Дали Собранието ќе донесе автентично толкување на членот 11 од Законот за помилување со широк консензус меѓу сите партии ќе биде познато најрано на 11 декември, за кога претседателот на Собранието, Талат Џафери, најави дека најбргу може да се закаже седница. Тој денеска ќе го испрати барањето до Законодавно-правната комисија, но и до Владата од каде треба да испратат мислење.
Со барањето за автентично толкување на член 11 од Законот за помилување, пратениците од владејачката СДСМ сакаат да го спречат Уставниот суд во можноста да ги „воскресне“ помилувањата на поранешниот претседател Ѓорге Иванов за повеќе од 50 лица опфатени во случаите на Специјалното јавно обвинителство (СЈО). Очекувањата им се дека законодавниот дом ќе заклучи дека ваквиот член воопшто и не постои.
Меѓутоа, во содржината на Иницијативата не се бара толкување дали спорниот член 11 постои или не туку се бара пратениците да разјаснат под кои околности е оправдано Претседателот да даде помилување според ваквата законска одредба.
„Претседателот на Републиката по исклучок може да дава помилувања и без спроведување на постапката за помилување пропишана со овој закон кога е тоа од интерес за Републиката, или кога посебни околности што се однесуваат на личноста и на кривичното дело укажуваат дека тоа е оправдано“, гласи Членот 11 од Законот за помилување од 1993 година.
Повикувајќи се на ваквата содржина, во барањето, потпишано од пратениците Сашко Костов и Диме Велковски, е наведено дека „автентичното толкување треба да ја разјасни примената на членот 11 од Законот, односно типот на околностите кои го прават оправдано давањето помилувања без спроведување на законски пропишана постапка“.
Содржината е ваква, како што брифираат од власта, за иницијативата да не биде отфрлена од самиот старт од процедурални причини и да може да се најде на дневен ред пред пратениците и тогаш, всушност, да се констатира дека членот 11 од Законот за помилување од 1993 воопшто не постои.
Пред автентичното толкување да се најде на пленарна седница, Деловникот налага Законодавно-правната комисија прво да одлучи дали барањето е оправдано или не. Ако е оправдано, треба да донесе предлог-автентично толкување кое потоа оди на пленарска седница.
Соња Мираковска, која претседава со Комисијата, вели дека за комисиската расправа ќе се чека и мислењето од Владата, но нејзин личен став е дека „членот 11 не постои, затоа што во 2016 година, со укинувањето на законот од 2009, Уставниот суд може да ги укине сите одредби, но не и да оживее одредба од законот од 1993 г., на која се повикува и претседателот за да даде помилување“.
Барањето ќе биде ставено во постапка, но според првиот човек на законодавниот дом, постојат одредени дилеми. Како што посочува тој, Уставен треба да се изјасни и за тоа што значи одлуката од 2016 г. со која се укинаа измените направени 2009 година.
Прешова: Уставните судии да се остават да тонат во живата кал
Од ВМРО-ДПМНЕ најавија дека безусловно ќе поддржат сѐ за да се стави крај на злоупотреба на аболицијата. Потпретседателот на партијата, Александар Николоски за „360 степени“ вели дека СДСМ можеле да бараат автентично толкување и на двата члена.
Тој повтори дека, сепак, во нивната партија има политичка волја да поддржат сѐ што ќе спречи спас на кого било што сторил криминал.
Токму ваквите проблеми произлегуваат од нерасчистените уставно-правни дилеми, бидејќи не се пристапува темелно во нивното навремено расчистување, смета асистентот по Уставно право на Правниот факултет при УКИМ, Денис Прешова.
„Клучното прашање во ситуацијата поврзана со Уставниот суд не е дали помилувањата можеле да бидат повлечени или не туку дали помилувањата се воопшто правно валидни и дали се дадени согласно Уставот и законот. Имено, повлекување на помилувања, генерално, се смета за недопуштено и во спротивност со владеењето на правото, правната сигурност и, воедно, спротивни на суштината на институтот помилување.
Поради ова мора да се прави јасна дистинкција меѓу двете прашања, да не се создава непотребна забуна во јавноста, со цел да се овозможи јасно детерминирање на одговорноста поради негативните последици од развојот на настаните“, напиша Прешова на својот Фејсбук профил.
Тој смета дека помилувањата се дадени според непостоечка правна основа, односно во тој момент член 11 не постои во правниот поредок на државата, со што тие се спротивни на уставната одредба од член 84 алинеја 10 која утврдува дека Претседателот дава помилувања во согласност со закон.
За значењето на спорниот член 11 во контект на постапката што се води во Уставниот суд, Прешова смета дека „ниту со поништување на член 11-а ќе се ‘оживеат’ помилувањата од 2016 година, ниту со поништување на член 11 во 2016 година ќе можеа да го ‘вратат во сила’ член 11 од Законот за помилување“.
„Се друго е класична и еклатантна злоупотреба… Со автентично толкување ќе се даде можност уставните судии да се извлечат од живата кал во која се препелкаат. Треба да се остават да тонат и веднаш да се бара утврдување на нивна кривична одговорност“, вели Прешова.
Дилемата за тоа дали членот 11 кој е предмет на автентичното толкување постои или не, не е ново прашање. Експертите уште во 2016 г., кога Ѓорге Иванов ја објави аболицијата, алармираа дека се прави по непостоечки член во Законот.
Членот 11 е дел од Законот за помилување кој е донесен 1993 година. Меѓутоа, во 2009 година кога Бранко Црвенковски го помилува Зоран Заев, ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ кои беа на власт, изгласаа законски измени и го избришаа членот 11.
Во 2016 г. Уставниот суд ги укина измените и дополнувањата од 2009 г. Но, како што посочува и Прешова, Уставен суд со ова не создава право туку констатира што е неправо. Тоа значи дека укинувањето на измените во 2009 г. не значат дека на сила е вратен членот 11, а со тоа и правото на претседателот да помилува без процедура.
Од Уставниот суд денеска со соопштение реагираа на коментарите во јавноста за нивната минатонеделна одлука. Судот нив ги оценува како „директен упад и притисок за нормално функционирање на Судот и неосновано се повредува угледот на Судот и честа и личноста на уставните судии“.
Нема информација кога Уставниот суд би носел конечна одлука, по решението за поведување постапка за оценување на уставноста на член 11а од 27 ноември.