(ВИДЕО) Сè повеќе несреќи на работното место – најмногу страдаат градежниците, вината најчесто е кај работодавците

Државата нема единствен регистар за несреќи и повреди при работа – статистика водат Државниот инспекторат за труд, Институтот за јавно здравје и Македонското здружение за заштита при работа, но бројките не се поклопуваат. Според податоците од здружението, во 2024 година се случиле 116 повреди на работа. Според евиденцијата на Институтот за јавно здравје имало 728, а во извештајот на Трудовиот инспекторат се регистрирани 2 499 повреди на работа. Бројките се разликуваат и во податоците за несреќи кои завршиле со смртен исход

Секторот за инспекциски надзор прави соодветни анализи. Главна причина за несреќите е непочитувањето на законодавството од областа за заштита при работа

Засадување млади дрвја во чест на работниците кои минатата година ги загубиле животите при несреќи на работното место. Ова е само една од активностите со кои во Скопје се одбележа 28 април – Светскиот ден за безбедност и здравје при работа. Организатор на настанот беше Македонското здружение за заштита при работа, од каде што порачаа дека жртвите не се само бројка.

„2024 година во Македонија се имаат случени 17 несреќи со фатален исход, што е во пораст од 2023 кога имавме 15 несреќи“,

кажа Славица Јанкова од Македонското здружение за заштита при работа.

Според извештајот на здружението, се случиле повеќе од 116 повреди на работното место. Не завршиле со смртен исход, но укажуваат дека мора да се работи на превенција, вели Славица Јанкова од здружението.

„Не само да креираме систем за евиденција на бројки, да правиме статистика. Потребно е дополнително, со користење на дополнителни информации да се направи анализа на настанатите повреди. Дали се преземени мерки, дали се проценети ризиците, дали е од невнимание на работникот, дали бил обучен, дали ги знаел своите работни задачи. Значи потребна е целосна анализа на настанатата несреќа и повреда при работа за да може одделни по сектори да ги користиме понатаму, да не ни се повторуваат грешките“,

вели Јанкова.

На одбележувањето беше и градоначалникот на Општина Аеродром Дејан Митески. Па, го прашавме колку несреќи при работа се случиле на територијата на општината и какво е нивното искуство?

„Поединчено на територија не водиме, од причина што немаме таква надлежност. Водиме евиденција за нашите вработени. Се случувало во текот на годините да имаме по неколку повредени работници коишто ги обавуваат своите работни задачи на терен кои се однесуваат во однос на одржување на зеленилото, одржување на хигиената, кастрење на дрвја. Сите случаи на повреди се решаваат спогодбено“,

вели Дејан Митески, градоначалник на Општина Аеродром.

Иако законот предвидува несреќата при работата да се пријави во рок од 48 часа од страна на работодавецот, тоа често не е случај, вели адвокатката Наташа Стаменова.

Според неа, работниците мора да се охрабрат ако сакаат да ги остварат своите права. Таквиот пристап довел до поволен исход за нејзин клиент кој се здобил со тешка повреда на работното место.

„Tој случај заврши поволно за работникот бидејќи фирмата се согласи спогодбено да исплати надомест на штета на работникот и тој надомест на штета се утврдува согласно вешт наод и мислење, каков вид повреди и тип има работникот, па согласно вешт наод и мислење ние пуштивме тужба. Меѓутоа, постапката се скрати со тоа што тужениот, т.е. фирмата беше согласна спогодбено да му исплати на работникот. Тој беше задоволен со постигнатата сума и продолжи да работи кај тој работодавач“,

вели Наташа Стаменова, адвокатка.

Но, додава Стаменова, не треба да се пријавува само откако ќе се случи несреќа.

„Дури и пред да се случи некоја ваква повреда, работниците треба да се охрабруваат да пријавуваат доколку имаат недостиг на опрема, односно работодавачот не им ја овозможил потребната опрема за работа, бидејќи тоа е основата за безбедност и за здравје при работа, коишто се утврдени во Законот за безбедност и здравје при работа, обврските на работодавачот и на работникот“,

додава Стаменова.

