„Да, очигледно е дека е возможно и дури и посакувано, затоа што многу работи веќе беа направени на реформски план овде во Северна Македонија, усогласеност со европското законодавство, што е многу важно, земјата е веќе многу напредната во тој процес и нашето убедување е дека, откако би успеале да ја надминеме таа блокада за која зборувавме, процесот ќе може брзо да напредува на задоволство на сите”, вели амбасадорот на Франција, Кристоф Ле Риголер, во интервју за „360 степени“
За т.н. „француски предлог”, амбасадорот вели – нашиот став беше јасен, нема повторно да го отвораме компромисот од 2022 година, нема за него повторно да се преговара, тој треба да се почитува. Но, во сложени состојби, кои можат да бидат блокирани, секогаш постои простор за дипломатска активност, додава тој
360: Амбасадорe, ви благодарам за ова интервју за „360 степени“. Минатата седмица имавте став во однос на позиционирањето на Северна Македонија при гласањето на резолуциите во Обединетите нации за Украина. Рековте дека таквиот чекор на македонската дипломатија бил неочекуван. Од Владата изјавија дека тоа не претставува отстапување од заедничката надворешна и безбедносна позиција на Северна Македонија. Дали сте убеден во ваквиот одговор на Владата?
Ле Риголер: „Прашањето не е во тоа да се знае дали јас сум убеден или не. Мислам дека ова е тема за која имаме нијанси во интерпретирањето, дали тоа е доведување во прашање на усогласеноста на политиката на Северна Македонија, или не, со европската позиција. Ние на европско ниво разговаравме со македонските власти во рамки на вообичаениот дијалог кој е отворен, конструктивен и доверлив и темата е на друго место денес, затоа што станува збор за суштински принципиелна тема. Треба едноставно да се постави прашањето, а тоа е следното – како да се излезе од војната во Украина чиј почеток датира од руската агресија во 2014-та и втората агресија на Русија во 2022 година. Дали сме подготвени да прифатиме прекин на огнот кој ѝ е наметнат на украинската страна, без вистински гаранции за безбедност и со кој, можеби, утре би потхраниле друга војна. Јас четири години работев во Украина, по договорите од Минск од 2014 и 2015 година и забележав во која мера, тој прекин на огнот кој беше воспоставен и целиот циклус на преговори со договорот од Минск, ја подготвија војната од 2022 година. Затоа ние, Французите и Европејците, инсистираме на спроведувањето на вистинска рамка која ќе овозможи прекин на огнот со гаранции за глобалната безбедност и ќе ја зачуваат сувереноста на оваа европска држава, а тоа е Украина. И последна точка што сакам да ја истакнам како одговор на вашето прашање е следното – сметам дека во овој критичен и тежок период за нас Европејците, забележуваме дека големи прашања се во игра за нашиот континент, за европската безбедност и важно е да се потсетиме на поимот за европска солидарност која пред сè треба да почне да се изразува во рамките на Унијата.“
360: Веднаш по оваа ваша изјава имавте средба со министерот за надворешни работи. На чија иницијатива беше оваа средба и претпоставувам дека ова прашање за гласањето во ОН беше отворено на тој состанок?
Ле Риголер: „Иницијативата беше од моја страна затоа што пред подолго време му предложив на господинот Муцунски да се сретнеме за, спокојно да разговараме, и министерот за надворешни работи, по дефиниција нели, има многу обврски, како што знаете, во последно време многу патуваше и навистина ни беше тешко да најдеме заеднички датум и случајно можностите ни овозможија да разговараме неколку дена по гласањето во Обединетите нации. И, се разбира, зборувавме и за оваа тема, зборувавме и за евроинтегративниот процес на државата, нашите билатерални односи, затоа што многу работи се случуваат меѓу двете држави и, како и секогаш кога се среќавам со господинот Муцунски, имавме пријатна,опуштена и конструктивна размена.“
360: Ги споменавте евроинтеграциите и работите што се случуваат во светот. Дали сметате дека приближувањето на македонската влада до вредностите на новата американска администрација значи можно оддалечување на земјата од Европската Унија?
