Министерството за економија побарало Управата за јавни приходи (УЈП) и Државниот инспекторат за техничка инспекција (ДИТИ) да извршат вонреден инспекциски надзор и контрола над поголем (репрезентативен) број концесионери, по различни основи, со цел да се увиди детално состојбата со доделените концесии.
УЈП треба да ја провери и наплатата на надоместоци, а ДИТИ да утврди дали се врши ископ надвор од просторот под концесија. Со овие барања, Министерството за економија очекува институциите да ги проверат недоследностите кај концесионерите, укажани во извештајот на Државниот завод за ревизија (ДЗР). Доколку се потврдат нерегуларностите, концесиите ќе им се одземат, а можно е и кривично гонење.
Од ресорното министерство појаснуваат дека концесионерите се должни да плаќаат надоместок по два основи, за користење на просторот и за експлоатирани и продадени количини на минерална суровина. Со доделувањето на концесија на концесионерот му се дава право да ја експлоатира и искористи минералната суровина и за тоа да плати соодветен надоместок. Сепак, немале пресметка ниту ако на ист концесиски простор се искористува повеќе од една минерална суровина.
„Следејќи ги насоките од Извештајот на Државниот завод за ревизија, Министерството за економија веќе изврши соодветни измени на Законот за минерални суровини, во насока концесионерите да достават сметководствена евиденција при наплатата на концесискиот надоместок на квартално ниво, како и доказ за искористените минерални суровини доколку суровината се користи за сопствени потреби. Воедно, Министерството за економија ја прецизираше и одредбата од Законот со која се уредува постапката за доделување на концесија за експлоатација на друг вид на минерална суровина на ист простор и доделена на ист концесионер. Имено, овие концесионери (вкупно 4) и досега плаќаа концесиски надоместок за користење на просторот според едната концесија, но со извршените измени сега е прецизно уредено со закон. Предлог-законот за изменување и дополнување на Законот за минерални суровини е веќе доставен до Владата и до надлежните институции на мислење“,
велат од Министерството за еономија.
Оттаму укажуваат дека со соодветни измени на Законот за минерални суровини, веќе се постапило по ревизијата. Оттаму посочуваат и дека вршењето ископ без склучен договор за концесија и издадена дозвола, како и вршење на експлоатација надвор од просторот за кој е издадена дозволата за експлоатација, претставува кривично дело.
„Министерството за економија побара од ДИТИ да изврши вонреден инспекциски надзор кај концесионери за кои има сомневање дека вршат експлоатација надвор од дозволениот простор. Имајќи предвид дека овој вид надзор предвидува пообемна и посложена контрола, на ДИТИ му е даде соодветен рок да го изврши надзорот. По констатираните наоди Министерството за економија соодветно и ќе постапи“,
нагласуваат од Економија.
Во министерството сметаат дека за подобрување на целиот систем на следење на доделените концесии, неопходно е да стапат на сила измените и дополнувања на Законот за минерални суровини. За законските измени велат дека се консултирале со невладините организации, со претставници од Македонската асоцијација за рударство, а вметнати се и препораките дадени од ДЗР. Во постапка на донесување се и 22 правилници со засилени критериуми при изработка на техничката документација на концесионерите, како и за поефикасен надзор и контрола.
„Министерството за економија започна и постапка за ангажирање на надворешни стручни лица и институции за изработка на стратегија за геолошки истражувања, одржливо искористување и експлоатација на минерални суровини, како и за изработка на нови технички нормативи од областа на геологијата и рударството, со што ќе се обезбедат насоки за понатамошен развој на оваа индустриска гранка, а во насока да се обезбеди одржливо и рационално искористување на минералните суровини и заштита на животната средина, но истовремено и економски раст“,
велат од Министерството.
Државниот завод за ревизија констатираше дека четири проверени концесионери, тројца вршеле ископ на минерални суровини надвор од дозволата за експлоатација што ја поседуваат, како и дека од 2016 до 2020 помалку наплатени 33 милиони денари за концесиски надоместоци. Концесионерите не се задолжени да доставуваат пресметки за продадените количини, ниту се регулирани надоместоците за суровините кои ги користат за сопствени потребни. Ревизијата покажала дека државниот надзор врз концесионерите се спроведува без дефинирани критериуми за избор на субјекти, дека нема независна акредитирана лабораторија, ниту пари и опрема. Државниот инспекторат за техничка инспекција пак, располага со кадри кои имаат несоодветното образование и искуство кои не можат стручно и компетентно да го вршат инспекцискиот надзор.