За развој на земјоделството неопходни се промени кај домашните производители, но и стимул од државата за поголеми инвестиции. Само така македонските производи може да најдат место на нови пазари пред да ги освојат други
Дванаесет странски сорти грозје се протегаат на повеќе од 100 хектари земја на компанијата „Виториа Фруит“ близу Гевгелија. Ова се последни денови за берба за оваа сезона.
вели Иван Шуклев од „Виториа Фруит“.
„Имаме количина од 1,5 милиони килограми годишно, од кои добри 90 отсто се за извоз за пазарите во Западна Европа“,
Компанијата на Шуклеви е меѓу водечките производители на трпезно грозје во земјава. Но, за да се пробие и на странскиот пазар неопходни биле низа промени – од осовременување на начинот на производство до сертификација на целиот процес.
Клучниот новитет е навидум едноставна опрема – пластични најлони со кои се покрива дел од лозјето на почеток од пролетта.
„Пред да го поставиме најлонот сортата беше со многу слаб квалитет и слаб род. Откако го поставивме најлонот добивме и во квалитет и во квантитет“,
вели Дончо Пејовски, агроном во „Виториа Фруит“
Само за поставување на конструкцијата, на компанијата и требале околу три месеци. Заштитната покривка може да издржи невреме со дожд, град и ветар до 80 км/час.
„Грозјето е заштитено од УВ зраците. Ја задржува влагата, поголема бујност на лозата му дава. Климатската температура не е варијабилна, туку е постојана. Поголемо зрно се формира, поголем квалитет, поголема родност“,
вели Пејовски.
Под заштитната фолија грозјето зрее побрзо. Ако оваа сорта на отворено се бере во август, грозјето од покриените стебла, компанијата го извезла уште во јули.
„Што значи дека нашата присутност на eвропските пазари е всушност од почеток до крај, нешто што не беше возможно до оваа година. Тука ние ја согледавме клучната разлика бидејќи нашите купувачи од Западна Европа беа задоволни и ние сега само го продолжуваме трендот и идејата ни е да може да покриеме во иднина со најлон што е можно повеќе“,
вели Иван Шуклев од компанијата „Виториа Фрут“.
Финалниот процес на подготовка за извоз е во главниот погон. Како гаранција за квалитетот на производството пред странските партнери, меѓу кои е и „Гринjард“ – еден од најголемите светски добавувачи на свежо овошје и зеленчук, компанијата морала да инвестира и во неколку сертификати.
„Еден од нив е „Глобал гап-от“ кој служи како пасош на нашето грозје, бидејќи ни помага да го прикажеме целиот процес од берба до полицата на супер-маркетот каков пат поминал тој грозд, или таа гајба на грозје. БСЦИ е сертификатот којшто го имаме за социјална одговорност. Тој сертификат потврдува дека ние како фирма сме социјално одговорни спрема нашите работници“,
вели Шуклев.
„Виториа Фрут“ во пикот на сезоната, во просек, извезува триесетина тони грозје дневно на пазарите во ЕУ. Пред грозјето да тргне на пат, се чува во посебни фрижидери за да може да го издржи транспортот.
„Се изладува на температура од 3 степени и тогаш грозјето е спремно за утовар“,
вели Шуклев.
А за поуспешен пласман на странските пазари се борат и други производители.
На крајниот југозапад од земјава, во струшкиот регион, привршува бербата на лешници. Компанијата „Нелкоски органик“ произведува неколку сорти органски лешници.
„Кај земјоделците постои скептицизам за преминување во органско производство и биосвис-стандард, бидејќи не се запознаени кои бенифити би ги имале долгорочно од органското производство“,
вели Бошко Нелкоски.
Покрај домашниот, главен таргет на фирмата е швајцарскиот пазар.
За да може да извезува за швајцарскиот ланец маркети „Кооп“, компанијата мора да воведе строги стандарди за производство и дистрибуција. Така, речиси цел процес на преработка на лешникот е автоматизиран.
Откако лешниците ќе се наберат и исушат, прва се вклучува машината што ги сортира по големина. Потоа, се пуштаат низ машина за кршење. Остатокот од лушпите, пак, се чисти рачно.
Но, главна пречка за извоз во странство било пакувањето за безбеден транспорт. Затоа била потребна посебна опрема за вакумирање.
„Без таа машина ние не можевме да обезбедиме пласман во Швајцарија. Вакумирањето обезбедува подолготрајност на самиот лешникот. Тој е побезбеден, може полесно да се складира и да се чува од нашите партнери во Швајцарија, и неговиот рок на трајност ако вообичаено може да стои од 3 до 6 месеци, вака може до година, дури година и половина“,
вели Нелкоски.
Oсвен лешници, како краен производ, „Нелкоски органик“ произведува и повеќе видови путер од органски лешници.
За процесот на производство, освен што компанијата морала да стекне ЕУ-сертификат за органски производи, две години чекала и „Биосвис-сертификат“, кој е поригорозен и од аспект на заштитата на природата.
