Дали намерата на ВМРО-ДПМНЕ да прави влада со коалицијата „Вреди“ наместо со коалицијата околу ДУИ може да се смета за непочитување на мнозинската волја на Албанците? Дали од ДУИ самите придонесоа за вакво сценарио кога го прекршија непишаното правило од 2008 година, дека победникот кај Македонците коалицира со победникот кај Албанците? Ова се само дел од прашањата што не им ги поставивме на експерти, туку на обични граѓани во Тетово, Скопје и во Кумановско
Реториката на моменти беше жестока, но претседателските и парламентарните избори поминаа без поголеми инциденти. Сега, откако завршија, предмет на дискусија се повеќе прашања.
Помеѓу гласачите Албанци клучни се неколку дилеми. Дали е во ред во владата да влезе коалицијата која освои помалку пратеници во албанскиот блок? Дали и двете коалиции на партиите на Албанците би го прекршиле ветувањето за ЕУ-интеграција ако коалицираат со ВМРО-ДПМНЕ која има свои ставови за билатералните договори со соседите? Дали по толку години на власт, ДУИ, сепак, треба да оди во опозиција?
Наместо да прашуваме експерти, решивме да прашаме граѓани, и тоа во неколку региони. Прво во Скопје, поточно во Чаир, општина во која победи коалицијата „Вреди“.
Во Старата скопска чаршија луѓето не беа многу расположени за разговор за политика. Соговорник најдовме во една чајџилница.
„Коалицијата почна пред избори, договорот го направија многу порано од изборите.
-Дали е во ред да се направи таков договор пред да се одржат изборите?
Не е првпат во Македонија и секаде во регионот политичари истражуваат, се борат да постигнат некоја подобра цел и го бараат најдобриот партнер за коалиција“,
кажа тој.
Според нашиот соговорник, коалицијата „Вреди“ постигнала добар резултат со оглед на тоа што е чиста коалиција само со партии на Албанците.
„Многу добро направија ’Вреди’.
– 13 пратеници.
Да, 13, но сами ги постигнаа. ДУИ е со Бошњаците, со Турците, ДУИ ги зеде сите, но овие сами го постигнаа тоа.
–На кој мислите сами, бидејќи и тука има 3-4 партии?
Да, но наши, тие партии се наши“,
додаде тој.
Продолживме да бараме соговорници на блискиот Бит-пазар. Најголемиот дел од пазарџиите беа расположени за муабет на различни теми, но не и за политика.
Сепак, имаше исклучоци. Овој продавач имаше прилично релаксиран став за клучните прашања.
„Се очекуваше ВМРО и на претседателски и на парламентарни да постигне убедлива победа. Додека албанската страна, народот реши меѓу Фронтот и ’Вреди’. Фронтот однесе победа и се надеваме дека ќе биде добро, без разлика која, било Фронтот или ’Вреди’, влезат во влада. За народот да е подобро“,
ни кажа продавачот.
Од Скопје тргнавме кон Тетово, град во кој маргинално поголема доверба доби коалицијата „Вреди“, а е дел од изборната единица 6 каде што, пак, победи „Европскиот фронт“ на ДУИ.
Првиот соговорник со кој седнавме на маса беше повозрасен човек. Го прашавме дали политичките партии на Албанците треба да бидат дел од Владата со партии кои се против уставни измени под овие услови.
„Што сакаат нека прават. Народот има свој дух, ние имаме цврсти корени. Џабе им е, подобро е порано отколку подоцна. Народот не потлекнува, народот никој не можеше да го победи“,
рече тој.
Што се однесува до ставот на претседателката на државата за уставното име и потенцијалните последици, овој граѓанин имаше став дека има потпишан договор кој е јасен.
„Човештвото не се занима со изјави. Се занимава со потпишани договори запечатени пред релевантниот фактор. Што кажува таа на некого на уво, што ми вели мене, тоа нема никаква тежина. Нема тежина воопшто. Таму каде што се потпишани, каде што си го дале зборот усно и изјавата писмено има договор за тие дела“,
додаде нашиот соговорник.
Старецот од Тетово нѐ поздрави со порака дека со договор може да се постигне се. Но, и дека граѓаните мора да бидат будни бидејќи многупати во политиката се случиле интриги.
Дождливото време не ни помогна да најдеме многу соговорници меѓу тетовци. По повеќе обиди, најдовме човек што не се плаши од времето и од политиката. Кажа – партиите на Албанците не треба да прифатат власт без уставни измени.
„Не треба да учествуваат, мора да ги заштитиме нашите права, уставните измени, да влеземе во Европа. Не смеат да попуштат или ние како граѓани гледаме. Едноставно нема да гласаме, без разлика“,
рече нашиот соговорник.
Според соговорникот од Тетово, доколку властите не направат уставни измени, ситуацијата може да се влоши.
„Северна Македонија, ако не се направат уставни измени, ќе има ескалација на ситуацијата. Јас како обичен граѓанин така гледам“,
додаде тој.
Следна локација ни беше селото Слупчане, во Општина Липково, каде што победи „Европскиот фронт“ на ДУИ.
„Сакаат да формираат ВМРО со ’Вреди’, но ние не ги поддржуваме, не им даваме поддршка и нема да има успех затоа што ВМРО е против уставни измени“,
рече еден од соговорниците.
„Ако се направи коалиција без услови за уставни измени, ВМРО знаеме дека нема интерес да направи уставни измени, оваа коалиција би била чекор назад од нашиот европски пат. Ќе се оддалечиме од членството во ЕУ.
додаде друг соговорник.
Барем во оваа чајџилница, граѓаните гледаа со скепска на евентуална влада на ВМРО-ДПМНЕ со „Вреди“ бидејќи сметаат дека така се нарушува волјата на гласачите Албанци.
„Само ја враќаат работата наназад. И народот е вознемирен, може да излезат од контрола, може да се случи најлошото.
-Што е најлошото што може да ми се случи?
Бунт, ако не се цени гласот на народот“,
рече нашиот соговорник.
Што се однесува до принципот ’победник со победник’, Али Ахмети не го прекрши принципот победник со победник, мандатарот за влада го прекрши. Едноставно, во 2016 година ВМРО немаше волја да ги исполни барањата на албанскиот народ, што беше едно од трите главни функции да биде Албанец и сите знаеме дека СДСМ го прифати Талат Џафери за претседател на Собранието. Принципот ’победник со победник’ го прекршува мандатарот за Влада, а не 3-та или 4-та партија. Не е првпат ВМРО да го прекрши овој принцип, го прекрши и во 2006 година, но не им траеше долго, 12-15 месеци“,
рече соговорникот
Вака постизборно мислат дел од граѓаните. Политичките елити, пак, или ги анализираат причините за поразите или се фокусирани на поделба на владиниот колач. Тие процеси, во еден момент ќе завршат. Многу подолготрајни остануваат очекувањата на граѓаните.