Договорот склучен по спроведената постапка со преговарање без објавување оглас, е со фирмата „Топлина“ од охридското село Подмоље. До пред еден месец оваа компанија беше еден од подизведувачите на „Марковски компани“ за ископ на јаглен и јаловина за потребите на РЕК „Битола“, заедно со уште две фирми кои се поврзуваа со првенци од претходната власт
По смената на власта, новото раководство на ЕСМ го раскина договорот со „Марковски компани“, чија вредност беше околу 46 милиони евра. Основното образложение беше дека носителот на набавката не ги исполнувал договорените обврски
Компанијата „Топлина“ од охридското село Подмоље ќе копа јаглен и меѓуслојна јаловина од рудникот Брод-Гнеотино за потребите на РЕК „Битола“. Така решило раководството на државната компанија Електрани на Северна Македонија, по спроведената постапка со преговарање без објавување на оглас, позната како процедура „во четири очи“.
Според денешната објава на Бирото за јавни набавки, станува збор за рамковна спогодба. Тоа значи дека може, но не мора да се исцрпи целата вредност на договорот. А вредноста на договорот е околу 1 150 000 евра.
Привремен бајпас
Милион евра најчесто е сума што упатува на големи зделки, но тоа не е секогаш така кога станува збор за ЕСМ и РЕК „Битола“. Државната компанија знае да троши и по педесетина милиони евра годишно за ангажман на приватни фирми за ископ на јаглен и јаловина, па договорот со „Топлина“ е само фрагмент од највредните набавки на услуги во државата.
Дека договорот со „Топлина“ можеби е само привремено или изнудено решение говорат повеќе елементи. Спогодбата е склучена на шест месеци, а ваквите договори вообичаено се склучуваат на една до две години. Вкупната сума на договорот е (само) 1 150 000 евра. За споредба, последниот ваков договор што го склучи претходното раководство на ЕСМ вредеше 46 милиони евра.
Нов тендер, стари играчи
Носител на набавката на тој договор вреден 46 милиони евра беше фирмата „Марковски компани“. Уште додека беше опозиција, ВМРО-ДПМНЕ го напаѓаше и тендерот и договорот. Неколку месеци по смената на власта, ЕСМ го раскина споменатиот договор со „Марковски компани“. Образложението беше – носителот на набавката не ги извршувал обврските навремено и квалитетно.
Но, во тој толку оспоруван договор, „Марковски компани“ не беа сами. Имаа три фирми подизведувачи. Тие беа:
- „Сим инженеринг“ од Струмица;
- „Јавор-транс“ од Струмица;
- „Топлина“ од село Подмоље, Охрид.
Струмичките компании, низ годините, се поврзуваа со дел од поранешната власт. Па, тие беа редовен аргумент на ВМРО-ДПМНЕ дека станува збор за наместен тендер и тоа за лукративна корист на првенци од тогашната власт. „Топлина“ никогаш не беше цел на напад.
Единствен сопственик на фирмата „Топлина“ е бизнисменот Кирче Митрески, кој е и нејзин управител. Тоа што не ја споменуваа на прес-конференциите, не значи дека „Топлина“ е непозната за ВМРО-ДПМНЕ. Напротив, освен како подизведувач на „Марковски компани“ фирмата има седум поголеми самостојни договори за јавни набавки во последниве четири години. Сите се со општини и сите општини каде добила јавни набавки се управувани од градоначалници на ВМРО-ДПМНЕ – Охрид, Битола, Прилеп и Виница.
Дека фирмата која е регистирана во 2004 година бележи огромен раст токму во последниве години покажуваат и нејзините финансиски резултати.
На пример, вкупните приходи на „Топлина“ во 2019 година изнесувале околу 3,7 милиони евра (со 100 вработени). Последната година за која имаме увид во финансиските податоци, 2023 г., „Топлина“ имала приходи од 12,6 милиони евра (со 95 вработени), што е околу три и пол пати повеќе за пет години. Од тоа, добивката (профитот) е 1,73 милиони евра.
Сепак, вкупните приходи на „Топлина“ се повисоки од тендерите кои можат да се најдат во базата на Бирото за јавни набавки. Тоа значи дека компанијата има добра деловна активност која не е директно поврзана со државни институции.
Што сега?
„360 степени“ упати неколку прашања во врска со изборот на фирма/фирми за ископ на јаглен и јаловина до Електрани на Северна Македонија. Очекуваме одговор утре бидејќи дописот го испративме по крајот на работното време, кога и станавме свесни за објавениот договор.
Одговорите треба да расчистат неколку помали и една голема дилема. А тоа е – дали „Топлина“ ќе биде единствената која ќе копа јаглен во следните шест месеци или ЕСМ ќе избира и други фирми? Ова прашање се отвора бидејќи во објавата за договорот со фирмата од с. Подмоље се вели дека постапката е направена без објавување на оглас. А по раскинувањето на договорот со „Марковски компани“, ЕСМ објави оглас на 13 декември 2024 година за истата намена. Рокот за отворање на понудите на тој тендер истече на 2 јануари 2025 година. На истиот датум е потпишан и договорот со „Топлина“.
Сумирано, извесно е дека станува збор за две различни постапки. Но, не се знае дали и кој се пријавил на отворената постапка. И ако се пријавил, дали ќе се бира најдобар понудувач на тој оглас.
Можеби на крај, но веројатно најважно, од потпишаните договори не може да се извлече заклучок дали договорот објавен денеска е „поевтин” од раскинатиот со „Марковски компани“. Проблемот е што сега се споменува цена и по ископана количина и по ископана енергетска вредност, додека во договорот со „Марковски компани“ се споменува само енергетската вредност.