„Како било пред 100 или 1.000 години, не можам да тврдам, но денес граѓаните на Македонија комуницираат на свој јазик, кој го нарекуваат македонски. Ние срдечно се обидуваме да ги убедиме дека тоа е дијалект на бугарскиот, тие учтиво одбиваат да се согласат. Ние продолжуваме да ги убедуваме, но веќе не толку љубезно, понекогаш дури и со тропање на масата. Тие остануваат на својот став. До кога ќе трае тоа? Уште 100 години? Уште 1.000 години? За мене, барем денес, тој јазик е факт. За тоа се погрижила и државата, но најмногу македонските автори, кои веќе 70 години пишувале и пишуваат на тој јазик“,
вели во авторската анализа за бугарски „Капитал“, Алек Попов, писател и дописен член на БАН (Бугарска академија на науките).
Повод за ваквиот став на писателот Попов е полемиката во бугарската јавност откако на тамошната најгледана телевизија, приватната БТВ, почна да се емитува македонската хумористична серија „Преспав“. Дел од јавноста, особено приврзаниците и претставниците на партиите со националистички предзнак, не осврнувајќи се на квалитетот или на содржината на серијата, жестоко реагираат на фактот дека таа се емитува со титлуван превод на бугарски јазик.
Тоа според нив е спротивно на принципите за кои се залага бугарската држава и бараат реакција од Советот за електронски медиуми.
Попов, кој инаку е и член на тимот на „Преспав“, смета дека спорот што се наметнува, а во чија стапица, според него, неодамна паднала и БАН, е отровен и бескорисен. За него, сувата академска схоластика со години ги труе односите меѓу два толку блиски народи.
„Не сакам да бидам погрешно разбран од колегите лингвисти. И јас сум филолог и на академско ниво има аргументи за кои може да се разговара. Но, секогаш треба да се има предвид реалноста, во која избираме да престојуваме. Живиот говор, иако знам дека веројатно ќе бидам критикуван, е сепак нешто сосема друго. Мојата прва книга беше преведена токму на јазикот кој тука некои надмено го нарекуваат ‘писмено регионална норма’. Зошто побогу некој би бил преведуван ако станува збор за ист јазик. Еве, ќе ви одговорам. Затоа што никој во Македонија, освен со мали исклучоци, нема да разбере книга напишана на бугарски! Т.е. можеби ќе разбере нешто, но не доволно за да го прифати делото во целост и да може да се наслади со неговата полнотија. Истото важи и за бугарскиот читател. И тој нема да посегне по книга на македонски бидејќи ќе сфати премалку, без оглед на квалитетот на текстот. Во говорниот јазик, на пазарите, по кафулињата таа разлика е помала, но колку покомплицирано станува нивото на комуникација, толку поголеми дупки има во разбирањето кои бараат дополнителни појаснувања. На обичен јазик тоа се вика превод. Тоа е случај и со ‘Преспав’. Можеби тоа е и најубавиот подарок што нашите македонски пријатели ни го дадоа за Новата година. Преку него, со бугарски титл, ние имаме можност да го почувствуваме живиот македонски говор кој кај нас одекнува со сета богата палета асоцијации и нијанси кои ги создаваат за нас блиските зборови. Зборови што му припаѓаат на нашето заедничко словенско јазично семејство, но и зборови што се специфични и чудни, зборови заборавени и пак најдени. Сленг, архаичен. Зборови што имаат поинакво значење и звук во јазичната практика на одделните нации, но се однесуваат на нашите вообичаени корени. Ова богатство не смееме да дозволиме да ни биде одземено“,
вели Попов.
Тој смета дека пријателството меѓу народите вклучува и задолжително почитување на базичната норма на демократијата – почитување на правото на самоопределување! Укажува дека една од особеностите на словенската јазична група е тоа што нема пример два народа да зборуваат еден и ист јазик, а тоа да биде официјално признаено, без оглед колку се ситни разликите меѓу нив, како меѓу чешкиот и словачкиот, српскиот и хрватскиот, рускиот, белорускиот, украинскиот и слично.
„Мојот избор е усогласување со реалноста. Не можам јас да им кажувам на другите какви се и на кој јазик го зборуваат. Реалноста е двосмислена, крие ризици, но нуди и голем број можности кои ветуваат подобра иднина за целиот Балкан. Иднина за која вреди да се бориме“,
заклучува Попов во авторскиот текст.
На крајот од текстот стои напомена дека овие ставови се негови лични и не се позиции ниту на раководството на БАН ниту на Академијата како целина.
Дебатата за македонскиот јазик се отвори откако кон крајот на минатата година Бугарската академија на науки донесе заклучок дека македонскиот јазик не постои, туку е писмено-регионална норма на бугарскиот јазик, како реакција на Повелбата за македонскиот јазик што на 3 декември лани ја донесе МАНУ. Тензиите што се појавија беа само продолжение на веќе вжештената дебата што ја предизвикаа разговорите во мешовитата македонско-бугарска експертска група која работи на историските факти околу идентитетот на Гоце Делчев. Таа на барање на македонската страна во моментов е ставена во мирување за да се избегне можноста за политизација на нејзината работа поради изборите. Одредени условувања во однос на јазикот и идентитетот на Делчев стасаа преку рамковна позиција од бугарската влада, а потоа и преку декларација од бугарскиот парламент. Ставот на македонската влада е дека во 21 век не се преговара за идентитет и дека сите недоразбирања ќе се решаваат преку дијалог.