14 август 2018 година. Дождлив и неработен ден во Италија. Судбината сакала неколку автомобили да се најдат на мостот Полчевера над истоимената река во Џенова.
Епилогот е 43-ца загинати.
Трагедијата во Џенова покрена дебата за квалитетот и безбедноста на мостовите насекаде.
Мостот познат по името „Моранди“, по инженерот Рикардо Моранди кој го создал решението во 1963-та. Има повеќе хипотези зошто се случил колапсот, но нема официјален извештај што би ставил крај на дискусиите. Без оглед на тоа, италијанските власти во февруари почнаа со уривање на мостот, за да се изгради комплетно нов.
Италијанскиот професор и архитект Енцо Сивиеро, кој деновиве во Скопје дебатираше со македонските колеги на тема мостови, не се согласува со прифатеното идејно решение на архитектот Ренцо Пијано, кој меѓу другото предлага и 43 лампи над новиот мост, во сеќавање на загинатите. Според него, најдобро е да се догради постоечкиот, бидејќи никој не го оспорил неговиот квалитет целосно. Дополнително, уривањето значи користење експлозив и евакуација на илјада мештани од околината.
Сивиеро пред македонските колеги и студенти покажа примери на добри и лоши мостови низ светот. Набиената агенда не му дозволи одблиску да се запознае со конструкциите на нашите мостови, но порача дека архитектите не смеат да избегнуваат соработка со градежните инженери. Го прашавме за коментар за два пешачки моста во централното скопско подрачје кои иако се еден до друг, се во целосен контраст. Симболот на градот Камениот мост, кој го поврзува централниот плоштад со старата чаршија, и мостот „Око“, изграден по матрицата на „Скопје 2014“.
Векот на траење на патните мостови е 100 години, а на железничките и до 120. Сепак, за да издржат столетие потребна е редовна контрола и санација и на најситните оштетувања. Во развиените земји состојбата на мостовите се следи со инструменти за 24-часовен мониторинг. Каква е ситуацијата кај нас?
Професорот Горан Марковски од Катедрата за бетонски конструкции и мостови на Градежниот факултет во Скопје вели дека нашите мостови не се во критична состојба, иако добар дел од нив се стари. Она што остава сомнеж кај него е дали и какви контроли се прават на постоечката инфраструктура.
Староста на конструкциите веќе достигнува ниво кое треба да не загрижи, односно да не разбуди, бидејќи векот на нивното траење е при крај или блиску до крај и оттаму мора да се води грижа за нивна постојана контрола. Меѓу објектите во Македонија постојат и такви кои се доста стари и кои навистина заслужуваат веднаш врз нив да се преземат мерки или за санација или во крајна линија уривање или градба на нови објекти.
Марковски не сака да посочи конкретни примери. Вели дека нема прецизен увид. Но, за оние со значителни оштетувања, верува дека надлежните ги преземаат сите потребни мерки.
Има, не можам да речам дека немаме контрола врз состојбата. Можеби треба да се реагира малку побрзо за да се спречат евентуално несакани последици.
Во Македонија има околу 1000 мостови и надвозници. За нивен надзор одговорно е Јавното претпријатие за државни патишта од каде уверуваат дека надзорни инженери редовно ја следат состојбата.
Не треба нам да ни се случи мостот во Џенова, па сите да прашуваат за нашите мостови. Тоа кај нас континуирано се следи и минатата година го отпочнавме најдолгиот мост на Пчиња, за оваа година имаме изградба на четири нови мостови и реконструкција на 12 мостови, кои дел веќе се започнати, меѓу кои е и Искрин мост од Куманово према Свети Николе, кој целосно ќе се реконструира и ќе чини околу два милиона евра.
Дел од мостовите низ нашата држава датираат од шеесетите години. Во неколку наврати во изминатиот период, со пари од НАТО, беа реконструирани повеќе мостови дополнително оштетени при транспортот на воени оклопни возила за мисијата на Косово.
Минатата година попушти бетонскиот мост на железничката пруга кај Градско, поради што цел месец во прекин беше железничкиот сообраќај долж коридорот кој од Грција, преку Македонија и Србија води кон централна и западна Европа.
По аларм од експертската јавност дека мостот „Гоце Делчев“ во Скопје е деформиран, во 2001-та и 2002-та беа обновени конструктивните елементи, а во 2016-та и надворешната бетонска површина. Според изјавите од 2002-та, при отворањето на обновениот мост, тој добил гаранции дека ќе биде безбеден во следните две децении – што значи уште две-три години.