Далечниот 17 јануари 1948 година е конституирано Градското автобуско сообраќајно претпријатие. Четири децении подоцна, во 1989 година, со одлука на Собранието на Град Скопје, работната организација за градски сообраќај „Скопје“ е трансформиранa во Јавно сообраќајно претпријатие „Скопје“
Или, 76 години ЈСП е крвоток на главниот град во кој сега живеат околу половина милион жители. Но, не е тајна дека организмот има сè поголеми проблеми со циркулацијата
„Снемало гориво, снемало ова-она, значи стално 66-ките ги нема. –Дали доаѓа на време? Не доаѓа на време никојпат, само 66 ги каснат! Дефекти, непоправени, неисправни, без нафта, значи многу работи“,
рече патничка.
-Колку најдолго сте чекале за автобус?
„Некојпат и 50 минути, иначе просек е 40 мин. Плус не им се синхронизирани. Идат одеднаш во еден правец гледаш три-четири, а во твојот правец го нема“,
вели друг патник.
„Јас 19-ка и 20-ка за Шуто Оризари. Па нема, се принудувам со 57, па да ме префрлат, да ме зема синот со кола, така правам“,
рече друга патничка.
Со децении наназад ЈСП работи во финансиски минус кој се покрива со субвенции од градската каса. За време на владите предводени од Никола Груевски помош дојде и од државниот буџет – во форма на 300 нови автобуси.
Но, по изборот на Данела Арсовска за градоначалничка на Скопје и нејзиниот брз „развод“ со партијата што ја поддржа – ВМРО-ДПМНЕ, состојбата во ЈСП брзо се влоши. Колку? Направивме едноставен тест. Застанавме на првата автобуска постојка по депото на ЈСП под Железничката станица во Скопје. За секој автобус кој тргнува од Железничка и поминува кај Комплексот банки меревме – во колку треба да тргне од депото според возниот ред, а во колку стигнал на првата автобуска, која е на само неколку стотици метри оддалеченост.
Од 17 автобуси, колку што поминаа додека чекавме, еден дојде 3 минути пред времето во кое треба да тргне од првата станица. 8 дојдоа во интервал до пет минути подоцна од времето на тргнување според возниот ред, што би требало да се смета за вообичаено време да се помине растојанието од депото до првата постојка. 4 автобуси пристигнаа на првата автобуска во временски интервал од 5 до 9 минути од времето на тргнување од првата станица. Останатите четири автобуси стигнаа со задоцнување од најмалку 10 до најмногу 45 минути.
Или, низ проценти, 24% од автобусите доцнеа значително веќе на првата автобуска постојка. Други 24% доцнеа малку. Останатите 52% дојдоа во интервал пократок од пет минути од тргнувањето, што според должината на патот и времето од денот, го категоризиравме како доаѓање на време.
Но, за да си го провериме резултатот направивме уште една консултација – со оние на кои им е важно да стигнат на време, а немаат друг избор за патување освен со автобусите на ЈСП.
„Да, многу пати сум задоцнил. Проблемот е што професорите не веруваат дека заради тоа доцниме, ама тоа е“,
рече ученик.
„Па некогаш се има случено дури на трет час во школо да дојдам, од толку гужва што имало во автобусите не можам да се качам во нив“.
360°: Повеќе каснат сабајле или кога се враќате од школо?
„Сабајле, не може да касни многу често сабајле, но преку денот многу често се случува тоа луѓето што идат втора смена во школо“,
рече друг ученик.
Токму во деновите додека нашата редакција се фокусираше на теренските истражувања, друга медиумска организација објави длабинско истражување за состојбите во ЈСП. Тим новинари на БИРН го искористиле Законот за пристап до информации од јавен карактер за да ги обезбедат таканаречените дневни диспечерски извештаи, каде што самото претпријатие нотира колку требало, а колку навистина извозеле во текот на денот.