Ле Риголер: „Мислам дека единствените лица што можат да ви одговорат на ова прашање се членовите на Владата, затоа што јас во овој стадиум не би сакал да шпекулирам на темата. Ние веруваме во европските заложби на македонските власти и тоа е важен елемент за нас. Но, сепак, одговорот на вашето прашање зависи од друго прашање – до кој степен во наредните седмици или месеци американската политика и европската политика ќе се разидуваат или ќе се оддалечуваат. Првите индикации од пред неколку дена не се многу охрабрувачки, но ќе биде важно по истражувањето на фактите како ќе се развиваат настаните, по најавите на американската администрација.“
360: Македонските влада инсистира на дополнителни гаранции и, како што вели, предвидливост во ЕУ-процесот. Се спомнува за опција за уставни измени со одложено дејство. Новата бугарска влада кажа дека не може да се репреговара она што е веќе договорено во јули 2022 година. Има ли простор за Северна Македонија да добие нешто повеќе, а да биде на линијата на тоа што владата на премиерот Мицкоски го бара?
Ле Риголер: „Има многу прашања во вашето прашање и ќе се обидам да одговорам на сите. Веќе спомнав дека е тешко да се предвидуваат апсолутни гаранции за евроинтегративниот процес, од една едноставна причина, бидејќи процесот е сложен, во текот на кој во различни моменти дваесет и седум држави членки ќе треба да се изјаснат едногласно. И на крајот на процесот дваесет и седум држави членки ќе треба да се изјаснат за договорот за членство на Северна Македонија, за ова прашање за кое разговараме денес, со гласања во нивните парламенти или преку референдум и изјаснување на народот. Забележувате дека постојат различни политички и демократски настани за кои е тешко да се добијат апсолутни гаранции, но сепак ја разбираме загриженоста на македонските власти и на населението од оваа држава, особено таа потреба за предвидливост. Тоа е нешто важно, разбирливо и легитимно. Но, да се навратиме на вашето прашање такво како што вие го поставувате – кога велите дали е возможно да се добие нешто повеќе за Северна Македонија. Јас би сакал поинаку да го поставам прашањето. Мислам дека треба пред сè да размислуваме за глобалната придобивка за сите, а која е таа? Придобивка за Европската Унија, придобивка за регионот, за Југоисточна Европа и за Северна Македонија. И нашиот став, ставот на Франција, е јасен и членството на Северна Македонија во ЕУ е во интерес на сите. Во интерес навистина на сите. И сите треба да разберат, да го разберат тоа, да го направат неопходното, за заедно да ја постигнеме таа цел од која сите ќе имаме корист. Го спомнавте компромисот од 2022 година, кој овде често се нарекува „француски предлог“, но компромис кој беше прифатен од македонските власти. А еден компромис е компромис, што значи никогаш не е задоволителен. Затоа и така го викаме – зашто во еден компромис има позитивни, помалку позитивни работи. Нашиот став беше јасен – нема повторно да го отвораме компромисот од 2022 година, нема за него повторно да се преговара, тој треба да се почитува. Но, во сложени состојби, кои можат да бидат блокирани, секогаш постои простор за дипломатска активност и тоа треба да биде дел од нашата постојана активност и да имаме надеж. Постои простор и маневар за таа дипломатска активност. Јас инсистирам на тоа и таа активност треба да се спроведува без притисоци и страсти на населението, тоа е многу важно. И би завршил со една желба – мислам дека во актуелниот контекст, од една страна нели со европскиот предизвик и предизвиците што ги поминува европскиот континент поврзан со безбедноста, сметам дека Северна Македонија и Бугарија треба да почнат процес за повторно да воспостават доверба и нови односи, а за тие односи на доверба треба да се фокусирааат на конкретна соработка, соработки кои се во интерес на двете држави, на стопанствата од двете држави, народите од двете држави. Мислам дека треба заедно да работиме за односи од кои корист ќе имаат двете држави.“
360: Од Европската комисија стигнуваат изјави дека сака до крајот на нејзиниот мандат да завршат преговорите со две, ако не и три земји кандидатки. Се спомнуваат Црна Гора, Албанија, а можно е и Македонија. Дали ова, од француска гледна точка, е остварливо?
