Додека се истражува што ја предизвика огнената стихија, се прави и стратегија за расчистување на остатоците. Главниот предизвик се големите количини азбест – минерал кој при вдишување може да предизвика канцер на белите дробови
Само едно вдишено влакно од азбест може да предизвика рак на белите дробови – предупредува професорот по хемија на ПМФ (УКИМ), Виктор Стeфов, кој потенцира дека расчистувањето на азбестните кровови од опожарените објекти на поранешна „Треска“ мора да се прави со строги мерки на заштита
Дождот го изгасна ризикот од нови жаришта кај некогашната фабрика Треска во Скопје, но остана да тлее опасноста од еколошка катастрофа.
„Има околу 35 000 до 40 000 метри квадрати азбесен кров“,
информираше градоначалникот Герасимовски.
Дали имало и колкави се последиците од ширење на азбестот по огнената стихија, веќе е доцна да се мери, но клучно е да се спречи ново загадување.
„Поопасно е кога се вадат крововите и се распрскува таа прашина“,
вели универзитетскиот професор по хемија, Виктор Стефов.
Ќе се има ли ова предвид при расчистување на теренот кај „Треска“?
Црниот чад што во четвртокот се издигна од „Треска“ можеше да се види и помириса и на десетици километри далечина.
„Опасно, да ви кажам, многу опасно беше. Мирисаше, многу мирисаше, гадно мирисаше. Претерано“
„Ова е наместена работа. Некој сака ова да го лапне“,
велат жители кај поранешната фабрика „Треска“.
По викенд-дежурствата на противпожарните и полициските екипи околу поранешната фабрика, денеска беше тивко. На терен во обиколка беа само неколку полициски службеници.
Увидот на истражните органи заврши во саботата. Постапката ја води Основното јавно обвинителство – Скопје, кое треба да утврди како настанал пожарот и дали има елементи на кривично дело.
А додека се истражува што ја предизвика огнената стихија, се прави и стратегија за расчистување на остатоците. Главниот предизвик се големите количини азбест – минерал кој при вдишување може да предизвика канцер на белите дробови.
За азбестот претходно алармираа и самите инвеститори кај Треска, на кои тоа им беше меѓу главните аргументи во барањата да почнат да градат по стариот, спорен ДУП, кој општината ветуваше дека ќе го смени.
„Може да ни се случи еколошка катастрофа, ако дојде недај Боже до пожар или не знам какви други непријатни ситуации. Tоа е интересот на сите нас, тоа е јавниот интерес, да го расчистиме тој дел…“
изјави за „360 степени“, претставникот на инвеститорите кај „Треска“, Роберт Јакимовски, на 11 мај 2021 година.
Иако од Општината тогаш немаа прецизни сознанија за присуство на абзест, градоначалникот Горан Герасимовски во петокот потврди дека станува збор големи количини и дека дел од нив биле зафатени со пожарот.
„Има околу 35 000 до 40 000 метри квадрати азбесен кров. Да, беа зафатени и самите кровови кои се уште паѓаат по самото гаснење. Искрено, јас и вчера прв пат после многу години влегов во Треска и тоа што го видов може да го споредиме со слики од Чернобил“,
вели градоначалникот на Центар, Горан Герасимовски.
Токму тоа што дел од азбесните кровови се распаднале е главниот ризик, бидејќи азбестот е опасен само при негово сечење, стругање, кршење…
„Во моментот ако пропаѓале тие, при пожар, и направиле прашина, почнале да се распаѓаат самите кровови и таа прашина, заедно со прашината од огнот, се кренала горе, во таков случај има опасност. Инаку, азбестот е огноотпорен, не гори, но може тие мали честички, бидејќи се влакненца со многу мали димензии, да се кренат заедно со димот и да направат проблем“,
вели универзитетскиот професор по хемија, Виктор Стефов.
