Актуелниот директор на РЕК Битола денеска соопшти дека ја раскинал рамковната спогодба за ископ на јаглен и јаловина која во февруари годинава ја потпиша претходното раководство на Електрани на Северна Македонија со фирмата „Марковски компани – Борче“ ДООЕЛ. Договорот беше со важност од 18 месеци, односно до август 2025 година. „Марковски компани“ имаше и подизведувачи, меѓу нив и две фирми од Струмица кои низ годините политиката и медиумите често ги поврзуваа со семејството на поранешниот премиер, Зоран Заев
Основот за раскинување на договорот, според директорот на РЕК Битола, е непочитување на обврските од договорот согласно техничката спецификација. Тој кажа и дека ја наплатиле банкарската гаранција од близу два милиона евра. Не спомна и дека поднеле или дека ќе поднесат кривична пријава или дека ќе бараат друга форма на одговорност од компанијата
„Марковски компани“ има и други тендери со Електрани на Северна Македонија, некои од нив потпишани од новото раководство на државната компанија. За тие договори, барем јавно, засега нема забелешки
Најголем тендер за ископ на јаглен и јаловина од отворањето на РЕК Битола. Таква титула доби договорот на кој на 13 февруари 2024 година потпис ставија Пеце Матевски во име на РЕК Битола и Борче Марковски, во име на компанијата „Марковски компани – Борче“ ДООЕЛ.
Што беше договорот? Дека во следните 18 месеци приватната фирма ќе копа јаглен и јаловина за потребите на комбинатот по цена од 129 ден/GJ без ДДВ, до максимална количина на топлинска енергија во вредност од 46 милиони евра.
Зошто е раскинат?
Во самиот договор, кој може да погледнете или преземете подолу, во членот 6, наведените се и подизведувачите. Вкупно тројца на број. „Сим Инженеринг“ од Струмица, „Јавор-транс“ од Струмица и „Топлина“ од село Подмоље, Охрид. Присуството особено на струмичките компании, чии имиња низ годините се поврзуваат со семејството на поранешниот премиер и градоначалник на Струмица, Зоран Заев, беа доволни уште тогаш тендерот да добие третман на спорен. Постапката беше и обжалена, но го помина филтерот пред Комисијата за жалби по јавни набавки.
Во време на потпишувањето на договорот, на 13 февруари 2024 година, Електрани на Северна Македонија (ЕСМ) ја води кадар на СДСМ. По смената на власта, дојде до смена на раководството и на државната компанија.
Релативно брзо по трансферот почнаа да стигаа обвинувања дека во РЕК Битола се случува криминал од огромни размери. На кратко, наративот е дека се плаќаат огромни пари за копање јаглен и јаловина, но на терен се ископуваат ем помали количини, ем ископот се врши на тој начин што го загрозува функционирањето на рудниците. Па, бидејќи нема јаглен од домашно производство, а РЕК произведува две третини од струјата во земјава, морало да се увезува јаглен. Јагленот што се увезувал бил неквалитетен и полош од договореното. На крај, морало и да се увезува повеќе струја.
По таа линија се движеше и Тони Петрушевски, актуелниот директор на РЕК Битола.
„Носителот на набавката не ги испочитува предвидените обврски за одговорно, целосно, стручно, квалитетно, совесно и навремено извршување на задачите согласно техничката спецификација. „Марковски компани“ како ангажиран оператор со несоодветно постапување покрај тоа што во континуитет не успевал да ги испорача договорените количини на јаглен, директно ја загрозил енергетската стабилност на државата. Во тој контекст, со несоодветна динамика за отстранување на јаловинските маси ја нарушил геомеханичката стабилност на рудникот Брод-Гнеотино. Поради неиспорачаните количини и кршење на договорите од страна на предметниот оператор, РЕК Битола бил принуден да врши дополнителна набавка на јаглен за да продолжи стабилна и континуирана работа на блоковите во термоелектраната“,
Потоа, Петрушевски, го изостри правниот речник – по кој основ е раскинат договорот.
