонскиот тим на Мешовитата комисија за историски и образовни прашања реагираа на, како што велат, клеветите, обвинувањата за ненаученост, предавство и бугаризација кои, според нив, се неаргументирани. Велат дека аргументите што биле понудени се произволни, нестручни и селективни во толкувањата на историјата, со употреба на празна и исполитизирана реторика за наводна бугаризација на Македонија и Македонците.
„Најголемото разочарување и истовремено иронија е тоа што во голем дел обвинувањата за наводното предавство се повикуваат на македонската историографија, која впрочем веќе ги нотирала фактографските податоци наведени во решенијата на Комисијата“,
се вели во реакцијата на македонскиот тим.
Тие сметаат дека критиките кои дошле на нивна адреса се лаги и манипулации со цел да се шири страв и да се лаже македонската јавност.
Најголемата лага, според нив, е тврдењето дека текстовите со кои се препорачува заедничко чествување ќе бидат применети во образовниот систем.
„Во изминатите четири години при секоја можност, како и на брифингот со новинарите на 15 август, беше јасно кажано дека препораките за Кирил и Методиј, Наум, Климент и Самуил се за заедничко чествување, а дека препораките за учебниците се друга тема на дискусија на Комисијата. Личностите предложени за заедничко чествување се избрани поради нивното универзално значење за културите на современите држави и поради постоењето историски традиции во двете општества за нивната дејност“,
велат од македонскиот тим.
Од македонскиот тим како главни обвинувања и клевети за наводно предавство ги нотираат следните тези што циркулираа во јавноста:
- Браќата Кирил и Методиј биле толкувани како „бугарски словенски просветители“, а словенската писменост како „старобугарска“;
- Недозволиво изедначување на Преславската со Охридската школа;
- Св. Наум самоволно ја напуштил Бугарија и заминал кај Климент во Охрид;
- Ќе се учи дека ширењето на христијанството и словенската писменост е бугарски проект;
- Самоил е бугарски цар;
- Препораките ги деградираат научните трудови и резултати на македонската историографија што ги создавала речиси 80 години наназад.
Св. Кирил и Методиј
Од македонскиот тим во историската комисија велат дека во текстот за просветителите св. Кирил и Методиј никаде не се толкува дека тие се бугарски словенски просветители, а словенската писменост – старобугарска. Во текстот пишува и дека нивното дело ги поставува основите на христијанската култура и духовност на словенските народи.
„Прифаќањето и ширењето на писменоста и преводите на богослужбените книги им овозможува на словенските народи да се запознаат со христијанското учење на разбирлив јазик. Делото на св. Кирил и Методиј е сочувано и развивано во книжевните центри Преслав и Охрид, кои тогаш се наоѓале на територијата на средновековната бугарска држава, каде што нивните ученици наоѓаат услови за работа. Каде овде се кажува за бугарски карактер на светите браќа и нивната мисија, или, целта е намерно да се лаже јавноста и свесно да се поттикнува страв дека некој ќе ги ‘бугаризира’ Македонците“ ,
прашуваат од македонскиот тим за историја.
Св. Климент и Наум
Климент и Наум, велат, доволно е да се види што пишува во трудовите на најреферентните македонски автори кои јасно кажуваат дека тие по прогонството во Моравија биле пречекани со високи почести од бугарскиот владетел Борис I (Историја на македонскиот народ, ИНИ, Скопје 2008, стр. 95, Митко Панов). Во истата книга, од истиот автор се вели „Климент во 886 г. официјално бил испратен на мисионерска работа во областа Кутмичевица…“, каде што се наоѓал Охрид. Во главниот извор за животот на Климент Охридски се вели: „Како што некогаш апостол Павле беше испратен од ангелот во Македонија така и овој пат св. Климент од страна на благоверниот цар Борис е испратен во охридските краишта, односно во областа Кутмичевица“ (Свети Климент Охридски – хагиографија и химнографија, Македонска православна црква – Охридска архиепископија, Дебарко-кичевска епархија, Охрид 2016, 15.), реагираат од македонскиот тим на мешовитата историска комисија со Бугарија.
„На други места, врз основа на изворите се споменува за помошта што Наум ја имал од Борис I и Цар Симеон и дека Наум и Климент дејствувале во рамките на нивната држава (Тони Филиповски, „Свети Наум Охридски и неговите епитети: охридски и чудотворец“, во Зборник 1100 години од упокојувањето на Свети Наум Охридски, Охрид, 2011, с. 154, фусн. 4, како и други референтни автори). Зар треба да се спомене фактот дека во црквата во манастирот св. Наум постои и фреска на Борис I. Тоа е сосема разбирливо со оглед на неговата улога во мисијата на св. Наум и изградбата на манастирот. Тешко дека тоа би се случило доколку Наум самоволно заминал за Охрид. Но, сето тоа не им дава бугарски предзнак ниту на нивните духовни, ниту на нивните материјални дела. Исто така, дали спомнувањето на двете школи во иста реченица е аргумент дека тие се изедначуваат? На кој начин укажувањето на основните фактографски податоци од 9. и 10. век нас Македонците нè прави Бугари? Каде се споменува во текстовите дека овие личности се Бугари или Македонци? Зар веруваме дека во 9. и 10. век постоеле Македонци и Бугари како што постојат денес?“,
прашуваат историчарите.
