Според законските измени од 2020-тата година, државен јавен обвинител може предвреме да се разреши од функцијата само по два основи: ако е член на политичка партија или ако стори тешка дисциплинска повреда. Без да навлегуваме во оправданоста на аргументите, Владата тврди дека Коцевски сторил тешка дисциплинска повреда, нешто што тој го отфрла
Клучното прашање на кое одговор избегна да ни даде и Владата и Советот на јавни обвинители е – кој е тој што утврдува тешка дисциплинска повреда на државниот јавен обвинител? Во кој член и во кој закон е уредено тоа прашање?
Темата тлееше долго и дојде момент да се разгоре…
„Владата го задолжи Министерството за правда да преземе активности за поведување на постапка за разрешување на државниот јавен обвинител“,
изјави Марија Митева, портпаролка на Владата на РСМ, на конференција за печат оддржана на 11 февруари 2025 година.
„Мислам дека имаше тој доволно време да покаже, за жал, таа доверба не ја оправда и сега владата отпочнува еден процес…“,
изјави премиерот Христијан Мицкоски на 12 февруари 2025 година.
Пораката дека Љупчо Коцевски треба да биде разрешен оттогаш ја засилуваат дел од другите власти и коалициски партнери.
„Јавниот обвинител Коцевски продолжи со континуирани правни прекршувања, создавајќи ситуација што ја направи неизбежна одлуката за негово разрешување“,
изјави вицепремиерот и претседател на „Демократско движење“, Изет Меџити, во интервју за ТВ Алсат.
„Не станува збор за притисок кога барате да се почитуваат законите“
изјави пратеникот Миле Лефков од ВМРО-ДПМНЕ, на партиска трибина.
За други, пак, станува збор за дежа-ви.
„Прашањето за разрешувањето на државниот јавен обвинител не е некое прашање на определена волја, на определени структури на моќ туку е пред се прашање кое е пред се строго законски регулирано“,
изјави адвокатот Златко Јакимовски, во настап на ТВ Телма.
„Мислам дека ова е насилничко разрешување на државниот јавен обвинител. Се разбира дека ќе се спроведе бидејќи штом власта запнала да го тера тогаш немам сомнеж дека така и ќе заврши“,
изјави новинарот Васко Маглешов во истата емисија на ТВ Телма.
Се кажа и се кажува толку многу. Јавноста е поларизирана, но се се сведува на неколку клучни прашања.
Кој одлучува што е тешка дисциплинска повреда
Ова е дел од Законот за јавно обвинителство. Во членот 88, став 2 се вели дека државниот јавен обвинител предвреме се разрешува од функцијата ако – е член на политичка партија или ако стори тешка дисциплинска повреда согласно членот 91, ставови од 1 до 6.
Ставовите од 1 до 6 во членот 91 пропишуваат што значи тешка дисциплинска повреда од државен јавен обвинител:
- Ако стори потешка повреда на јавниот ред и мир;
- Ако одбие да поднесе изјава на имотна состојба;
- Ако ги прекрши правилата за изземање;
- Ако е правосилно осуден или санкциониран за кривично дело поради постапување во службата;
- Ако неовластено издава класифицирани податоци и
- Ако намерно и неоправдано направи крупна професионална грешка.
Сето ова значи дека власта не би смеела да го смени Коцевски се додека не се докаже дека е член на политичка партија, што патем никој не го отвора како прашање, или, пак, не се докаже дека сторил некоја од споменатите дисциплински повреди. Прашањето за милион долари е – кој утврдува дека државниот јавен обвинител сторил тешка дисциплинска повреда?
Го упативме на две адреси. Прво, кај иницијаторот на разрешувањето – Владата. Бидејќи, веројатно сосема неслучајно, кога Министерството за правда го изготви мислењето за иницијативата за разрешување на Коцевски, од овој владин ресор издадоа соопштение во кое може да се препознаат дисциплинските повреди од Коцевски на кои алудира Правда.
„Државниот јавен обвинител на Република Северна Македонија постапувал во предмети во кои согласно законските одредби постоеле околности кои предизвикуваат сомневање во неговата непристрасност, како и судир на интереси, а за кои околности тој требало да знае и требало да се изземе. Воедно, во јавноста беа лиферувани и информации и податоци за предмети, со што е повредена обврската за тајност во постапките.“
Кој треба да утврди дали ваквите наводи се точни? Во кој закон и член го пишува тоа и кое тело носи таква одлука? На овие прашања, од Владата, наместо одговор добивме линк до завчерашната конференција за печат на портпаролката Марија Митева.
„Овде почитувани, не станува збор за перцепција на Владата, ова е констатирано од стручната јавност, констатирано е во извештаи кои имаат конкретни, мерливи и објективни показатели. Во оваа смисла, Владата цени дека придонесот од јавниот обвинител за овие состојби е значителен“,
изјави меѓудругото Марија Митева, на конференција за печат оддржана на 18 февурари 2025-та година.
И во овој исечок и во остатокот од настапот на Митева немаше директен одговор на нашите прашања. Па, ги поставивме повторно. Не добивме нов одговор – кој утврдува тешка дисциплинска повреда кај државен јавен обвинител.
Слични прашањата упативме до Советот на јавни обвинители. Тоа е телото кое, по закон, избира, разрешува и казнува јавни обвинители.
Кој треба да утврди дека државниот обвинител сторил тешка дисциплинска повреда? Во кој закон и член е опишана таа постапка? Прашавме и не добивме одговор.
Прашаа и колегите, по завчерашната седница на Советот.
