Јавниот сервис е огледало на државата и затоа мора итно да се откочат реформите заглавени во Собранието, да се даваат пари колку што законски му следува и да се инвестира во млади кадри. Ова се дел од заклучоците на денешната дебата што ја организираше Здружението на новинари (ЗНМ) околу реформскитe процеси и идните активности предвидени во петгодишната стратегија за развој на МРТ.
На дебата беше посочено дека иако јавниот сервис има напредок во работата и известува попрофесионално од претходно, сепак, има уште многу работа за да се овозможи тој да биде независен и да понуди квалитетна програма која ќе биде пример за сите медиуми.
Меѓу главните проблеми е што државата не издвојува доволно пари иако е обврзана со закон, а за изборот на раководните тела на МРТВ нема политички консензус.
„Овие подобрувања што сега ги гледаме, иако има простор за многу поголеми подобрувања, се случија со истиот програмски совет и менаџмент што говори дека кога се има волја може да има позитивни промени. Имаше подобрување на социјалниот стандард на новинарите, ние со години укажувавме на тој проблем, но клучно е МРТВ да биде пример во своето известување кое ќе го следат и приватните медиуми, посебно во критички моменти, да биде лидер во промоцијата на професионалните стандарди. Остануваме да инсистираме државата да ги почитува буџетските обврски и тоа е работа што мора да се поправи за да се осигура независноста на јавниот сервис“,
порача првиот човек на ЗНМ, Младен Чадиковски.
„Висат“ платите на вработените
Со укинувањето на радиодифузната такса МРТВ се финансира само од буџетски пари, а требаше да се дојде до 1 отсто од буџетот. Но, јавниот сервис работи со двојно помалку средства. Директорот на МРТВ, Марјан Цветковски, алармира дека доколку со евентуален ребаланс на буџетот не се издвојат повеќе пари, прашање е како ќе се исплатат и плати за вработените.
„Ако не се исполни ветувањето и заклучоците од Владата дека со ребалансот ќе се вратат финансиските средства барем како лани, ние ризикуваме да не можеме да исплатиме ниту плата. Знаете дека буџетите на медиумите и јавниот сервис не се прават на први јануари за тековната година, туку се спремаат однапред, за 2021 година имаме ангажмани кои почнуваат со емитување како светски, европски првенства, кои се преземени обврски неколку години однапред. Јас се плашам дека ако не се вратат средствата, ќе влеземе во еден проблем како претходно кога МРТВ не беше ликвидна, имаше заостанати долгови, никој не сакаше да соработува со јавниот сервис. Во моментот ја менаџираме ликвидноста со проекција дека во јуни ќе добиеме дополнитени финансиски средства“,
рече Цветковски.
Дека финансирањето е клучно за јавнот сервис да работи непристрасно и квалитетно посочија и другите говорници, меѓу кои беа и претставници од Македонскиот институт за медиуми-МИМ и Советот за етика во медиумите во Македонија (СЕММ).
Дека сегашната распределба на средства не е доволна, признава и заменик-министерот за информатичко општество и администрација, Александар Бајдевски.
„Минатите четири години распределбата на средства се правеше за одржување на развој на МРТВ и се водеше сметка да не се нарушува праведната распределба за сите буџетски расходни ставки. Ние во законот имаме одредени проценти што треба да се издвојат и идејата беше процентот да дојде на 1 отсто за да се обезбеди независност и граѓаните да бидат добро информирани. Мора да најдеме сили за во евентуалниот ребаланс да се додадат или вратат средства на овие буџетски корисници со цел да можат да функцинираат нормално и мислам дека тоа ќе се случи, сегашната распределба од 0,43 мислам дека не е добрa“,
рече Бајдевски.
Изборот на новите раководни тела мора да биде со двотретинско мнозинство
Една од клучните реформи што беа најавени беше начинот на избор на раководните тела на МРТВ. Оваа процедура одамна е заглавена во собраниската Комисија за избори и именувања, а главна „сопка“ се новите одредби од Закон за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги со кои за избор на членовите на Советите на јавниот сервис и на АВМУ треба да се обезбеди двотретинско мнозинство – и во Комисијата и на пленарна собраниска седница.
Неодамна, група пратеници на владејачкото мнозинство предложија изборот да биде со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, наместо со двотретинско мнозинство.
Новинарските здруженија и синдикати веднаш реагираа дека тоа носи ризик од политичко влијание, што се коси со заложбите за професионализација на МРТВ. Истото беше посочено и на денешната дебата.
„Со загриженост ги следиме случувањата во Собранието, апелираме да има двотретинско гласање за да биде со што поголем консезус“,
порача Катерина Синадиновска, претседателка на Советот за етика во медиумите во Македонија (СЕММ).
Новинарот Мирче Адамчевски посочи дека ако изборот на раководните тела не е со двотретинско мнозинство секоја власт ќе може да го менува и да влијае на раководството на МРТВ.
„Ако сега се попушти, било која власт ќе може го користи тоа мнозинство за местење свои луѓе во овие тела. Ако се бираат со двотретинско мнозинство ќе мора да се разговара и со опозицијата да се најде заеднички јазик“,
рече Адамчевски.
Заменик-министерот Бајдевски рече дека ќе се даде нова шанса на процесот и посочи дека изборот на нови раководни тела на МРТ и на АВМУ заглави во Комисијата за избори и именувања, уште кога со ова тело раководеше пратеник од опозицијата.
„Ние би дале шанса на процесот, не сакаме Владата да биде клучна за изборот на телата, но сакаме да имаме и фидбек од опозицијата, да седнеме да се договориме и да не трпи работата на јавниот сервис. Да не сакавме така да биде немаше да ги ставиме тие критериуми во законот. Ве уверувам дека ќе направиме се што е во наша можност да заврши така како што и вие новинарите посакувате“,
рече заменик-министерот.
Неуспешен обид за избор на нов директор
Додека нема консензус за изборот на членовите на Програмскиот совет не може ни да се избере нов директор на МРТВ. Ова прашање се актуализираше неодамна, откако Програмскиот совет на МРТ неодамна закажа седница на која на дневен ред беше и одлука за распишување конкурс за избор на нов директор и заменик-директор на јавниот сервис.
Но, спорна беше законитоста на евентуалното распишување конкурс, со оглед на одредбите од Законот за аудио и адуиовизуелни медиумски услуги, со кои мандатот на актуелниот директор, заменик-директорот и на членовите на Програмскиот совет на МРТ (НРТВ) е продолжен до изборот на нов Програмски совет.
Затоа ЗНМ побара автентично толкување на Законот од Собранието, но Владата смета дека нема потреба и дека Законот е јасен.
„Одговорот од Владата е дека предлага на Собранието да не ни дава автентично толкување и не знаеме како да постапиме, има различни толкувања од правници“,
рече Ведат Мемедалија, член на Програмскиот совет на МРТВ.
Дека Владата смета оти одредбите во законот се јазни и прецизни посочи и заменик-министерот Бајдевски.
Изборот на нови раководни тела на МРТ и на АВМУ заглави во Комисијата за избори и именувања, уште за време на претходниот состав на Собранието, кога со ова тело раководеше пратеникот Илија Димовски од ВМРО-ДПМНЕ.
Во јули 2019 година Комисијата ги утврди листите на кандидати за членови на Советите на МРТ и на АВМУ, кои се пријавија на конкурсите што ги распиша Собранието. Пријавените требаше да ги бранат своите тези на јавна расправа, но работата застана тука.