Станува збор за фирма од охридското село Подмоље која во 2023-тата година имала 95 вработени, но успеала да убеди четири компании со вкупно 1 439 вработени да и бидат подизведувачи за да конкурира и да е на чекор да го добие најголемиот тендер во државата – годишен ископ на јаглен и јаловина за потребите на РЕК Битола до сума од 25 милиони евра
Од Електрани велат дека на тендерот имало намалени услови споредено со претходно, со цел да има поголема конкуренција. „Топлина“ и подизведувачите ги исполниле сите услови. Договор се уште не е потпишан бидејќи се чека дали ќе пристигнат жалби
Овие кадри, од големи оџаци од кои излегува густ чад, се најчестиот синоним за Рударско-енергетскиот комбинат „Битола“. Многумина не знаат дека тоа што излегува од нив, всушност, е само пареа од водата која се загрева за да ги врти турбините кои така произведуваат електрична енергија.
Водата се загрева со согорување јаглен. Јагленот, пак, доаѓа главно од рудниците кои ги управува РЕК-от. А, за ископ и транспорт на јагленот, веќе две децении државната фирма, наместо свои машини и вработени, користи приватни – кои ги најмува преку тендери.
Потрага по нов партнер
При крајот на минатата година, новата влада го раскина договорот со компанијата која дотогаш копаше јаглен за потребите на РЕК Битола, поради ненавремено и неквалитетно извршување на обврските. Тој договор беше потпишан со претходното раководство, пред смената на власта. Од тогаш почна процесот за избор на нова фирма.
За тие што не слушнале или прочитале, минатата недела стигна известувањето дека по еден пропаднат тендер, Електрани на Северна Македонија избра најдобра понуда на јавната набавка за ископ на јаглен и јаловина за РЕК Битола во следните 12 месеци. Станува збор за тендер чија вредност може да достигне 25 милиони евра.
Пристигнале само две понуди, а за подобра била избрана онаа на фирмата „Топлина“, чие седиште е во охридското село Подмоље.
Која е „Топлина“? Централниот регистар вели – фирма основана во 2004. Во 2023-та, која е последната година за која има достапен годишен биланс, имала просечно 95 вработени и приходи од околу 12,6 милиони евра. Ова значи дека „Топлина“ во 2023-та имала двојно помалку приходи цела година, отколку што тежи тендерот што го доби. Фирмата има искуство во РЕК Битола – беше подизведувач на „Марковски компани“, токму во договорот раскинат поради ненавремено и квалитетно исполнување на обврските. Потоа, беше избрана во постапка за преговарање без објавување на оглас за да се премости периодот од раскинувањето со стариот и воведувањето нов партнер за ископ.
Па, како може фирма од рангот на „Топлина“ да одговори на задачата за ископ на јаглен и јаловина во рудниците на РЕК? Прво, прашавме во самата компанија. До објавувањето на оваа сторија не добивме одговор.
Прашавме и во Електрани на Северна Македонија, од каде одговорија дека фирмата ги исполнила сите услови на повикот. А, се покажала и на терен изминативе месеци.
Во својство на привремено ангажиран оператор коректно ги извршуваше обврските од Договорот чија реализација почна на 2 јануари, годинава. Исто така, користењето на подизведувачи и техничка поддршка од други компании дополнително придонесува за сигурноста на успешна реализација на договорот. Во секој случај, АД ЕСМ преку стручните служби во РЕК „Битола“ ревносно и внимателно ќе ја следи работата на операторот и реализацијата на договорните обврски.
одговорија од АД ЕСМ на прашањата на „360 степени“.
Подизведувачи поголеми од изведувачот
Подизведувачи се вкупно четири фирми.
„Топлина“, рековме, во 2023-та имала 95 вработени. Фирмите што се нафатиле да и бидат подизведувачи таа година заедно имале 1 439.
„Топлина“, рековме, во 2023-та имала приходи од 12,6 милиони евра. Фирмите што се нафатиле да и бидат подизведувачи заедно таа година имале околу 135 милиони евра.
Најголемата фирма меѓу подизведувачите е „Гранит“, самата со приходи од 85,6 милиони евра и 1069 вработени во 2023-та.
Логичното прашање е – зошто „Гранит“ се нафатил да биде подизведувач на неколкукратно помала фирма од себе, наместо сам или како лидер на конзорциум да се пријави на тендерот? Прашавме. Засега, не добивме одговор.
Освен „ Гранит“, подизведувачи се и „Илинден“ од Струга, „Топ Билд“ од Скопје“ и „Градба-промет“ од Кавадарци.
Според истражувањето на Центарот за граѓански комуникации, „Гранит“ и „Илинден“ се меѓу топ 10-те компании во земјава, според висината на тендери добиени во последнава деценија, секоја со по околу 74 милиони евра. Најголемите државни зделки им се за изградба на патишта.
„Градба-промет“ е позната пред се во Кавадарци и регионот, меѓу другото, и затоа што газдата Драган Тодоров е партнер во фирмата „Михајлово ДОО“ со Митко Јанчев – сопственик на „Кожувчанка“, а од 2017ата и градоначалник како кадар на ВМРО-ДПМНЕ.
Еве што ни изјави Јанчев во 2021-та, кога го соочивме со фактот дека неговиот партнер во „Михајлово ДОО“ е најчест добитник на тендерите во Кавадарци.
Така е – да. ‘Михајлово’ ДОО е детско одморалиште кое работи во интерес на децата. Потекнува од 80-тата година, каде што ‘Кожувачанка’ заедно со Тодоров, кој потекнува од месноста блиску Михајлово, од наши лични, емотивни причини успеавме тоа одморалиште да го купиме, ревитализираме и тоа е единствено одморалиште кое остана во функција од толку одморалишта што ги имавме.