Ле Риголер: „Да, очигледно е дека е возможно и дури и посакувано, затоа што многу работи веќе беа направени на реформски план овде во Северна Македонија, усогласеност со европското законодавство, што е многу важно, земјата е веќе многу напредната во тој процес и нашето убедување е дека, откако би успеале да ја надминеме таа блокада за која зборувавме, процесот ќе може брзо да напредува на задоволство на сите.“
360: Што мислите за темпото на реформите во земјава? Впечатокот е дека истите прашања се високо на агендата, независно од тоа која влада е во прашање. Значи, пак зборуваме за владеење на право, независно судство и обвинителство, борба против корупцијата.
Ле Риголер: „Како што веќе кажав, постои навистина огромен напор за спроведување на реформите и тоа треба постојано да се истакнува и да се вреднува во државата и од страна на населението. Но, сепак, акцентот што Владата го става за спроведување на реформската агенда е важен и тоа е навистина позитивен знак за посветеноста на властите овде. Потоа, ова што сега ќе го кажам – не го кажувам само за оваа држава, туку важи и за други земји и Франција – реформите се неопходни, но она што е најважно е нивното спроведување. Реформите не треба да останат само на хартија, туку треба да бидат конкретни реформи во полза на сите граѓани и тоа е многу важно. Тоа не важи само за оваа земја, туку важи насекаде. Вие ги спомнавте правната држава, независноста на судството, борбата против корупцијата – тоа се теми кои се важни и не се важни само затоа што станува збор за фундаментални принципи за функционирање на една модерна демократија, туку се важни и на конкретен план за граѓаните. Тоа е важно да се истакне, бидејќи кога ја зајакнувате вашата правна држава, судскиот систем, но исто така имате силни механизми за борба против корупцијата, сето тоа создава понаклонет амбиент, поволни услови за инвестиции и за претприемачите и помага за развој на земјата. Тоа е многу важно и да се покаже, дека таа реалност за концептот правна држава, не знам дали сите разбираат дури ни јас, што точно значи тоа, но сепак е важно дека тоа има конкретно влијание и сето тоа ќе го подобри секојдневниот живот на луѓето. Последна работа што сакам да ја кажам за реформите е следната – ние толку веруваме во реформскиот процес во земјата што навистина инвестираме во тоа и во моментот во земјата имаме назначено повеќе француски технички експерти кои работат во различните администрации, тука се да ги дадат својата експертиза, искуство и помош во клучните сектори од економскиот дел.“
360: Амбасадоре, зборувавме за важни политички теми, но што станува со економскиот интерес на Франција во регионот? Има ли простор за посериозно економско присуство на Франција во земјава?
Ле Риголер: „Да, постои простор, да, тоа е сигурно. Нашето економско присуство денес за жал е слабо и навистина постои маневарски простор за подобрување на состојбата и тоа е еден од приоритетите на амбасадата овде. И вчера учествував, на стотина метри одовде, во Стопанската комора на Северна Македонија, на возобновување на деловниот клуб со Франција и франкофонските држави. Тоа е една иницијатива, еден чекор кој оди во добра насока и ни покажува дека денес има зголемен број француски претпријатија, вклучително и големи компании кои се интересираат за овдешниот пазар, сакаат да инвестираат овде во проекти што се важни за иднината на државата. Имаме големи француски компании кои денес сакаат и работат на различни нивоа, на пример, од областа на здравството, транспортот, енергетиката и забележувате дека тоа се навистина структурни теми за иднината на државата и соодветствуваат со приоритетите на владата овде за развој на економијата во Северна Македонија.“