„Швајцарија обрнува големо внимание на заштита на био-диверзитетот и 7 отсто од насадите на оние кои сакаат да земат Биосвис сертификат се оставени за природата. Значи седум отсто од нашата земја не ја користиме за производство, туку ја оставаме на природата. Што ќе порасне таму се остава да расти, што ќе живее се остава да живее и тие не се користат“,
вели Нелкоски.
Но, апетитите на швајцарскиот пазар се поголеми од капацитетот за производството на оваа компанија. Затоа, преку посебна програма, фирмата обединила уште десетина локални производители на кои им помага да добијат сертификати за органски производители.
„Она што значи органско производство од наша страна треба да се зголемува и државата треба дополнително да го стимулира и поддржува. Бидејќи ние не можеме да бидеме компетативни со едно мало конвенционално производство, но можеме да бидеме компетативни на европскиот пазар со мало производство на еден органски начин, со био-свис сертификација, тоа се мали производители со квалитетни производи“,
потенцира Нелкоски.
Драган Манев од росоманското село Паликура e органски земјоделец речиси една деценија.
„Почнав одма со органско производство бидејќи знам дека нема труење спрема мене. Осеќам дека е подобро. Производство може да биде, иако доста луѓе не веруваат дека може да биде органско, може и тоа кој ќе проба нема да се врати назад на хемија веќе“,
вели тој.
Но, најголем предизвик за производителите како Манев е пласманот на пазарите поради скептицизмот во земјава кога е во прашање органската храна.
Затоа, група интузијасти од Скопје пред неколку година ја формирале првата задруга на потрошувачи на органска храна – „Добра Земја“. Во нејзините магацини, органски производи носат земјоделци од повеќе региони, а задругата потоа ги доставува до потрошувачи.
„Како поминува времето се повеќе и повеќе луѓе пројавуват интерес, така што, да речиме и многу позитивно влијаеше ситуацијата со пандемијата кај нас, за разлика од многу други сектори што беа загрозени. Луѓето станаа многу посвесни за здравата исхрана, за јакнење на имунитетот и интересот за органска храна многу порасна во последните година и пол и ние имаме многу повисок раст“,
вели Иво Бару од „Добра Земја“.
За да се зголеми капацитетот за складирање, задругата обезбедила и посебен ладилник во кој производите може да останат свежи подолго време.
„Се што има во добра земја е локално произвдено. И на тој начин ние сме ограничени од сезоните во Македонија и кога ќе се земат предвид и факторите дека малку се органски производители, ние производите ги имаме во мали временски периоди. Преку ладилникот, преку складирањето ние може да му го продолжиме рокот на тие производи и нашите рафтови да бидат пополни да имаме поголема понуда за потрошувачите“,
вели Бару.
Од ладилникот земјоделските производи потоа се носат во продавницата на „Добра Земја“ во Скопје.
„Деведесет отсто од производите поседуваат сертификат за органско производство, додека останатите кои немаат сертификат се лично тестирани од нас, се лабараториски проверени и стекнуваат ознака „Добра земја““,
вели Ана Тодоровска од „Добра Земја“.
Во оваа задруга може да се зачлени секој. За нејзините членови „Добра земја“ организира и посети на нивите на земјоделците со цел купувачите лично да можат да видат што и од каде купуваат.
Задругата води сметка и за еколошката одговорност – не користи пластика и се залага за нула отпад.
Заштитен знак на „Добра Земја“ е т.н. органска кошничка со сезонски производи, која еднаш неделно им се доставува на членовите на задругата.
„Идејата е да се воспостави една алтернатива на системот на дистрибуција, конзумација и производство на храна. Токму затоа е важна кошничката бидејќи таа воспоставува баланс помеѓу потребите на еден триаголник – производителите, потрошувачите и самата задруга која прави баланс измеѓу овие две страни“,
вели Тодоровска.
Иновативниот пристап во работата на овие производители го препознала Швајцарската програма за зголемување на пазарната вработливост.
„Виториа Фрут“, „Неколски органик“ и задругата „Добра Земја“ се дел од компаниите кои преку програтама ИМЕ добиле финансиска помош за да ја купат клучната опрема за производството и дистрибуција, но и логистичка поддршка за пласман на домашниот и странскиот пазар.
„Тие имаат идеја знаат каде сакаат да одат, но некогаш немаат информација, немаат кој да им помогне или не можат да си доволат да платат во моментот, бидејќи најголем дел од бизнисите се заглавени со кредити, со инвестиции. И вообичаено не работиме само со едно – да ви дадеме само опрема, нашата цел не е да кофинансираме во опремата, целта е да ви помогнеме стратешки да се развиете за да стигнете до целта до која вие сакате“,
вели Габриела Мицевска од Програмата за зголемување на пазарната вработливост „ИМЕ“.
За развој на земјоделството неопходни се промени кај домашните производители, но и стимул од државата за поголеми инвестиции. Само така македонските производи може да најдат место на нови пазари – пред да ги освојат други.