Министерството за правда на С. Македонија денеска го објави извештајот на ГРЕКО- групата држави против корупцијата, која ја следи усогласеноста на своите 49 земји-членки со антикорупциските инструменти на Советот на Европа. На документот од 49 страници подробно се опишува актуелната состојба и недостатоците во различни области, кои во крајна линија влијаат на декларираната борба против корупцијата. Целта на извештајот е да ги зајакне можностите на земјата за борба против корупцијата.
Првите загрижувачки зборови за земјата доаѓаат уште во извршното резиме, во точката 3:
„Во моментов, има анти-корупциска правна рамка која го вклучува Законот за спречување на корупцијата и судирот на интереси од 2019 година, Законот за лобирање и Законот за заштита наукажувачи. Меѓутоа, сè уште треба да се решат неколку недостатоци. Целокупната сила на антикорупциската рамка е дискутабилна бидејќи спроведувањето на различни политики и закони е слабо и селективно во пракса.“
Понатаму, во точка 15 јасно се нагласува дека ГРЕКО гледа сериозен проблем и во судството и во обвинителството:
„Системот на кривична правда, исто така, не е успешен во борбата против корупцијата. Иако Специјалното јавно обвинителство оформи предмети во суд за неколку случаи на корупција на високо ниво кои произлегуваа од скандалот со прислушување, обвинителите генерално не гонат систематски случаи од висок профил или политички чувствителни случаи. Се смета дека напредокот во оваа област силно зависи од тоа дали на судството во земјата може да почне да функционира независно и непристрасно.“
Експлицитни критики и препораки има за полицијата. ГРЕКО, меѓу другото препорачува:
- да се осигура вработувањето во полицијата, вклучително и директното вработување и трансферот од други институции, да биде конкурентно и врз основа на објективни и транспарентни критериуми и постапка;
- да се воведат проверки на интегритетот и тестирање на лицата кои се вработуваат во полициските сили;
- да се воведат објективни и транспарентни критериуми за периодична проверка на интегритетот на полицискиот персонал;
- да се користат резултатите од тие проверки како основ за постапките за унапредување;
- да се воспостават објективни и професионални критериуми за именување на шефот на полицијата (Бирото за јавна безбедност), кои одговараат на потребите на таквата позиција.
Групата подвлекува и дека постои сериозна недостаток на персонал во повеќе на сектори на полицијата.
„Во БЈБ, од 14.959 работни места предвидени со буџетот, само 10.184 (68%) се во моментот пополнети, а останатите … места се непополнети. Од 8.692 работни места во секторите за внатрешни работи, само 6.932 (79,7%) работни места се пополнети, а останатите 20,3% од работните места се испразнети. Од 2.607 работни места во регионалните центри за гранични работи, само 1.653 работни места се пополнети, а останатите 37% се испразнети.“
Извештајот завршува со вкупно 23 препораки и идни активности кои Владата треба да ги спроведе до 30 септември 2019 година, односно за три месеци. Поделени се во две области, во однос на централната власт и во однос на агенциите за споредување на законот.
Некои од препораките се:
- да се воведе систем на ветинг за лицата кои функционерите ги вработуваат со дискреционо право и нивните хонорари и обврски да бидат јавно објавени;
- да се регулираат контактите меѓу функционерите, лобистите и трети страни кои сакаат да влијаат на процесите на донесување одлуки;
- да се обезбеди независност на полицијата од Министерството за внатрешни работи;
- да се зголеми транспарентноста на полицијата.
Експертскиот тим на ГРЕКО беше во С. Македонија на почетокот на октомври минатата година. Притоа имаа средби со претставници на претседателот, премиерот, министри, БЈБ, УБК, ДКСК, СЈО, Народниот правобранител, НВО секторот, Синдикатот на полицијата, професори, новинари и други.
Извештајот за С. Македонија – Петти круг беше усвоен од страна на ГРЕКО на 82-рата пленарна седница која се одржа во периодот 18-22 март, 2019 година. Тогаш не беше објавен јавно, но беше упатено барање тој да се преведе и да се објави пред македонската јавност. Документот го објави министерството за правда
Министерство за правда: Веќе се работи на препораките
Заедно со објавувањето на извештајот, од ресорот на министерката Рената Дескоска информираа дека дел од институциите веќе работат на спроведување на дел од препораките на ГРЕКО.
Министерството за правда веќе било во фаза на изработка на нов Закон за лобирање. Министерството за внатрешни работи пак ја препознало „потребата од надминување на одредени состојби“ по што се преземаат активности:
„Во насока на јакнење на интегритетот на вработените, МВР во изминатиот период презеде мерки за екипирање на Одделението за превенција и интегритет во рамките на Одделот за внатрешна контрола, криминалистички истраги и професионални стандарди со задача да презема превентивни активности во насока на јакнење на полицискиот интегритет и борбата против корупција.“
Во соопштението од правда се вели дека веќе функционира системот за јавно објавување на платите и трошоците на функционерите, како и членовите на нивните кабинети.
„Направени се законски измени со кои се воведе обврска сите буџетски корисници и јавни претпријатија своите завршни сметки да ги објавуваат на своите веб-страници и да бидат достапни за јавноста. Исто така сменета е веб-страницата на Министерството за финансии, со цел полесен пристап до извештаи и информации за јавноста, коишто се сега достапни и во ексел формат.“
Додека е точно дека во меѓувреме се направени законски измени, како што вели и министерството за правда, точно е и тврдењето на ГРЕКО дека примената на терен е слаба и селективна. За пример, Центарот за граѓански комуникации неодамна објави истражување дека и покрај законската обврска за транспарентност на јавните претпријатија, која министерството за правда ја брои како достигнување, многу малку државни претпријатија го почитуваат законот.