Комесарката Мијатовиќ вели дека етнонационалистичкиот дискурс кој ја повратил силата во регионот, заедно со порастот на негирањето на воените злосторства и глорификацијата на воените злосторници сериозно ги попречуваат напорите за помирување и го загрозуваат мирот
Земјите од поранешна Југославија многу години назадувале во барањето правда и одговорност за бруталните војни од 1990-тите во Хрватска, Босна и Косово, во кои загинале повеќе од 130 000 луѓе, се вели во новиот извештај на Советот на Европа, објавен денеска од комесарот за човекови права на Советот, Дуња Мијатовиќ.
„Неуспехот на земјите од поранешна Југославија да се справат со нивното насилно минато има катастрофални последици за човековите права и на крајот може да доведе до враќање на конфликтот во регионот“,
се вели во извештајот.
Според извештајот, влијанието на правните процеси по тие војни, како што е формирањето на Трибуналот за воени злосторства во Хаг, и апсењето и осудувањето многу политички и воени лидери одговорни за масовните убиства, почнуваат да бледнеат и неказнивоста се враќа.
„По судските процеси во Хаг, повеќето од луѓето кои отслужија казна и беа препознаени како воени злосторници се враќаат во своите заедници како херои, што сметам дека е поразително“,
вели Мијатовиќ.
Комесарката Мијатовиќ вели дека етнонационалистичкиот дискурс кој ја повратил силата во регионот, заедно со порастот на негирањето на воените злосторства и глорификацијата на воените злосторници сериозно ги попречуваат напорите за помирување и го загрозуваат мирот.
„Наративите и дејствијата кои предизвикуваат поделби и омраза станаа генерализирана политичка стратегија, вклучително и околу изборите и опасно ги поткопуваат напорите да се спречи повторување на насилството“,
посочува таа.
Исто така, ја нагласува улогата на медиумите, верските водачи и јавните личности во ширењето на овие штетни наративи, како и нивната одговорност да ги сменат тие негативни трендови.
Според неа, меѓугенерациската димензија на справување со минатото, вклучувајќи го младинскиот ангажман, интегрираното образование, наставата по историја и меморијализацијата заснована на човековите права, бара итно внимание за да се прекине тековниот пренос на траума и омраза од една генерација на друга.
„Од клучно значење е да се зајакне политичката и финансиската поддршка за силно и издржливо граѓанско општество кое работи на транзициската правда. Граѓанското општество во моментов е најдобрата надеж за подобра иднина заснована на човековите права и владеењето на правото“,
рече таа.
Во својот извештај, комесарката ги испитува незавршените процеси и обврски кон справување со минатото.
„Уште полошо, раскажувањата кои предизвикуваат поделби и омраза што ги предводеа војните во 1990-тите се враќаат и повторно добиваат сила“, се вели во извештајот. „Ова не само што го загрозува помирувањето, туку дури и мирот. Неуспехот целосно да се справиме со насилното минато во регионот има катастрофални последици за почитувањето на човековите права и владеењето на правото“,
додава Мијатовиќ.
Во својот извештај, Мијатовиќ, чиј мандат истекува во март 2024 година, вели дека руската поддршка за српските десничарски активисти и организации е повеќеслојна и се протега од поддршка за онлајн активности па сѐ до воена обука.
„Гардијан“ го пренесува извештајот на комесарката, а во текстот ја опишува и политичката состојба во регионот.
„Во последно време главно српските области на северно Косово се покажаа како точка на удар. На 24 септември имаше престрелка во близина на православен манастир во селото Бањска меѓу силно вооружена паравоена група Срби и косовската полиција. Тројца српски вооружени лица и еден полицаец од етничкото албанско мнозинство беа убиени во судир за кој владата во Приштина го обвини српското раководство во Белград. Во Босна, половината од земјата, управувана од Срби, Република Српска, која беше издлабена главно со етничко чистење во војната таму од 1992-1995 година, е предводена од милитантниот сепаратист, Милорад Додик, кој го опишува геноцидот во Сребреница во 1995 година како ’измислен мит’“,
пишува „Гардијан“.
С Македонија ги амнестира сите кривични дела од воениот конфликт во 2001 година за кои Хашкиот суд не повел постапка. Собранието усвои автентично толкување на Членот 1 од Законот за амнестија, со што сите сторители на кривични дела во воениот конфликт во 2001, за кои Хашкиот суд нема поведено постапка, ќе бидат амнестирани ако делото било извршено до 26 септември 2001.
Тука спаѓаат случаите „Мавровски работници“, „Липковска брана“, „Водство на ОНА“ и „Непроштено“ кои во 2008 Хаг ги врати во македонските судови.
Во Судот за воени злосторства во Хаг се водеше еден судски процес за војната од 2001 година, како на Љубе Бошкоски, тогашен министер за внатрешни работи и на Јохан Тарчуловски, кој во тој период беше телохранител на претседателот Борис Трајковски.
Бошкоски и Тарчуловски во 2005 година беа обвинети за кршење на законите или обичаите на војување.
Три години подоцна, Судскиот совет во Хаг го ослободи Бошкоски од обвиненијата, а Тарчуловски го осуди на казна затвор од 12 години, која подоцна му била намалена на осум години.