МПЦ-ОА и ИВЗ имаат огромен имот во шуми, ливади, пасишта но и станови и дуќани, а се целосно ослободени од финансиска транспарентност и отчетност. Меѓу другото, не поднесуваат завршни сметки иако мораат според закон, открива истражување на БИРН
Една третина од планината Галичица од охридска страна, заедно со врвот Магаро, кои висат над селата Љубаништа и Трпејца, се во сопственост на Македонската православна црква–Охридска архиепископија.
Ако, пак, од Милениумскиот крст на скопско Водно погледот го вперите јужно во десна дијагонала кон селото Чифлик, целиот тој предел на шума, пасишта и ливади, и припаѓа на Исламската верска заедница.
Ова се дел од сознанија до кои се доаѓа од базата на податоци која неделава ја објавија колегите од БИРН. На неа работеле повеќе од една година, а ја насловиле „Верски имоти под лупа“ бидејќи се занимава со имотот на МПЦ и ИВЗ.
Новинарот Гоце Трпковски вели дека базата е создадена затоа што и верниците и другите граѓани имаат право да бидат информирани, а на оваа тема редовно се шпекулира тивко, но ретко се говори гласно.
„Станува збор за двете најголеми верски заедници во државата кон кои припадност изразува над 90% од населението. Како такви тие остваруваат големо општествено влијание коешто се манифестира и во политичко влијание понекогаш преку поддршка или спротиставување на одредени одлуки и исто така, видовме многу примери каде што остваруваат и еконоско влијание, особено во секторот со недвижности, но на пример и во енергетиката, во трговијаата и во други сектори каде што го внеле својот капитал“,
вели Трпковски.
А тој капитал во бројки покажува дека МПЦ располага со околу 15 илјади парчиња имот, распореден на околу осум илјади локации во земјава, со вкупна површина од 143 милиони квадратни метри. Тоа, пресметале во БИРН, е два и пол пати повеќе територија од државата Сан Марино.
ИВЗ располага со околу 5 400 парчиња имоти на близу три илјади локации, со вкупна површина од 13 милиони квадрати.
„Можевме да утврдиме она во што сме сигурни, а тоа е вкупната нивна квадратура. И затоа многу внимателни бевме во презентацијата на податоците, да го прикажеме само она во коешто бевме сигурни дека е така. Катастарот поради своите потреби различно ги прикажува податоците и поради тоа моравме ние да се консултираме и со експерти од таа област, за подобро да го прочитаме она што го имаме како податок, да го систематизираме, да го сублимираме и да го прикажеме на начин што граѓаните ќе можат да го разберат“,
дополнува новинарот од БИРН.
Само во станбена површина, Македонската православна црква-Охридска архиепископија располага со 140 илјади квадратни метри. Речиси една десеттина од станбениот простор или околу 11 илјади квадрати, е впишан во новите висококатници што се градат спроти хотелот „Холидеј ин“ во Скопје, каде што МПЦ поседуваше дел од земјиштето.
На црквата се и хотелот „Изгрев“ во струшко Калишта како и хотелот „Бисер“ кој е во близина на „Изгрев“. МПЦ располага и со дел од брегот на Охридското Езеро, особено во комплексот „Свети Наум“ кој е еден од најубавите во државава, како и во појасот каде што се наоѓа хотелот „Силекс“.
Ги прашавме охриѓани што мислат за големиот имот со кој располагаат најголемите верски заедници:
„Не сум запознаена од каде се парите“.
„Сиромав еден го прашува свештеникот од каде скапата кола и овој му вели „Божја волја“, тоа е“.
Најголем деловен објект на Исламската верска заедница е градскиот пазар во Дебар, а еден од поголемите е овој комплекс со триесетина дуќани во Гостивар, во кој работат бербери, угостители, трговци со облека и други.
Во нејзина сопственост е и култниот безистен во Старата скопска чаршија кој не толку одамна беше културен и забавен центар за младите.
Станбениот простор на ИВЗ, според истражувањето на БИРН, надминува 37 илјади квадратни метри.
Но, наспроти големиот имот, БИРН открива големи нелогичности и замижувања на надлежните органи кога станува збор за финансиското работење и отчетност на двете најголеми верски заедници. Новинарката Фросина Димеска, која исто така работела на базата, вели – не поднесуваат завршни пресметки, не пријавуваат приходи, а Управата за јавни приходи и Централниот регистар им прогледуваат низ прсти.
„Во УЈП бевме неколку пати лично на средба со стручните лица коишто би требало да дадат одговори околу финансирањето и отчетноста на двете најголеми верски заедници. И неколку пати илзегувавме со повеќе прашања отколку одговори. Јасно беше дека законите се тие, дека верските заедници иако се регистрирани според Закон за верски заедници, сметководство водат како непрофитни организации, односно како граѓанските организации. На нашите прашања како е можно тие да немаат поголеми приходи од 2 500 евра на годишно ниво кога јавноста многупати била сведок дека тие издаваат атрактивни простори, имало многу медиумски написи околу таквите активности на двете верски заедници, од УЈП не добивавме конкретен одговор туку цитирање на закони и дека тие немаат такви информации“,
раскажува Димеска како се одвивало истражувањето.
Од БИРН се обратиле со прашања и до МПЦ и до ИВЗ. Од Црквата им одговориле:
„МПЦ-ОА во своето работење, во целост ги почитува прописите во постоечкото македонско законодавство и постапува во согласност со истите“.
Од ИВЗ биле подиректни во одговорот.
„Во моментов, ниту една верска заедница во Северна Македонија, вклучително и ИВЗ, не поднесува завршни годишни сметки до Централниот регистар, бидејќи законодавната рамка не го предвидува тоа за верските институции“.
Од БИРН велат – не е така зашто законите предвидуваат обврска за поднесување завршна пресметка. Посочуваат пример со друга верска заедница во земјава.
„Мислам дека не постои дупка во законот. Законот е јасен. Мислам дека се работи за некаква премолчена согласност помеѓу државните институции да им прогледуваат низ прсти на двете најголеми верски заедници. Да напоменам дека помалите верски заедници ги почитуваат законите. На пример, Католичката црква секоја година си поднесува завршна сметка, вклучително и последнава година“,
додава Димеска.
Таа смета дека одговорноста паѓа врз Управата за јавни приходи и Централниот регистар, кои не може да замижат пред фактот дека МПЦ и ИВЗ месечно исплаќаат плати кои го надминуваат законскиот минимум за поднесување годишна пресметка.
„Нас ни беше многу нелогично како е можно институциите да велат дека не знаат дека имаат над 2 500 евра приходи во имот на годишно ниво, кога во УЈП секој месец поминуваат илјадници евра само за исплата на плати. МПЦ има околу стотина вработени, а ИВЗ 180 вработени. Тоа се илјадници евра само да се исплатат вработените и тоа ако се осигурени на минимална плата“,
потенцира Димеска.
Или, како што велат од БИРН, Македонската православна црква-Охридска архиепископија и Исламската верска заедница продолжуваат да функционираат како „ситем вон систем“.