На почетокот на месецов значаен дел од земјава, најверојатно, првпат дозна дека и низ Тетово поминува воз.
„Железничката станица во Тетово, по извршената комплетна реконструкција, доби нов изглед и инфраструктура.“
соопштија медиумите.
Последното реновирање на станицата, која е изградена во 1952 година, имаше неколку цели.
„Решен е проблемот со атмосферската канализација, бидејќи овде се собираше многу вода.“
кажа Фестим Алили, поранешниот директор на ЈП „Македонски железници – инфраструктура“.
Три недели по свеченоста, „360 степени“ се врати да провери дали е решен и главниот проблем – тоа што ретко кој во Тетово користи воз.
Од Тетово со воз може да се патува во два правци – кон Скопје и кон Кичево. Нема посебни линии, туку низ градот под Шара само попатно застанува возот на линијата Кичево-Скопје-Кичево.
Рано наутро има еден воз, кој во Тетово застанува во 06:30 часот.
Иако беше реконструирана пред неколку недели, а за оваа железничка станица беа потрошени 7,3 милиони денари, како што можете да видите, во просториите на железничката станица во Тетово нема многу патници, иако голем број вработени во главниот град доаѓаат од Тетово.
Патниците почнаа да пристигнуваат неколку минути пред времето предвидено за пристигнување на возот. Но, и тие што дојдоа мораа да почекаат бидејќи и тој еден воз задоцни.
Наместо во 6:30, возот се појави во 6:45, па патниците од тетовската железничка станица можеа да тргнат кон Скопје со 15 минути задоцнување.
Само два патнички вагона се предвидени за линијата, а и тие се чинат многу бидејќи само во едниот имаше патници.За државните железници тоа е непокриен трошок, за кондуктерот – помалку работа.
Меѓу малкутемина редовни патници, дел се вработени во „Железници“. Од останатите, најголем дел одамна создале навика да патуваат со воз, додека нови корисници на овој транспорт беа само неколку средношколци.
– Колку време патувате со воз?
– Има еден и пол месеци.
– Зошто патувате со воз?
– Јас одам во Медреса на училиште и затоа повеќе ми одговара воз. Се качувам во Тетово и се симнувам во Сарај.
– Каде патувате?
– За Сарај, тргнав од Гостивар.
– Зошто патувате со воз?
– Ми се чини подобро, има повеќе услови со воз, но и распоредот ми одговара,
ни раскажаа патници.
Но, патникот Али патува со возот само во еден правец, кон Скопје. Ако сака и да се врати со возот во гостиварско Форино, треба да чека повеќе од четири часа.
– Во Гостивар се враќам со комбе или со автобус.
– Зошто, не ви е одговара да се вратите со воз?
– Возот е во 17 часот, ми се чини, додека со автобус е во 13 часот,
ни раскажа Али.
Утринскиот воз кон Скопје очигледно не е популарен. Но, барем во време на епидемија, малиот број патници можеби е посакуван. Во вагоните се води грижа сѐ да биде според протокол, дури и ако има повеќе патници. Покрај натписите за заштита од коронавирусот, обележано е и каде смее, а каде не смее да се седне.
Али и другите ученици пристигнаа во Сарај, каде што е нивната училишна зграда. Ние продолживме кон железничката станица во центарот на Скопје
Возот е далеку поеколошки транспорт од автобусите и автомобилите, бидејќи може да носи повеќе патници, а се движи на електрична енергија. Дури и цената на билетот е пониска. Од Тетово до Скопје чини 120 денари, а автобус 130 денари. Но, комбињата и некои автобуси во Македонија сега застануваат буквално секаде каде што патникот ќе побара. Возот не го може тоа.
Дали има малку патници и на другите линии, проверивме со уште едно патување. Овој пат тргнавме со попладневната линија од Скопје до Куманово. Билетот за оваа релација е уште поевтин, само 87 денари, што е значително помалку од автобуската карта од 120 денари.
Сепак, во вагоните немаше многу патници. Поголемиот број од оние со кои разговаравме велат дека навиката да патуваат со воз ја стекнале одамна.
– 10 години сигурно. Па, одиме зависи кога како, како ќе фатиме автобус зашто автобусите сега се поретки и одиме со воз.