новинари: Дали сте вие тие што ќе одлучат дали е направена тешка дисциплинска повреда, ваша е надлежноста според закон?
Душица Димитриеска: Да го разгледаме прво предлогот, па после ќе видиме. Да се движиме во рамките на предлогот и онака како што е пропишано во законот.
новинари: Ништо не ни кажавте.
Следното клучно прашање повторно доаѓа од Законот за јавното обвинителство.
Мислењето од Советот – задолжително или не
Во членот 88, почнувајќи од став 4, е разработена постапката за предвремено разрешување на јавниот обвинител кога таква иницијатива ќе поведе Владата.
Законодавецот пропишал предлогот за разрешување Владата да го достави до Советот на јавни обвинители. Советот, потоа, има 15 дена од приемот да достави образложено позитивно или негативно мислење.
Малку подолу, во ставот 7 се пропишува дека тоа мислење Владата задолжително го доставува до Собранието, заедно со предлогот за разрешување.
Прашањето за милион долари тука е – дали Владата мора да добие позитивно мислење за нејзината иницијатива за разрешувањето од Советот на јавни обвинители, за постапката потоа да продолжи до Собранието. И, следствено, што ако мислењето е негативно?
И ова прашање го упативме до истите институции – Советот на јавни обвинители и Владата. Владината портпаролка, во настапот кој од Илинденска 2 ни го посочија како одговор на нашите прашања, само кажа дека ќе бараат мислење:
„Владата го задолжи министерството за правда да достави предлог за разрешување на јавниот обвинител, кое пак Владата ќе го достави до Советот на јавни обвинители, од каде согласно законот за јавни обвинители потребно е да се добие мислење.“
Од Советот на јавни обвинители не добивме одговор, а такво прашање не и беше поставено на претседателката по последната седница.
Може само да се претпостави дека воздржаноста и од владината портпаролка и од Советот на јавни обвинители се должи на одредбите во Законот за јавното обвинителство. Таму не е изрично пропишано дека Советот мора да даде позитивно мислење на владината иницијатива за да продолжи предвременото разрешување на државниот јавен обвинител.
Но, дали духот на законот имплицира такво нешто? Затоа што при избор на државен јавен обвинител, Владата бира само од кандидатите за кои Советот дал позитивно мислење.
Во членот 64, став 6 се пропишува:
„Ако Советот на јавни обвинители на Република Северна Македонија не даде позитивно мислење за ниту еден од пријавените кандидати Владата на Република Северна Македонија не може да утврди предлог за именување на Jавен обвинител на Република Северна Македонија и ќе му предложи на Собранието да го повтори огласот.“
Власта веќе најавува дека ќе оди до крај
И покрај тоа, министерот за правда веќе побрза да каже:
„Ако Советот на јавни обвинители даде негативно мислење за предлогот за разрешување на обвинителот Коцевски, тоа нема да значи дека постапката е завршена“,
кажа Игор Филков, во интервју за порталот мкд.мк
Уште подециден беше потпретседателот на Собранието, Антонио Милошоски, кој е пратеник од владејачката ВМРО-ДПМНЕ.
„Советот на обвинители, ќе видиме какво мислење ќе даде. Со оглед на самиот состав внатре не би ме изненадило да даде и негативно мислење, но не би прејудицирал. Јас, тоа што можам да го забележам од разговор со пратениците во Собранието и од Коалицијата „Вреди“ и од партијата ЗНАМ и ВМРО-ДПМНЕ, ценам дека обвинителот ќе биде разрешен со многу големо мнозинство заради непрофесионално исполнување на своите професионални обврски“,
На почетокот на седмицава гостин во 360 степени беше претседателот на Собранието, Африм Гаши. Го прашавме – дали ако стигне иницијатива за разрешување за Коцевски, но со негативно мислење од Советот, ќе ја смета за уредна.
Прво, јас сум обврзан како Претседател на Собранието да работам по Деловник и Закон за Собрание и Устав. Ако до нас дојде иницијатива која е предложена од Владата, најверојатно ќе треба уште еднашка подетално да видиме, но ние се носиме со процедурите кои ги имаме. Потоа, дали… на пример ако се изгласа тоа, и некој се повика на уставноста, тогаш Уставниот суд е надлежен да цени дали Собранието постапило согласно Уставот и законот. Ние не цениме уставност…
– За уредност Ве прашав…
Да. И уредност во процедурата. Ако Владата ни достави уреден предлог, кој ги исполнува на нашите критериуми за работа во Собранието, согласно Деловникот, ние тоа ќе го ставиме во процедурата.
– Но, мислам дека ми го разбирате, прашањето е принципиелно. Базирано на законските решение.
Мене ми е јасно дека е многу добро што со новата промена што беше во 2020-та година за избор и разрешување на јавниот обвинител се додаде таа компонента, значи да има три компоненти при избор и именување.
– И не случајно.
Да, не неслучајно.
– И не случајно за да не може толку лесно и брзо да се менува обвинител.
Токму така, јас се согласувам потполно дека треба да тежнееме кон тоа“,
кажа претседателот на Собранието Африм Гаши на гостувањето во „360 степени“.
За оние што заборавиле, Љупчо Коцевски е првиот државен обвинител кој беше избран по новиот Закон за јавно обвинителство од 2020 година.
Тој закон требаше да ја зајакне независноста на функцијата и да ја прекине праксатс – штом дојде нова власт, да го смени јавниот обвинител. Со претходните законски ррешенја беа менувани Марко Зврлевски, Александар Прчевски и Ставре Џиков, во последниве 20-ина години.
Се тече, но во случаите со државните обвинители како да не се менува.