„Кога ме прашавте какви гаранции имаме – тоа е јасно, она што е договорено е договорено, немаме за што друго да се договараме и сега треба да го испорачаме она за што се договоривме и нема повеќе простор да се бара нешто дополнително“, изјави во Скопје претседателот на Европскиот совет
Симонида Кацарска од Институтот за европска политика вели дека Кошта и премиерот Христијан Мицкоски денеска имале „прилично далечни“ позиции
Со насмевка Антонио Кошта ја започна првата посета на Скопје по преземањето на должноста претседател на Европскиот совет. Немаше толку насмевки по завршувањето на средбата со премиерот Христијан Мицкоски која се оддолжи повеќе од еден час од предвиденото.
„Да се извинам за доцнењето, станува збор за навистина опсежна и пријателска средба меѓу премиерот Мицкоски и претседателот Кошта“, рече портпаролката на владата, Марија Митева, пред стартот на прес-конференцијата.
Прв се обрати Кошта – зборувајќи за, како што ја нарече, екстензивната, но многу конструктивна средба, кажа дека проширувањето е заедничка цел и геостратешка инвестиција за мирот и стабилноста. Го пофали напредокот во реформската агенда, повика на искористување на шансата за заокружување на стратешките инвестиции како што се коридорите 8 и 10 и го повика премиерот да вложи напори за деблокада на натамошниот прогрес, мислејќи на ситуацијата со Бугарија.
„Мора да останете на курсот. Пристапниот процес повеќе е маратон, отколку спринт. Бара многу, процесот понекогаш може да биде фрустрирачки како и што бил за сите претходни земји кандидатки, но сите тоа го постигнаа, а сигурно и вие тоа ќе го постигнете. Но, со вашата посветеност, напорна работа и соработка ќe успееме до крај надминувајќи ги пречките“,
рече претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта.
Домаќинот, зборувајќи за иднината на Македонија во европското семејство, се реферираше на настапот на Кошта во делот за фрустрациите.
„Ние како граѓани, како народ, можеме да кажеме дека можеби го одиме најтешкиот пат. Факт е дека тој пат го одеа и другите народи кои сега се дел од ЕУ, но граѓаните на оваа, една од најмалубројните земји во срцето на Балканот и Европа, го одат најтешкиот пат, ако можеме да кажеме зашто се наоѓаме на истото место каде бевме пред 20 години. Се надевам дека во периодот кој следи, заеднички, ќе го одблокираме овој процес достоинствено, зашто една од суштинските европски вредности е токму достоинството и достоинствени ќе бидеме дел од европското семејство“,
изјави премиерот Мицкоски.
„360 степени“ ги праша Кошта и Мицкоски за тоа дали и како може да се дојде до решение на ситуацијата која како прв следен чекор предвидува уставни амандмани за внесување на бугарската заедница.
360°: Господине Кошта, владата во Скопјe инсистира на гаранции од страна на ЕУ дека билатералните прашања од историјата и идентитетот на етничките Македонци нема да го одредат процесот на пристапување на земјата. Дали постојат механизми што можат да обезбедат такви гаранции и, генерално, каде и како го гледате патот напред за земјата?
Антонио Кошта: Кога ме прашавте какви гаранции имаме – тоа е јасно, она што е договорено е договорено, немаме за што друго да се договараме и сега треба да го испорачаме она за што се договоривме и нема повеќе простор да се бара нешто дополнително.
360°: Премиере, додека во Бугарија имаше техничка влада велевте дека немате соговорник во Софија. Таму подолг период има политичка влада, но освен една средба на министрите за надворешни работи, не гледаме комуникација меѓу владите на тема – интеграција на Македонија во ЕУ. Зошто не побарате средба со бугарскиот премиер за да се обидете да го убедите во вашите аргументи?
Христијан Мицкоски: Предлог во 2022 година потпишан и прифатен од претходната влада на СДСМ и на ДУИ, така што се суспендираше парламентот зашто за да се случи промена на устав потребни се две третини и знаете на каков начин се прифати тоа што се прифати. Нашито став е јасен – ние тоа не можеме да го прифатиме, без да видиме доба волја и испорака од соседната страна. Ние не можеме да менуваме устав по којзнае кој пат, а да немаме јасна испорака од бугарска страна. Никој кај нас нема проблем во преамбулата да ги вметне Хрватите, Црногорците, Словенците зашто имаме принципиелен однос со тие држави, дури ни Португалците, Шпанците, или Фрнацузите, немаме проблем. Но, да, имаме проблем и затоа сакаме да разговараме и да го решиме и ова е двонасочна улица. Јас сум подготвен во кое било време да дојдам во Брисел, дали во присуство на Кошта, дали во присуство на претседателката фон дер Лајен, во чие било присуство, да седнеме, да разговараме, кога било и колку треба за да дојдеме до заедничко решение за двете страни да испорачаат.
Кошта беше појасен во одговорот на второто прашање за тоа дали ЕУ има план Б, ако не се успее со договореното во 2022. Претседателот на Европскиот совет инсистираше на ставот дека нема простор за нови барања од Бугарија во текот на пристапниот процес.
„Не треба да го поткопуваме планот А и треба да се фокусираме на негово исполнување. Како што реков, знаеме што се Копенхашките критериуми, знаеме кои се претходните одлуки на Европскиот совет, знаеме што беше договорено во 2022 г., тоа треба да го испорачаме. И совршено разбирам кога премиерот рече – го променивме знамето, името на земјата, еднаш веќе го променивме Уставот и сега е неопходно да се осигураме дека никој нема да дојде и од нас да побара повеќе од она што претходно беше договорено. Се согласувам со него – тоа што е договорено е договорено и тоа треба да го испорачаме, не ни треба план Б, треба да го исполниме планот А. Тоа е во мојот фокус, сигурно тоа е во фоксуот и на премиерот Мицкоски“,
рече Кошта.