– Дали ви е попријатно?
– Па, да, може да се каже – да, и побрзо. На пример, од Маџари до Делјадровце стигнуваме за 15 минути, додека со автобус за 50 минути.“
– Патувам со воз бидејќи работам на железничката станица и е поредовен за мене.
– Дали се чувствувате побезбедно кога патувате со воз?
– Многу побезбеден, поудобен, побезбеден, редовен секој ден.
Шенол го користел возот како превозно средство, дури и кога бил средношколец, исто така и го користи и сега како вработен во ресторан.
„Кога бев на училиште, од моето село имаше многу. Од Агино Село кога почнаа да се качуваат, стоеја до Скопје. Толку многу имаше патници“,
вели тој.
Дека некогаш имало, а сега нема патници во возовите, покажуваат и податоците од Државниот завод за статистика и од „Македонски железници“. Падот е катастрофален.
Пред само неполни 10 години, во 2011, имало 1,4 милион патници во возовите. Во следните три години бројот на патници се намалил на 800 илјади, за на кратко да се зголеми на еден милион патници во 2015. Оттогаш бројките повторно паѓаат, за лани да има околу 550 илјади патници во возовите. Или за неполни десет години бројот на патници во железничкиот сообраќај се намалил за речиси трипати.
Годинава, поради ковид-19, ќе биде уште полоша.
| патници | |||
| Месеци | 2019 | 2020 | |
| јануари | 37,000 | 39,628 | |
| февруари | 42,731 | 31,349 | |
| март | 50,129 | 22,237 | |
| април | 49,601 | 3,059 | |
| мај | 50,622 | 9,317 | |
| јуни | 46,054 | 15,433 | |
| јули | 40,767 | 20,242 | |
| август | 38,805 | 21,803 | |
| септември | 42,435 | 26,359 | |
| октомври | 52,354 | ||
| ноември | 48,329 | ||
| декември | 47,611 | ||
| Вкупно | 546,438 | 189427 |
Зошто сѐ помалку патници се возат со воз? Не ги прашавме експертите, туку најупорните. Некои велат – нема доволно возови.
– Да ни одговара возот и за на сабајле да одеме на работа.
– Нема?
– Нема, нас зашто 20 до 6, а ние сме од 8 на работа и не можеме да стигнеме,
ни раскажа патничка.
Долгогодишниот патник, Шенол, пак, забележува дека е проблематичен и односот на патниците кон возовите.
„Возовите се чисти и добри, но има многу патници кои се многу некултурни и не го одржуваат, ги креваат нозете горе, газат, ги чистат чевлите, а тоа не бива. Ние патуваме секој ден и кажуваме некому зошто? Тој ти вели дека не е твое.“
Машиновозачот кој го управуваше возот од Скопје до Куманово, Владо Кузмановски, има и дополнителни аргументи зошто превезува сѐ помалку патници.
„Па, немање на нови возови, малку возови има и сите железнички станици во големите градови се надвор од градот. Еве, во Куманово е подалеку од градот, не е во центар. Има 4 воза во ден, за Кичево еден воз и таму е на крај на градот.”
вели Кузмановски.
Но, и со тие недостатоци, Кузмановски не пропушта да потсети дека возот нуди предност која ја нема ниту еден друг вид на транспорт.
„Нема отстапки за безбедноста во железничкиот сообраќај, не може да се случи нешто да не застане воз, тоа што мислат луѓето некои други работи. Може да се случи возот да доцни, да нема греење, тоа да. Инаку, за безбедност и патниците и ние вработените и по пругите, тоа е на максимално ниво“,
додава тој.
Кога стигнавме во Куманово, веќе беше темница. Железничката станица во градот навистина е на периферијата, речиси четири километри до плоштадот. Тоа значи дека е потребно и друго превозно средство за да се стигне до крајната дестинација, со што возот веќе не е ниту најбрз ниту најевтин.
Можеби изградбата на нови железнички станици во населените места би помогнала да му се „раздени“ на овој вид транспорт. Без радикална промена, јасно е дека возот како превозно средство за патници во земјава е тргнат кон крајот на пругата.