Тие велат и дека станува уште поинтересно тоа што, според нив, овие податоци се дел и од македонските учебници по историја за средно образование меѓу чии автори се оние историчари што деновиве овие фактографски податоци ги претставуваат како „бугаризација“ (Тодор Чепреганов, Митко Панов и др., Историја за Прва година гимназиско образование, АЛБИ 2017, стр.150-152; Милан Бошкоски et al. Историја за Прва година гимназиско образование, Просветно дело 2016, стр.169-172). Според логиката на манипулациите досега ние одамна требаше да бидеме бугаризирани со оглед на тоа што се е нотирано во македонската историографија и македонското образование.
„Дали тоа значи дека некои од овие автори кои денес сеат страв дека со препораките за заедничко чествување ќе се „бугаризираат“ Македонците, всушност ја започнале „бугаризацијата“ на македонскиот народ уште пред повеќе од десет години? Зошто овие основни историографски податоци нотирани од страна на македонските историчари сега се проблем? И конечно, зошто недостига елементарна чесност од односните критичари да признаат дека препораките на Комисијата го содржат токму тоа што тие во своите трудови претходно го пишувале?“,
се додава во реакцијата.
Покрај ова од историската комисија потсетуваат и дека имало обвинувања дека се изоставени и други фактографски податоци значајни за овие личности и на тој начин се минимизирал нивниот македонски карактер, наспроти бугарскиот или дека требало да се потенцира терминот Словени и изведенките од него.
„Прво, разочарувачки е што во нападите овие историчари не сфатиле дека овие текстови не се научни статии во кои треба да се толкуваат фактите и дека во нив не може да се дадат сите податоци. Толкувањата и историографската дебата ќе продолжи и понатаму по овие препораки. Второ, не можеме да разбереме како би ги направиле овие личности македонски ако споменевме дека св. Кирил и Методиј биле испратени од Византија во мисија во Моравија или дека се родени во Солун од родители Ромеи кои биле во служба на Византија и зборувале на грчки јазик? Трето, како потенцирањето на Словени ќе ги направи разликите помеѓу Македонците и Бугарите, кога и бугарскиот народ е словенски народ?“
додаваат во соопштението.
Цар Самоил
За Цар Самоил велат дека со усвоениот текст нема ништо ново што се разликува од тоа што македонските историчари не го кажале и напишале. Македонските историчари кои го проучувале или го проучуваат Самоил го имаат нотирано она што Комисијата го нотираше, реагираат македонските историчари во однос на прашањето за Цар Самоил.
„Имено, дека ‘во историографијата се оформил доста широк консензус (макар и не целосен) во однос на формата – бугарско царство, а како спорна се јавува содржината’ (Стојко Стојков, Царство, етницитет, наследства, интерпретации, во: 1000 години од битката на Беласица и од смртта на Цар Самоил, ИНИ, МАНУ, 2014, 113). Во трудот ‘Политичко-идеолошките традиции на Самуиловата држава: реконцептуализација на историската интерпретација и контекстуализација’ објавен во Прилози кон историјата на Македонија и македонската култура во издание на МАНУ од 2020 година, Митко Панов констатира: ‘Следејќи ја оваа византиска концепција, традиционалните учени ја претставуваат политиката на Самуил или како директно продолжување на Првата бугарска империја или како независна држава основана во Македонија што ги продолжува државните и црковните традиции на Бугарската империја’. Притоа, некои од ‘традиционалните учени’ се всушност авторитети во современата медиевистика. Да ја споменеме и Енциклопедијата на МАНУ каде што се наведува следново: ‘Во изворите најчесто се именува како бугарски цар, а неговата држава како Бугарско царство’. Од друга страна за хипотезата дека Самуиловото царство е македонско царство се вели ‘таа не наишла на целосен прием ниту во македонската историографија’ (Стојко Стојков, цит. труд, 119)“,
велат историчарите.
Тие прашуваат и „како е можно овие текстови кои се предлог-препораки зошто Скопје и Софија би можеле да ги чествуваат овие личност, се деградирање на македонската историска наука, кога истата таа наука ги нотирала овие основни фактографски податоци?“
Нашите историчари во својата реакција не ги изоставија ниту колегите историчари од Бугарија, посочувајќи дека „ликувањето“ и „славеењето победа“ од нивна страна е „несериозно“ и претставува „лажен триумфализам“ кој и пречи на работата на комисијата.
„Да се обратиме и до колегите историчари во Република Бугарија. ‘Ликувањето’ и ‘славеењето победа’ од страна на бугарските историчари е несериозно и претставува лажен триумфализам кој само пречи на работата на комисијата и на добрите односи меѓу македонскиот и бугарскиот народ. Во текстот никаде не се пишува за бугарски национален карактер на Македонија, на светите браќа Кирил и Методиј и нивните ученици, туку тоа е нивни обид да избегаат од фактот дека текстовите ги негираат националистичките теории востановени во Бугарија во кои се тврди дека старословенскиот е старобугарски или дека Кирил и Методиј се бугарски просветители. Тоа е така бидејќи очигледно не сакаат да прифатат дека во средниот век лојалноста е кон династија или круната и тоа не значи културна и етничка припадност, а употребата на политоними (Бугарија) не е еднакво на етноним. Исто така, средновековните државни атрибути немаат идентитетско значење како што денес ги разбираме, посебно не во тој ран средновековен период. Впрочем, исто онака како што тврди и најголемиот дел од светската наука на која се повикавме во текстот за Цар Самуил. Затоа сметаме дека препораките се пораз на историските митови во двете држави и така треба да се читаат“,
реагираат историчарите.