Општина Куманово нема инспектор за да ги казни неплаќачите на данок на имот. На таа листа се и носители на јавни функции, политичари и бизнисмени
Експертите се чудат како општините со леснотија ги губат парите пред очи, а токму данокот на имот е еден од главните извори за полнење на општинските каси
Најбогатите и највлијателните кумановци со години не плаќале данок на имот, обелоденија неодамна претставниците на локалната администрација.
На листата со повеќе од 350 лица што не плаќале данок, според извори на „360 степени“, има носители на јавни функции, директори на јавни претпријатија, раководители, лица што се занимаваат со политика и бизнисмени со големи имоти и примања.
Од Општина Куманово не сакаат официјално да споделат имиња, но уверуваат дека посветено ги „ловат“ ваквите случаи. Најавуваат дека сите затајувачи на данок ќе ги задолжат ретроактивно да си ја платат давачката.
„Имаше и големи објекти во центарот на градот, на атрактивни локации, а откриваме дека не биле задолжени и заведени како даночни обврзници. Со овој процес почнавме пред од две-три години, формиран е истражувачки тим и интензивно работиме. Почнуваме со луѓе кои се занимаваат со политика, носители на јавни функции, олигарси, правиме пријави и ги задолжуваме ретроактивно да го платат данокот. Не знам во државата кој прави даночни пријави со ретроактивно задолжување, можеби ние сме првите, бидејќи сите општини ги задолжуваат само тековно, не се враќаат наназад“,
вели Ненад Стојановски, раководител на Секторот за даноци и такси во Општина Куманово.
Тој објаснува дека тим на општината оди на терен, фотографира објекти, проверува во Агенцијата за катастар на недвижности чиј е имотот, а доколку сопственикот не е впишан во општинската база на податоци, тој се внесува во неа и ретроактивно се задолжува да го плати данокот за времето од кога се стекнал со имотот.
Пропусти во локалната самоуправа
Но, како е можно лицата да не плаќаат данок на имот, а да се впишани како сопственици на имотот? Од Агенцијата за катастар на недвижности велат дека регистарот на даночни обврзници не е нивна надлежност.
„Ние сме надлежни за запишување на правата на сопственоста на недвижен имот, но тоа го правиме исклучиво врз основа на правен акт склучен помеѓу две страни. Правата на сопственост на недвижен имот се впишуваат откако ќе се добие склучениот договор, за кој претходно се побарал доказ за платен данок на трансакцијата од страна на општината. Понатаму, грижата за даноците (определување на висината, наплатата и сл.) ја водат општините“,
велат од Агенцијата за катастар на недвижности.
Раководителот на секторот за даноци и такси во Општина Куманово, Ненад Стојановски, за „360 степени“ објаснува дека дел од вината е на локалната самоуправа, бидејќи со години не ги впишувала сопствениците на имотот како даночни обврзници и не ги ажурирала податоците од промена на сопствеништвото. Вели дека нема еден урнек по кој се затајувал данокот, туку дека секој случај е приказна за себе.
„Секоја промена на имот и стекнување на сопственост, граѓаните имаат обврска да ја пријават во општината, а тоа многу ретко, речиси воопшто не се правело. Дали такви дејствија претходно се преземале во Општината – не се преземале, не се задолжувало по службена должност. Во базата гледаме дека одредени имиња не постојат како даночни обврзници. Немало поврзаност меѓу општината и Агенцијата за катастар на недвижности на ниво на кое треба да кореспондираат овие две институции. Сопствениците, на пример, платиле данок на промет, но тоа не отишло како задолжување во данок на имот. Општината по службена должност не го пријавила. Вината е и во самата општина, можеби немале време и ресурси да го работат, иако требало самоиницијативно да го прават тоа“,
вели Стојановски.
Според него, виновни се и самите даночни обврзници кои иако имаат законска обврска, не го пријавиле имотот во општината.
Меѓу затајувачите на данок има и случаи кога сопственици пријавиле помал објект за кој плаќаат и помал данок, а изградиле поголеми објекти. Иако добиле решение за легализација на новата градба од самата општина, локалната самоуправа не ги впишала промените и даночните стапки за одредување на давачката за новиот објект.
„Тоа од неодамна е исправено. Со Секторот за урбанизам интерсекторски функционираме добро и работиме по службена должност, иако самиот сопственик во момент кога ќе ги впише, треба законски да ги пријави за нас. Интерсекторската соработка порано била на пониско ниво. Ние ги поврзавме двата сектори и соработката е на повисоко ниво“,
тврди Стојановски.
Општина Куманово без даночен инспектор
Оние што свесно затајувале данок, барем засега не може да сносат одговорност, бидејќи Општина Куманово нема инспектор кој може да ги казни.
Градоначалникот Максим Димитриевски уверува дека годинава ќе ангажираат таков кадар, а на оние што не сакаат да платат, вели дека им изрекуваат опомени пред извршување.
