Техничкиот премиер Талат Џафери во своето обраќање на комеморацијата по повод одбележувањето на 81-годишнината од депортацијата на 7 144 македонски Евреи во логорот „Треблинка“ рече дека денешниот настан не е за да се отвораат рани од мачното и мрачно минато, туку за да се испрати силна и недвосмислена порака дека сеќавањата на холокаустот ги чуваме од заборав за да не се повтори едно најголемите зла во историјата на човештвото
Жртвите на „Аушвиц – Беркенау“, „Треблинка“ и многу други логори на смртта (за време на Втората светска војна) не смеат да бидат залудни. Тие невини еврејски животи нека бидат залог за подобар живот на луѓето во целиот свет. Сите луѓе во светот имаат право да живеат во мир. Никогаш и никаде да не се повтори. Можеме да простиме, но не и да заборавиме. Слава им. Ова денеска го порача претседателот на еврејската заедница во Северна Македонија, Пепо Леви, во својот говор на комеморативниот настан по повод одбележувањето на 81-годипнината од депортирањето на 7 144 македонски Евреи во логорот на смртта „Треблинка“.
На настанот што се одржа пред споменикот на депортираните Евреи во кругот на Тутунскиот комбинат во Скопје, поранешниот Монопол, каде што утрото на 11 март 1943 година 7 144 македонски Евреи од Скопје, Битола и Штип биле собрани, за по неколку дена организирано со возови да бидат однесени и погубени во гасните комори на „Треблинка“.
Покрај Леви, на комеморацијата говореа и техничкиот премиер Талат Џафери и амбасадорката на Израел во земјава, Симона Франкел. Почит оддадоа и претседателот на дрвата Стево Пендаровски и многубројни делегации, домашни и странски, кои положија свежи венци цвеќе пред споменикот.
„Таа загуба во колективната меморија на македонскиот народ никогаш нема да биде заборавена како најгрозоморниот чин што се случи на овие простори. Логорот ’Треблинка’ во окупирана Полска остана нем сведок на трагедијата на македонските Евреи каде што на најбрутален начин се убиени 98 отсто од еврејската популација во Македонија“,
рече Пепо Леви.
Говорејќи за ужасот на холокаустот, тој рече дека, иако лекцијата од него ја увеземе со години, очигледно е дека не сме ја научиле баша најдобро. За тоа, како што посочи, говорат локалните војни што се водат низ целиот свет и стотиците илјади раселени лица, осврнувајќи се овој контекст на војната во Украина.
„За тоа зборува веќе третата година од руско-украинската војна и милионите луѓе вклучени во страдањата на безумната војна која пак ќе мора да заврши на преговарачка маса, ако светот не сака во ова безумно лудило да се врати илјадници години назад уништувајќи се во една сеопшта нуклеарна војна“,
рече Леви.
Тој се осврна и на терористичкиот напад на Хамас на Израел на 7 октомври минатата година, по кој, додаде, сè уште има 140 заложници кои Хамас ги држи во тунелите во Газа.
„За жал, скапа е цената на одбраната од безумните терористички банди. Тоа безумие мора да заврши, а заложниците од казаматите на Хамас мора да бидат ослободени. Да, денеска ја плаќаме цената на ненаучената лекција од Втората светска војна, но искрено се надевам дека развиената Европа и остатокот од Земјината топка нема да дозволат прелевање на конфликтот и во останатиот дел од светот. Ние овде во Македонија ја покажавме својата зрелост не дозволувајќи да се наруши нашиот соживот и заемната почит, почитувајќи ги верските разлики како национално богатство“,
рече Леви, кој додаде дека треба уште повеќе да се работи на заедништвото и соживотот и дека во тој сегмент есенцијална е едукацијата на младите.
Техничкиот премиер Талат Џафери, во своето обраќање рече дека денешниот настан не е за да се отвораат рани од мачното и мрачно минато, туку за да се испрати силна и недвосмислена порака дека сеќавањата на Холокаустот ги чуваме од заборав за да не се повтори едно најголемите зла во историјата на човештвото.
„Како генерации на денешнината должни сме да отвораме надеж во името на сите положени животи на сегашните генерации и најмногу во името на светлата иднина за идните генерации обврска на сите е да градиме свет на мир во кој сите граѓани ќе имаат право да живеат во слобода. Тоа е можно само ако градиме заеднички свет на рамноправни народи и држави, независно дали се големи или мали, развиени или во развој чиј глас еднакво се слуша и се вреднува во глобалниот поредок. Дека тоа се чини тешко и невозможно гледаме секојдневно од актуелниот безбедносен контекст во светски рамки. Кога никој не помислуваше дека и во овој 21 век на напредок на човештвото е можна нова војна со оружје, сепак тоа е реалност која од ден на ден оди во нагорна линија. Но, не смее да се откажеме од барање на начини за мирно решавање на ситуациите на маса, со дијалог. Колку и да се чини тоа невозможно сепак тоа е единствениот разумен и цивилизиран начин, за да можеме сите да продолжиме да чекориме напред затоа што тоа е единствениот прифатлив пат“,
рече Џафери.
Минатото, посочи тој, е корисно само како поука, а не како повторување и покажува дека назад не е пат, туку деструкција. Затоа, истакна Џафери, земјава се придржува на гласното – „не“ на демократскиот свет против какви било облици на нетолеранција, антисемитизам и фашизам.
„Република Северна Македонија секогаш била на вистинската страна на историјата. И денес сме рамо до рамо со нашите партнери во НАТО и со државите членки на Европската Унија во напорите да се сочува мирот во завојуваните страни на светот и на европскиот континент“,
порача тој истакнувајќи го во тој контекст придонесот на еврејската заедница, која, како што додаде, се надева оти наскоро ќе биде и формално вклучена во Уставот на земјава.
Заблагодарувајќи ѝ се на еврејската заедница во С Македонија за организирањето на настанот, амбасадорката на Израел, Симнона Франкел, во најголем дел од нејзиното обраќање се задржа на нападот на Хамас на Израел на 7 октомври. Опишувајќи го ужасот, таа рече дека сите треба да упатат повик за ослободување на 134 луѓе кои Хамас и понатаму ги држи како заложници.
„Оваа година комеморацијата за депортацијата на еврејската заедница од Македонија во нацистичките логори, добива нов и болно значење. На 7 октомври, сабота, на еврејски верски празник илјадници терористи на Хамас и милиции на други религиозни групи влегоа на израелска територија напаѓајќи 20 израелски заедници, воени бази и местото на одржување на музички фестивал на кој се повикуваше за мир. Хоророт извршен од Хамас остави вечна лузна на нашите души и срца Има илјадници луѓе за кои овој мрачен октомвриски ден никогаш нема да заврши. Стоејќи овде, сакам да го потсетам секој од вас дека сè уште има 134 заложници кои се држени од Хамас во мрачните тунели во Газа, меѓу нив возрасни мажи, млади жени и деца за кои знаеме дека се сексуално злоставувани“,
рече израелската амбасадорка.
Таа посочи оти не сака да да го споредува холокаустот со масакрот од октомври 2023 година.
„Првиот е најужасната трагедија во модерната еврејска историја, вториот е најужасниот ден за Израел од основањето на нашата држава. Не можеме да го игнорираме фактот дека доколку државата Израел постоеше, холокаустот немаше да се случи“,
рече Франкел.