Азбестоза, стомачни заболувања, рак на бели дробови – се можните последици од изложеност на азбест, кој поради ваквите својства е забранет во ЕУ уште од 2005 година.
„Дури и едно влакно ако ви падне на олвеолите и се закачи на нив како кука, доволно е една честичка, експозицијата може да биде меѓу 5 и 40 години и вие да заболите. А можете да сте изложени подолг период, ако не сте вдишале таква честичка и не се залепила, тогаш нема проблем. Значи, нема правило“,
вели Стефов.
Дали и колкаво било загадувањето од азбест сега можеби е доцна да се мери. Градоначалникот, пак, вели дека мерните станици во последните пет дена не покажале зголемено загадување на воздухот, но опасноста од азбест воопшто не се мери со таква опрема.
Главниот предизвик сега е како да се отстрани отпадот. Тоа беше и темата на денешниот состанок на кризниот штаб на Општина Центар на кој се правеше план – која институција и како ќе се вклучи.
„Таму согласно законските прописи самите сопственици на објектите треба да си го исчистат отпадот по налог на општината и останатите надлежни институции. Општина Центар согласно законот за управување со отпад на приватен имот и во координација со надлежните институции ќе им наложи во одреден рок да го остранат отпадот. Доколку овој рок истече Општина Центар ќе испрати допис до ЈП Комунална Хигиена за да ја преземе обврската за отстранување на разрушените бараки“,
порача Герасимовски по состанокот.
Искуството на професорот Стефов, пак, покажува дека во државава не се води сметка за стручно отстранување на азбестот. Потенцира дека тоа треба да го прави специјализирана компанија, со строги мерки за заштита и на околината и на работниците што го острануваат отпадот, бидејќи опасноста е голема.
„Вадењето на кровови, фрлањето на кровови, распрскувањето на крововите и таа прашина од нив ќе предизвика таква азбесна прашина што целата околина ќе биде загадена. Секој што ќе вдиши од тоа ќе биде во голема опасност“,
предупредува Стефов.
И додека се чека акција за расчистување на теренот и одговори за тоа како настанал пожарот, паралелно тече предистражна постапка за историјата на сопственоста на земјиштето кај Треска.
„Треска“ стана жешка тема во јавноста по падот на мораторумот на Општина Центар, со што се отвори патот за градба на 30 нови згради, предвидени со ДУП-от од 2012 година, кој отстапува од параметрите на Генералниот план за Скопје.
„Се јавуваат инвеститори. Велат дека ќе градат. Со еден дојдовме, ни вети толку станови ќе ни даде, ова-она. Што ќе биде, како ќе биде, да видиме со општината пак. Општината што ќе направи“,
вели жител кај фабриката „Треска“.
Герасимовски вели дека досега не ставил потпис ниту за градба ниту за продажба на државно земјиште. Надеж гледа во носење на нов ДУП, за што вели дека наскоро ќе биде избрана планерска куќа, која ќе треба да ги земе предвид и идејните решенија од јавниот конкурс за просторот кај Треска. Но, факт е дека носењето на овој нов план трае многу подолго од роковите во кои Општината треба да одговори на барањата на инвеститорите.
Герасимовски: Има закони кои мора да ги почитуваме, а јас секогаш кажувам, сите гледаме да биде најидеално, но….
360°: Чувствувате ли пораз? Од овој аспект, во битката против оваа урбанизација и против тие спорни дупови на ВМРО-ДПМНЕ кои СДСМ многу ги критикуваше?
Герасимовски: Имам револт зошто толку време и покрај тоа што сме имале чист терен и мораториум не е донесен идеален ДУП. Оној дел – да ќариме на време не доведе до оваа ситуација.
360°: Каде ја лоцирате вината?
Герасимовски: Не би навлегувал во тоа, целосно, битно е дека не е донесен ДУП-от, за жал.
А без нов Детален план или суспензија на постојниот, прашање на време е кога Општината ќе мора да даде „амин“ за градба.