„Го засиливме кадровски Секторот за даноци и такси уште првиот месец по стапување на функцијата. Општината беше финансиски блокирана и токму овие основни приходи придонесоа за нејзино деблокирање по цели осум години а влијаеа и за рапидно намалување на непродуктивните расходи. Во годишниот план за вработување немаше место за даночен инспектор, оваа година обезбедивме согласност и ќе го пополниме со човек од внатре со прераспределување тако што ќе имаме уште поголем увид во делот на контрола на издадените даночни решенија“,
вели Димитриевски.
Димитриевски вели дека проблемот е настанат одамна и дека даночна евазија нема само во Општина Куманово. За пропустите во самата општина вели дека во тек се постапки за утврдување на одговорност кај одговорните службени лица.
„Пропустите датираат од периодот на преносот на надлежностите на даноците и таксите од Управат за јавни приходи кон локалните самоуправи поради неажурните бази на податоци. Денес веќе состојбата е поинаква, а за евентуалните пропусти се водат постапки надлежни истражни органи против одговорни службени лица. Сепак, главната одговорност е кај секој од нас поединечно како граѓанин и даночен обврзник кој согласно законот има обврска да ги намирува јавните обврски, бидејќи од истите тие средства се гради комуналната и друга инфраструктура во градот. За мене е разбирлива даночната евазија која е севкупна појава во сите општини во државата како резултат на лошите навики но и социо-економска состојба, особено во овој период на епидемијата. Сепак, Општината работи по закон и должни сме да ги наплатиме даноците од обврзниците. Единствено финансиски здрава општина може да овозможи рамномерен раст и развој на комуналната инфраструктура и таа се постигнува со даночна дисциплина и дополнителна фискална децентрализација на власта“,
вели Димитриевски.
Општина Куманово сега ја ажурира базата на податоци со даночни обврзници, но раководителот на Секторот за даноци и такси во општината објаснува дека законска можност за ретроактивно задолжување за наплата има до пет години од годината во која данокот требало да биде утврден и да се изврши наплатата.
Вели дека нема многу примери на застарување на долгови, а сите што досега ги задолжиле, тврди дека почнале со ретроактивно плаќање.
„Процес на задолжување по службена должност не постоел до пред три години. Полека ја чистиме таа база, луѓето добиваат решенија, ги бришеме нереалните обврзници и ги задолжуваме новите. Нашето враќање наназад (ретроактивно задолжување) е да се запази принципот на еднаквост и рамномерност, затоа што тие толку време не плаќале, а обичниот граѓанин плаќал. Затоа го воведовме ова ретроактивно задолжување, тоа за прв пат се спроведува од 2019 година“,
вели Стојановски.
Засега присилна наплата била извршена само на правни лица, но немало блокирање на сметки на физички лица. Стојановски вели дека кога ќе имаат целосно чиста база со вистинските даночни обврзници ќе почнат и со блокирање на сметки.
Општините губат пари пред очи
Колкави се загубите за општината од ненаплатениот данок на имот, од локалната самоуправа велат дека не може точно да се процени.
За експертите, пак, овие примери се поразителни. Тие се вчудовидени како е можно општините да губат пари кои им се пред очите.
„Лесностијата со која се испуштаат парите како песок низ раце е зачудувачки. Општините се оставени во некоја слободна зона, имаат приливи од дотации, поддршка од централен буџет за плати, училишта и т.н, а ако данокот им е основен приход ќе мора да постават поинаков систем каде ќе има в заемна контрола над сите. Постојано бараат пари од централната власт, а парите им се пред нос. Општините мора да се борат за секој приход и да ги унапредуваат, да ги менаџираат институцијата како да водат една компанија. Тоа недостасува“,
вели Павле Гацов.
Коментирајќи го примерот со Куманово, Гацов вели дека неопходна е поголема координација и институционална соработка меѓу Општините и Агенцијата за катастарот на недвижности за навремено и постојано ажурирање на податоците.
„Меѓу институциите нема интероперабилност, координираноста не е функционална, ниту теренската работа на административците. Ако ова дури сега се открива, очигледно со години наназад некој не си ја вршел раотата. Треба усогласување на евиденциите на двете институции и проверка на терен, да се задолжат сите наназад да плаќаат со казнени камати. Срамота е општина да нема даночен инспектор, мора итно да вработат, а кога ќе дојде кадарот ретроактивно да се казнува“,
вели Гацов.
Примерот со Куманово е аларм за сите институции, не само на оние на локално, туку и на централно ниво. Од посветеноста на надлежните ќе зависи дали секој ќе биде казнет за неплаќањето данок или и понатаму ќе има лица кои се над законот.
„Нема да остане никој што нема да плати, редно е да се зафатат секторите да ги работат своите работи како што треба. Имотот мора да се пријавува, бидејќи ако сакаме да си ја градиме и општината и државата, мора да си ги плаќаме давачките“,
вели раководителот на Секторот за даноци и такси во Општина Куаманово, Ненад Стојановски.