„Во сите извештаи имаше сериозен број на невклучени автобуси, на дел од нив не пишуваше причината поради којашто не се вклучени, меѓутоа бројката беше голема. Оние коишто потоа биле вклучувани во сообраќај во прва, во втора и трета смена, голем дел се исклучуваат поради тоа што автобусите во тек на возење се расипуваат. Па, видовме проблеми со нешалта автобусот, грее, проблем со климата, па се повлекува автобусот, проблем со сопирачки, што е мошне сериозен проблем. Понекогаш дури се повлекувале поради тоа што немаат светла, меѓутоа тоа се случува во вчерните часови, поради немање на брисачи кога времето било дождливо. Имаше повлекување поради немање клими во време кога има, нели, сериозно зголемување на температурите“,
рече Јакимова.
Јакимова додава дека освен дефекти, друг чест проблем поради кој се исклучуваат автобуси од сообраќајот е немање возач, но и немање нафта.
„Меѓу причините коишто ги забележавме во овие дневни извештаи одреден број на исклучување има и поради тоа што немало возачи во моментот на пример. Меѓутоа, она што ни падна нам многу невообичаено е тоа што многу често се исклучуваат автобуси поради тоа што нема нафта, така што немањето нафта не е директно врзано со тоа колку се добри или лоши автобусите, туку едноставно имате еден куп полуобртаи, еден куп линии коишто се исклучени во одредени денови поради тоа што претпријатието не можело да набави нафта или во моментот немало нафта“,
додаде Јакимова.
„360 степени“ побара интервју од директорот на ЈСП за доцнењето на автобусите и генерално за состојбите во претпријатието. Не добивме повратен одговор.
Во неколкуте јавни настапи кои ги имаше во текот на летото тој објаснуваше дека, едноставно, нема доволно автобуси.
„Во моментов, по возен ред, треба да имаме околу 234 автобуси, ние располагаме во моментов, го кажувам тоа на дневна основа се менува дали имало некој удес, сообраќајка или било што, околу 190 автобуси… Ние со овој возен парк што располагаме не можеме да го покриеме постоечкиот возен ред зимски што е“,
рекол Кушувски.
Причината што ЈСП нема пари да ги поправа автобусите, според директорот, е тоа што и државата не ги исплаќа редовно парите за превоз на учениците. Па, надежта за подобро утре се гледа пред сè во набавка на нови автобуси.
Претходната градска администрација предводена од Петре Шилегов успеа со свои сили да купи 30-ина автобуси, по што градот започна со подготовка за воведување нов тип јавен превоз – „бас рапид транзит“ или накратко БРТ. Актуелната градоначалничка Данела Арсовска најави ревидирање на проектот за БРТ, а во меѓувреме, набавка на 250 нови автобуси. Но, по разидувањето со ВМРО-ДПМНЕ, таква одлука не може да помине во Советот на Град Скопје.
„Верувам дека доколку ви беа искрени намерите, ќе гласавте за граѓаните надвор и денеска да не ни стојат на плус 40 степени и да чекат по еден час автобуси, туку ќе гласавте за тоа да имаат барем надеж дека има некој во овој град којшто го гласале за програмата за модерно Скопје заедно со вашиот претседател, господинот Мицкоски, којшто сега е по некоја случајност премиер, којшто со мене заедно шеташе по целиот град и ги ветуваше истите тие автобуси коишто вие денеска не ги гласавте“,
рекла Арсовска на 29 август.
Јасно е дека купувањето нови автобуси, а со тоа и почитување на возниот ред, не може да помине без политички договор. Се најавува групна набавка од централната власт не само за Скопје, туку и за други поголеми градови, но засега нема прецизен термин кога би се случило тоа. Сепак, како што покажаа и претходните истражувања на „360 степени“ и она на „Призма“, во ЈСП не е проблем само недостатокот на автобуси.
Кога нема гориво или редовна замена на светлосните уреди на автобусите, проблемите се очигледно многу подлабоки.