Кога станува збор за корупцијата во судството, 9 проценти од испитаниците рекле дека им било побарано и оти дале мито за да им биде дадена одредена услуга. Седум отсто одбиле да одговорат на ова прашање. Перцепцијата кај граѓаните во однос на борбата против корупцијата кај судовите и понатаму останува ниска
На скала од еден до пет, средната оценка што граѓаните им ја даваат на судовите е 3,1 – покажува анкетата на коалицијата „Сите за правично судење”, на иницијатива на Здружението на судии што денеска беше презентирана во Основниот кривичен суд Скопје. Анкетата, како што беше посочено, не се однесува на довербата на граѓаните во судството, туку на нивното лично искуство и задоволството од услугите што ги добиле од судовите.
Анкетата е спроведена лани во декември, на репрезентативна бројка од 1 100 испитаници. Во неа било мерено личното искуство на граѓаните кои биле странки во судовите, како обвинети, оштетени, јавни обвинители, адвокати, но и граѓани кои доаѓале да извадат некаква потврда. Испитувањата биле вршени во Основниот кривичен суд Скопје, Граѓанскиот суд во Скопје, Апелацискиот и во Врховниот суд.
Највисока оценка за судските полицајци
Според резултатите од анкетата која, како што кажа Дарко Андоновски од коалицијата „Сите за правично судење“, е прва од ваков тип, најголемо задоволство кај граѓаните има од услугите што ги добиле од судската полиција. Таа добила просечна оценка од 4,1 на скалата од 1 до 5. Оценката за судските службеници е 3,43; додека со 3,46 било оценето задоволството од услугата што граѓаните ја добиле од судиите.
„Или доколку се скрати на една децимала, 3,4 со 3,5 се просечните оценки за задоволството и пристапот на граѓаните од судските службеници и судиите, што иако е оценка ‘многу добар’, сепак има простор да се подобри. Она што многу радува е што кога ќе ја видиме дистрибуцијата на оценките, имаме многу голем процент на оценки кои се движат од четири и пет, што значи дека има добар процент на граѓани кои се навистина задоволни од пристапот и односот на службениците и судиите“,
рече извршниот директор на Коалицијата „Сите за правично судење“, Дарко Аврамовски за време на презентацијата.
Митото во судовите е само во изолирани случаи, рекле најголем дел од испитаниците
Кога станува збор за борбата против корупцијата во судството, 9 проценти од испитаниците рекле дека им било побарано или дека дале мито за да им биде дадена одредена услуга. Седум отсто одбиле да одговорат на ова прашање. Перцепцијата кај граѓаните во однос на борбата против корупцијата кај судовите и понатаму останува ниска и голем дел од нив сметаат дека таа е на ниско ниво во судовите.
„Ова не значи дека станува збор за мито кон судиите за да донесат определена пресуда, туку може да се однесува за било каков поткуп побаран за определена услуга во судовите. Кога ќе ги погледнеме податоците кој побарал мито и зошто граѓаните дале поткуп, загрижувачки е тоа што најмногу од нив имаат истакнато дека тоа било директно побарано од судијата или службеник во судот. Голем процент е сугерирањето од блиски пријатели или роднини на лица кои имале претходно судски постапки, поткрепено со личните искуства и перцепциите на граѓаните дека судовите се лесно поткупливи и на тој начин лесно можат да дојдат до ваквите услуги. Кога ги запрашавме граѓаните дали судиите примаат поткуп и дали судските службеници примаат поткуп, најголемиот број од нив сметаат дека поткупот во судовите е само во изолирани случаи, дека не е системски проблем, дека не се сите судии и судски службеници корумпирани. Сепак, има релативно висок процент на испитаници, околу 40 проценти, кои сметаат дека на еден или на друг начин постои корупција во судовите. Ваквиот став на граѓаните во најголема мера се должи на искуства на нивни блиски лица, пријатели или роднини, како и на одредени анкети и истражувања кои се пласирани во јавноста, но и постапувањето на судовите во високопрофилираните случаи“,
посочи Аврамовски.
Инаку, најниска оценка во однос на задоволството од услугите граѓаните дале за брзината на добивањето на услугата. Тука просeчната оценка е 2, со многу единици по категориите кои биле опфатени во истражувањето, кое е спроведено на 1 100 испитаници.
„Ова кореспондира и со други истражувања кои укажуваат на тоа дека брзината на постапување на судовите се има намалено, како резултат на постојаното намалување и одлив на кадри во судството и постојаното зголемување на приливот на нови предмети, така што можеме да забележиме дека овој системски проблем директно влијае на граѓаните и на нивниот пристап до услугите на судовите“,
наведе извршниот директор на невладината коалиција „Сите за правично судење“.
Во однос на отвореноста и транспареноста највисока оценка има Граѓанскиот суд во Скопје со оценка 2,99, а веднаш зад него е Основниот кривичен суд со 2,93. Најниска оценка има Судскиот совет, која е 2,3.
За министерот Филков анкетата е поразителна
Министерот за правда Игор Филков, кој беше присутен на презентацијата, резултатите ги оцени како поразителни, без да даде поопширно објаснување.
„Фелата реши да се занимава со бројки, иако тие бројки се во рамките на очекуваното и се лоши. Да оставиме да ги анализираме, да ги разгледаме и да видиме како понатаму. Ова е поразително“,
рече Филков во изјава за медиумите по завршувањето на презентацијата.
Претседателот на Основниот кривичен суд, Иван Џолев, кој е и претседател на Здружението на судии, пак, смета дека резултатите од анкетата се добри и претставуваат добра основа за натамошни истражувања и подобрувања на работата на судовите и зголемувањето на довербата на граѓаните во нив. Џолев, кој како домаќин го имаше воведниот збор на денешната презентација, се осврна токму на довербата во судството.
Процентот од два отсто доверба кој, како што кажа, често се користи за истакнување на лошата состојба во судството, а произлегува од анкета на ИРИ од 2023, не ја одразува вистинската состојба. Како што кажа, во оваа анкетата два отсто е апсолутната доверба во судството, но не се зема предвид релативната доверба која изнесува 18 проценти.
„Истата таа анкета покажува и релативна доверба од 18 проценти во судската власт, а голем е процентот и на релативна недоверба. Истата таа анкета од 2023 година покажува и дека граѓаните имаат апсолутна доверба од исти два проценти, како кај судството, и во политичките партии и Собранието и три проценти во Владата“,
рече Џолев.
Во Судницата 1 во Основниот кривичен суд Скопје, каде што се одржа презентацијата, меѓу другите беа присутни и претседателот на Судскиот совет, Александар Камбовски, дел од неговите колеги од Советот, како и други претставници од правосудната фела.
Иако во агендата за настанот беше оставен и простор за дискусија во врска со резултатите од анкетата, на крајот таа сепак изостана бидејќи никој од присутните не се јави за збор или коментар.