360°: Оправдано е прашањето на судир на интереси.
Судир на интереси не гледам никакви. ‘Градба промет’ котира во Општина Кавадарци од 2000 година, или од 96-та. Така што не е измислена фирма од вчера-завчера со моето доаѓање, мислам дека претходно и повеќе учествуваше во делот на изградбата.
360°: Но, факт е дека со вашето доаѓање на чело на општината растат.
Не, со моето доаѓа на чело на општината расте целокупната комунална изградба.
Од „Градба-промет“, пак, на истите прашања тогаш одговорија:
Во 2017 година ‘Градба промет’ инвестираше и во асфалтна база што дополнително ги зголеми нашите капацитети, можности и обем на работа, што резултираше со зголемен обем на реализирани проекти на самата фирма и е една од причините за зголемениот обем на работа на ‘Градба промет’, а тоа се локалните самоуправи. Во однос на прашањето за потенцијалниот судир на интереси на г. Драган Тодоров, заедно со г. Митко Јанчев како косопственици на фирмата ‘Михајлово’, сакаме да ве информираме дека тоа е фирма формирана во 2012 година, значи 5 години пред доаѓањето на г. Јанчев на функција градоначалник на Општина Кавадарци.
Соработката меѓу Општина Кавадарци и „Градба-промет“ не е прекината. Само во првите три месеци од оваа година имаат склучено договори во висина од околу 1,1 милиони евра.
Најмал подизведувач, но не и непознат кога се во прашање тендери е скопски „Топ Билд“. Токму ВМРО-ДПМНЕ во 2022 година бараше истрага за тоа што тогашниот шеф на Јавното претпријатие за одржување и заштита на магистрални патишта, инаку од редовите на СДСМ, купи битумен од „Топ Билд“.
Почитувани, случајот е јасен. Има еден понудувач со нереална цена. Во услови на криза, за тендер, во кој речиси половина од парите одат за услуги и за транспорт.
изјави на 22 јули 2022 година Наум Стоилковски, портпарол на ВМРО-ДПМНЕ
Директорот на јавното претпријатие, Костадин Ацевски, за цело време се бранеше дека јавната набавка е спроведена законски и ги повика институциите да го проверат случајот.
Променети услови
Сите претходно презентирани податоци отвораат дилеми. Но, засега не и повеќе од тоа. Зашто фирмите може да работат и со приватни и со државни клиенти. Но, кога се соработува со државата важни се транспарентноста и отчетноста бидејќи се трошат пари на граѓаните.
За последните тендер за ископ на јаглен и јаловина се водеше јавна постапка. По изборот на најдобрата понуда, пак, државните Електрани одлучија да споделат дополнителни информации за јавноста, нешто што досега не било случај.
Од компанијата велеа дека посакуваат поголема конкуренција на тендерот поради што најверојатно некои услови беа олеснети.
Во тендерот по кој е склучен сега веќе раскинатитот договор со „Марковски компани“, се барало фирмата да има годишен приход од најмалку 600 000 000 денари, за секоја од последните три години. Во тендерот од крајот на 2024-тата на кој никој не се јави и на последниот, каде „Топлина“ ја има најдобрата понуда, тој критериум е спуштен на минимален годишен приход од 350 000 000 денари.
Понатаму, во тендерот што го добива „Марковски“, се барало економскиот оператор да има извршено најмалку една услуга при што ископал барем еден милион тони јаглен или, пак, осум милиони кубни метри земјени или карпести маси. На пропаднатиот тендер на крајот на 2024-та, овој услов бил сменет на ископани 500 илјади тони јаглен заедно со три милиони кубици земја и карпи. На тендерот каде „Топлина“ ја има најдобрата понуда, се бараат само 600 000 метри кубни ископ на што било – јаглен, земјени или карпести маси.
И, додека овие критериуми се очигледно спуштени, кај други се забележуваат осцилации. На пример.
Во тендерот кој лани го доби „Марковски“ се барало фирмата да има најмалку 160 ракувачи со багер. Тој услов бил намален на 54 багеристи за пропаднатиот тендер пред Нова година. Потоа, условот пораснал на 68, за тендерот на кој „Топлина“ е најдобар понудувач.
Слично е и со ракувачите на грејдер. На тендерот од почетокот на минатата година се барало 28 оператори, за потоа бројката да се релаксира на 4, па пак да се заостри критериумот – на 8 ракувачи со грејдер.
Ако логиката на релаксирањето на условите на еден тендер е да се привлече поголема конкуренција, зошто од пропаднатиот до успешниот тендер некои услови се заострени?
Од државните електрани ни одговорија дека сакале да привлечат повеќе конкуренција, но истовремено, да се обезбеди технички способен оператор.
Со позиционирање на критериумот 600.000 м3 јаловина ископани во последните 4 години, се отвори можноста поголем број на релевантни компании да конкурираат на повторената постапка. Од друга страна, потребниот број на кадри и механизација како критериум беше зголемен по рекалкулација на минималните ресурси потребни за ископ на потребните количини на јаглен и јаловина, откако се направи промена кај динамиката на испорака на ископан јаглен од страната на економскиот оператор за време на рамковниот договор.
одговорија од ЕСМ за „360 степени“.
Следниот чекор во потрагата по фирма која ќе копа јаглен и јаловина за РЕК Битола е потпишување на договор. За тоа ќе треба да се почека да измине рокот за жалби, кои во теорија, може да доведат до поништување на постапката.
Ако нема жалби или ако има и бидат отфрлени, „Топлина“ наскоро ќе почне да работи според новиот договор. Конечната вредност на услугите во следните 12 месеци ќе зависи од потребите на РЕК-от, но нема да смее да надмине 25 милиони евра.