Премиерот, пак, според одговорот што го даде, е подготвен да разговара за се ако има поместување кај Бугарија во спроведување на пресудите на Европскиот суд за човекови права и јасен став на ЕУ за македонскиот идентитет и јазик.
„Јас сум на истиот став дека евроинтеграцискиот процес треба да се темели на вредности, а не на билатерални прашања. За жал, претходната влада прифати такво билатерално прашање да биде дел од нашата европска иднина. Јас тоа не можам да го прифатам и нема да го прифатам и ќе се борам колку можам и додека можам да најдеме начин да излеземе од овој процес во кој сме сега. Не можам и немам совест да излезам пред македонските граѓани и да им кажам дека ќе биде променет Уставот, а притоа да заборавам дека има најмалку 14 пресуди во Стразбур за Македонците од другата страна на границата кои Бугарија игнорира да ги примени. Не можам да се согласам на што било поврзано со Уставот ако знам дека една земја членка на ЕУ се уште го доведува под знак прашање мојот мајчин македонски јазик и мојот идентитет. Кога ќе имаме јасна позиција од страна на ЕУ и од сите земји членки за многувековниот македонски идентитет и јазик и за вистинската желба да бидеме дел од европското семејство, тогаш јас сум тука подготвен да разговараме за се“
изјави премиерот Мицкоски.
Настапот на Кошта и Мицкоски го следеше првиот човек на Институтот за европски политики, домашна тинк-тенк организација која се фокусира на прашања поврзани со ЕУ. „Позициите на двајцата останаа многу далечни“, вели Кацарска за 360 степени.
Симонида Кацарска: Претседателот Кошта почнува со позитивните пораки, усогласеноста со заедничката безбедносна и надворешна политика со ЕУ. Чекорите кои се направени од Северна Македонија за реформската агенда, меѓутоа јасно беше дека ќе се осврне пред се на тоа дека ние треба да ги испорачаме нашите обврски во однос на почетокот на преговорите. Како што видовме во дискусијата која се отвори понатаму, дел од новинарите покренаа прашања дали треба за нас план Б опција како што беше споменато потенцијално за членството на Украина од страна на Калас. Тоа што претседателот Кошта стоеше на ставот дека опцијата А или интерпретирајќи ја како членство е единственото нешто на кое би работеле во овој момент е охрабрувачки, меѓутоа ја префрла одговорноста и тука каде што е веќе долго време во однос на тоа дека треба да се направи јасен исчекор во контекст на самото членство.
360°: А одговорите и позициите на премиерот Мицкоски во однос на планот А кој според Кошта предвидува исполнување на обврските од 2022 година?
Симонида Кацарска: Премиерот Мицкоски беше доста остар во одговорите, позициите веќе сме ги чуле, тие се споделени и со државите-членки и веројатно веќе е време во кое што би требало ние да излеземе со јасен план како ќе испорачаме во однос на овие европски обврски кои ги споменав. За жал мислам дека не сме подалеку од таа точка, во еден момент дискутиравме за одложеното дејство на уставните измени, но мислам дека тука очигледно нема вроден плод. Воедно, веројатно и во однос на вклучувањето на бугарската заедница во уставот, дел од споредбите кои беа направени со останатите нема да ни користат долгорочно.
360°: Дали мислите дека доколку ги анализираме настапите и на едниот и на другиот, има место и простор за маневрирање каде би можело да се бара решение?
Симонида Кацарска: Позициите беа прилично далечни во однос на тоа што го слушнавме денеска. Работата со Бугарија, односно, дали е тоа одењето во Софија или доаѓањето на бугарски претставник тука мислам дека секако треба да ни биде приодитет од тоа што е случај во моментот. Да, премиерот стави фокус на Брисел. Не беше јасен за Софија. Меѓутоа, тука веројатно е просторот каде што оваа Влада, веројатно и многу пред нив, но во моментов е оваа Влада, треба да работи многу повеќе на опоравување на односите со Бугарија, сега кога веќе има влада. Немаме избор да не креираме поголеми врски од она што беше споменато само средбата Радев – Сиљановска.
360°: Почувствувавте ли дали има разбирање од претседателот на Советот на Евопската Унија за чувствителноста на ова прашање кај домашната јавноста во однос на релациите со Бугарија бидејќи тој спомена дека патот на Северна Македонија бил фрустрирачки?
Симонида Кацарска: Секако имаше одредена доза на разбирање и сочувствување веројатно и како одговор на изјавата на премиерот. Меѓутоа, мислам дека тука беше многу јасно дека тоа што е договорено во 2022 година, без разлика што е договорено од претсходната Влада треба да биде испочитувано.
360°: Што може да се очекува во наредниот период?
Симонида Кацарска: Ако е прашањето кај нас што може да се очекува, во принцип мислам дека фокусот, и поради локалните избори и поради недостаток на притисок кој се чувствува во однос на европската интеграција не гледам дека ние во однос на ова прашање би можеле да направиме исчекор. Владата, очекувам, дека дел од нив, би било добро за сите нас ако се фокусираат на обврските од реформската агенда, бидејќи тоа беше споменато од претседателот Кошта. Тму се обврски за кои што државата ќе добие средства по ниовното исполнување и веројатно тоа е алатката која што може на нашата држава да и помогне да покажеме дека се уште сме на тој европски пат кој што беше неколку пати во различни форми споменат денеска.
На различни позиции за време на прес-конференцијата, но срдечни по неа. Антонио Кошта и Христијан Мицкоски од Скопје со заеднички лет заминаа за Тирана каде утре ќе учествуваат на шестиот самит на Европската политичка заедница.