Кога се во прашање несреќите со смртен исход на работното место, според статистиката на Здружението за заштита при работа, најпогодени сектори се јавната управа и одбраната, градежништвото, земјоделството и преработувачката индустрија.

Но, проблем е што нема официјални заеднички податоци. Здружението ги собира податоците од медиумите и други извори, а посебни статистики водат Државниот инспекторат за труд и Институтот за јавно здравје, но ниту едни не се совпаѓаат со другите.

Според податоците од здружението, во 2024 година се случиле 116 повреди на работа. Според евиденцијата на Институтот за јавно здравје имало 728, а во извештајот на Трудовиот инспекторат се регистрирани 2 499 повреди на работа. Бројките се разликуваат и во податоците за несреќи кои завршиле со смртен исход. Здружението пресметало 17 случаи, додека официјалните податоци на инспекторатот покажуваат 13 жртви. Институтот за јавно здравје нема податок за несреќи со фатални последици.

Од Државниот инспекторат за труд, сепак, остануваат на своите бројки – дека лани имало помалку починати работници на работно место. Но, потврдуваат дека има зголемување на бројот на несреќи. Во 2020 имало 1 500 повреди, за лани да стигнат до 2 463 случаи, што е зголемување за околу 64% за само пет години.

Инспекторот Горан Поповски од Трудовиот инспекторат вели дека тие не водат само статистика, туку и анализираат како настанала несреќата при работа. Повеќето, како што вели, не се случиле по вина на работниците.

„Најголем дел се неприменети мерки при безбедност и здравје од страна на работодавачот. Секторот за инспекциски надзор прави соодветни анализи и за жал причините се во неимплементираните мерки што се предвидени согласно законот и подзаконските акти“,

потенцира Горан Поповски, генерален инспектор за безбедност и здравје при работа во Државниот инспекторат за труд.

Кога веќе ќе се случи потешка несреќа, инспекторатот има два главни механизма за санкција.

„Во ситуација кога имаме повреди со фатален исход се оди со кривични пријави, кога имаме посериозни повреди при работа може и прекршочно да ги гониме, согласно Законот за безбедност и здравје, прекршоците, зависно од големината на работодавачот, се движат од 1000-4000 евра“,

вели Поповски.

Со години наназад, најпогодени се градежните работници.

„Оваа бројка од 13 смртни повреди, најризична дејност ни е градежништвото. Случени се 9 повреди со смртен исход, но ако компарираме со 2023 година кога имавме 17 повреди со смртен исход, меѓутоа 10 во градежништвото“,

додава тој.

А за да се спречат повредите на работното место, односно да се осигури почитување на прописите, на терен постапуваат 126 инспектори, од кои 46 се само во делот за безбедност и здравје при работа. Според достапните податоци на интернет-страницата на Инспекторатот, неминовен е заклучокот дека додека расте бројот на несреќи на работното место, се намалува бројот на надзори.

Во 2020-та Трудовиот инспекторат успеал да изврши 33 784 надзори. Во 2023-та, таа бројка паднала за речиси една третина, на 23 550.

Во одговорот на прашањето зошто, Поповски се фокусираше само на последната година, за која сè уште не се објавени целосни податоци.

„Конкретно за 2024 планираните надзори беа околу 21 илјада, а спроведени се 25 илјади надзори. Зборувам за двете области, работност и безбедност и здравје при што ние констатираме зголемување на надзорите од 16%. Тоа е факт што го презентираме во сите средби“,

појаснува Поповски.

Иако Поповски се брани дека има раст на надзорите во 2024-та во однос на 2023-та, тој сепак признава дека инспекторатот има проблем со кадар.

„Во Скопје имаме најголема активност во сите дејности, покриваме со 7 инспектори и релативно тоа е проблем. Во смисла на планирање на идни вработување, одобрен ни е годишниот план. Предвидени се три вработувања, три пензионирања и негде 22 унапредувања“,

посочува инспекторот.

Во план се и други работи. Со помош на ЕУ ќе се зголемува капацитетот на инспекторатот. Се прави и тренинг-центар за унапредување на вештините на инспекторите. Се планира и единствена база на податоци за несреќи на работното место.

Резултатите ќе се видат веќе следната година – дали и колку садници ќе се засадат за загинати работници.