„За да биде појасно, би сакал да посочам дека на раскинувањето на соработката претходеа опомени и укажувања од раководството на РЕК Битола, дека операторот не ги реализира договорните обврски според утврдениот обем, динамика и квалитет. Но и покрај укажувањата продолжил несериозниот однос преку флагрантно кршење и непочитување на договорните обврски. Станува збор за договор склучен на 13 февруари 2024 чие извршување престанува да важи согласно член 15“,
изјави Петрушевски.
Тоа што недостасуваше во обраќањето на Петрушевски не беа обвинувања. Напротив, тврдењето дека била загрозена стабилноста на енергетскиот систем е тешко обвинување. Недостасуваше информација, дали е поднесена кривична пријава или дали ќе се бара фирмата да биде ставена барем на „црната листа“ на Бирото за јавни набавки.
Марковски од пред и Марковски од потоа
„Марковски компани“ не е фирма од вчера. Постои од 2002 година, а само годинава има 18 договори со ЕСМ. За каков играч станува збор говори финансискиот резултат од 2023-тата – добивка од 13,4 милиони евра.
Финансиските резултати јасно покажуваат дека на „Марковски компани“ им тргнало во последните две години, но тоа не е целосната слика. Фирмата е присутна во тендерите околу РЕК Битола и во годините на владите на Никола Груевски и на Зоран Заев. А и сега, во време на Владата на Христијан Мицкоски.
Од доаѓање на новата власт, „Марковски компани“ имаат добиено три тендери на Електрани на Северна Македонија. Вкупната вредност им е околу три милиони евра. Актуелното раководство објаснуваше дека станувало збор за постапки кои делумно биле почнати од претходното раководство, но и дека „Марковски“ едноставно понудиле најдобри услови.
Еве како објасни директорот за производство на ЕСМ, Зоран Коњановски, во интервју за „360 степени“, кога го прашавме зошто и тие работат со „Марковски компани“ кога толку многу ја критикуваат.
„Значи, ако ние имаме индиции кон одредени компании или кон одредени личности не може да не го почитуваме законот и да не склучиме договор ако согласно Законот за јавни набавки истата компанија понудила најниски цени. Цените кои ги понудила, јас го проверив тој тендер за кој вие зборувавте, цените кои ги понудила таа компанија на последниот тендер се далеку, далеку пониски од она што истата компанија го понудила за истата работа за соодветните активности. И на крај на краиштата, целта ни е компаниите, без разлика кој, да се чувствуваат партнери на енергетскиот систем во државата, на нашата компанија“,
изјави Зоран Коњановски, директор на производство во ЕСМ, во интервју за „360 степени“
Што сега?
Пред се, на РЕК Битола сега ќе му треба нов приватен партнер за ископ на јаглен и јаловина. Фирмата пред некоја година купи и свои машини, но тие се далеку од потребите. Ниту едно раководство на компанијата во последниве 15-тина години не одлучи да купи машини за ископ под различни образложенија. А има години кога за ископ на јаглен се одлеваа и по 50 милиони евра, на пример во 2013-тата година.
Изборот на нова фирма, речиси сигурно ќе повлече сомнежи за нови „игри“. Зошто? Затоа што секое ново раководство на ЕСМ најавува расчистување на криминалот на претходниците и тоа особено кога е во прашање ископот на јаглен и јаловина во РЕК Битола. Но, потоа, нема завршница.
И овојпат се се одвива по слично сценарио. Има наратив, има сомнежи, па дури има и јасни индиции дека трошоците во РЕК Битола експлодирале во последниве две-три години под не до крај јасни околности.
Од актуелното раководство на компанијата не криеја дека за некои процеси веќе доставиле документација до МВР и до Управата за финансиска полиција.
Се чека само на епилогот.