На првите парламентарни избори, по речиси пет години, конзервативната партија на премиерот Риши Сунак најверојатно ќе биде казнета поради неисполнување на ветувањата дадени за време на 14-годишното владеење на пет премиери
Граѓаните на Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска утре гласаат на вонредни парламентарни избори на кои се очекува убедлива победа на опозициската Лабуристичка партија по долгогодишно владеење на конзервативците.
Релевантните анкети покажуваат дека лабуристите ќе освојат апсолутно мнозинство од мандатите во Долниот дом на парламентот (House of Commons), што би значело дека партијата на левиот центар ќе се врати на власт по 14 години и дека нејзиниот лидер Кир Стармер ќе стане премиер.
Неисполнети ветувања
На првите парламентарни избори, по речиси пет години, конзервативната партија на премиерот Риши Сунак најверојатно ќе биде казнета поради неисполнување на ветувањата дадени за време на 14-годишното владеење на пет премиери.
Конзервативците ја презедоа власта од лабуристите во 2010 година, по нивното 13-годишно владеење, во време кога се чувствуваа ефектите од светската финансиска криза. Оттогаш тие победуваат на сите избори, предводени од Дејвид Камерон (2015), Тереза Меј (2017) и Борис Џонсон (2019).
Тие години беа обележани со забавување на економијата, пад на квалитетот на јавните услуги и низа скандали, како резултат на кои ториевците, како што популарно се нарекува Конзервативната партија, станаа лесна цел на критичарите и од левицата и од десницата.
Посебен проблем за конзервативците е новата десничарска партија Реформа на Обединетото Кралство на Најџел Фараж, која ги презема гласачите на ториевците критикувајќи го конзервативното раководство за неуспехот да ја контролира имиграцијата, пишува Асошиејтед прес.
Доминација на двете најголеми партии
Граѓаните на Обединетото Кралство утре ќе ги изберат сите 650 пратеници во Долниот дом на парламентот, по еден во 650-те изборни единици. Во секоја изборна единица победува кандидатот кој ќе го освои првото место, без разлика на процентот на добиени гласови.
Тој мнозински изборен систем, по кој е позната Велика Британија, ја зацементира доминацијата на двете најголеми партии, конзервативците и лабуристите бидејќи на помалите партии им е многу тешко да го освојат првото место во некоја изборна единица, освен во мал број области каде што имаат силна поддршка.
Бидејќи во Велика Британија се случувало резултатите од изборите да отстапат од предизборните анкети, не може целосно да се исклучи можноста лабуристите да не добијат апсолутно мнозинство. За формирање влада потребно е мнозинство од 326 пратеници.
Во случај ниту една партија да нема апсолутно мнозинство во парламентот, други партии, од кои некои имаат силна регионална поддршка, би можеле да бидат клучни за формирање на коалициска влада.
Тука спаѓаат Либерал-демократите, Шкотската национална партија (СНП) која се залага за независност на Шкотска и Демократската унионистичка партија (ДУП) на Северна Ирска, која се обидува да ги одржи врските меѓу Велика Британија и Северна Ирска.
Конзервативците на изборите ги предводи 44-годишниот Сунак, кој е премиер од октомври 2022 година и поранешен министер за финансии, првиот Индиец на чело на британската влада.
Тој ги презеде и партијата и владата во тешко време, по краткиот мандат на премиерката Лиз Трас, кога земјата се соочуваше со сериозни економски проблеми.
Конзервативците се соочија со голем број предизвици откако ја презедоа власта во 2010 година – прво со последиците од глобалната финансиска криза која го зголеми долгот на Британија и доведе до долгогодишно штедење за да се балансира буџетот. Потоа дојде „брегзит“ и борбата со една од најсмртоносните епидемии на ковид-19 во Западна Европа, како и порастот на инфлацијата по рускиот напад на Украина.
Ториевците ветуваат посилна економија, лабуристите ветуваат промени
Без разлика на околностите, многу гласачи ги обвинуваат конзервативците за низа проблеми со кои се соочува земјата, од проблеми со канализацијата и несигурните железнички услуги до зголемените трошоци за живот, криминалот и приливот на мигранти кои го преминуваат Ла Манш со гумени чамци.
Конзервативците, кои освоија 365 места на претходните избори во 2019 година, ветуваат посилна економија и даночни намалувања од околу 17 милијарди фунти годишно, како и повеќе трошоци за здравство и одбрана. Од партијата наведуваат дека тоа ќе биде овозможено благодарение на помалото затајување данок и помалите расходи за социјална помош.
Ториевците, исто така, ветуваат дека ќе ја ограничат имиграцијата и ќе префрлат некои баратели на азил во Руанда.
Со закажувањето на изборите за 4 јули, најмалку три месеци порано од очекуваното, Сунак изненади многумина. Додека повеќето набљудувачи очекуваа изборите да се одржат наесен, Сунак се одлучи за избори во средината на летото надевајќи се дека позитивните економски вести ќе му помогнат да ги убеди гласачите дека конзервативните политики почнуваат да функционираат.
Најголем ривал на Сунак е 61-годишниот Кир Стармер, поранешен главен обвинител за Англија и Велс и лидер на Лабуристичката партија од април 2020 година.
Стармер, прагматичен центрист кој работеше напорно за да ја оддалечи партијата од социјалистичката политика на неговиот претходник Џереми Корбин, критичарите го опишаа како невозбудлив и неамбициозен, но популарноста на лабуристите се зголеми под негово водство.
Лабуристичката партија, која на претходните избори освои 202 пратеници, во фокусот на кампањата стави само еден збор – „Промени“.
Лабуристите ветуваат дека ќе промовираат создавање богатство, ќе ги охрабрат инвестициите, ќе ја подобрат инфраструктурата како што се железницата, ќе основаат државна компанија за чиста електрична енергија за зајакнување на енергетската безбедност, ќе ги оданочуваат приватните училишта за да платат илјадници нови наставници во јавните училишта.