„360 степени“ се обрати до сите 80 општини во државата со прашање – колку владини средства досега потрошиле наменети за инфраструктурни проекти од повиците за 2024 и 2025 г. Ни одговорија 33 општини со што дојдовме до сознанието дека реализацијата е околу 16,7 проценти. Министерот за локална самоуправа, Златко Перински, потврди дека пресметките од нашиот примерок на општини речиси се совпаѓа со националниот просек. На ниво на сите општини, вели тој, реализацијата е околу 18%
Според Перински има многу фактори што влијаат на трошењето на средствата, но тој е задоволен со реализацијата на проектите на терен
Сè уште е свеж отчетот на министерот за локална самоуправа Златко Перински, за парите што ги обезбеди Владата за проекти за општините.
„Вкупната инвестиција од првиот и од вториот јавен повик е околу 20 милијарди денари што претставува досега најголема распределба на јавни средства за поддршка на локалниот развој“,
изјави Златко Перински – министер за локална самоуправа на 4 јули 2025 г.
20 милијарди денари се 325 милиони евра и навистина звучи многу за македонски услови. Но, друг министер призна дека при реализацијата на проектите, бројките не се ни близу толкави.
Гордана Димитриевска-Кочоска: Досега се платени шест милиони евра.
„360 степени“: Тоа не е малку, министерке, само шест милиони евра?
Гордана Димитриевска-Кочоска: Со оглед на тоа дека имавме зимски период, не.
Зимата помина. Помина и пролетта. Дојде јули, а ние се обидовме самите да провериме – колку пари се потрошени од 325-те милиони евра што Владата се фали дека ги обезбедила за општините?
Јегуновце и Градско – слични но различни примери
По првиот повик на Владата, кон крајот на 2024 г., на Општина Јегуновце и биле одобрени 390 илјади евра за четири инфраструктурни проекти, најмногу – локални патишта.
Еден од нив ги поврзува селата Туденце и Сиричино. Изградбата е во целост завршена, а процедурата траела околу седум месеци. Но, оваа општина нема повлечено ниту денар од владините пари.
Градоначалникот вели дека пракса на општината е да плаќа откако ќе се заврши нарачаната работа.
„Еве, тоа се случи пред една недела. Кога се заврши патот, ние ги испративме фактурите, потпишани, средени од надзорот и денеска се слушнав со Министерство за транспорт, веќе налогот е пуштен во Министерство за финансии и очекувам дека за неколку денови максимум ќе бидат исплатени“,
смета Димитар Костадиноски – градоначалник на Општина Јегуновце.
Зошто тоа не се направило досега? Димитар Костадиновски вели – затоа што им недостасува капацитет на фирмите да ги завршуваат проектите навремено.
„Од повикот за 2025 г., ние имаме трипати повеќе средства, односно милион и двесте илјади евра кои ѝ се на располагање на Општина Јегуновце, односно 15 проекти се аплицирани. Мислам дека тешко ќе биде за реализација од причина што фирмите, односно изведувачите, немаат капацитет тоа да го завршат. Се надевам дека ние како институција, како општина, заедно со администрацијата, заедно со Советот, пристапуваме кон решавање на нашите надлежности, нашите обврски, за да бидеме завршени по завршување самата постапка. Фирмата изведувач, верувам дека ќе правиме напори, разговори, притисоци за што побрзо да заврши и на некој начин проектот да биде завршен, а и самата фирма да биде исплатена. На некој начин средствата да бидат реализирани, а граѓаните, што е најважно, да ги почувствуваат овие проекти и бенефити што ги дава Владата заедно со општината“,
додаде тој.
До сознанието дека Јегуновце нема потрошено ниту денар од првиот владин повик дојдовме откако ги прашавме сите 80 општини во земјава – колку пари реализирале од првичните вкупно 75 милиони евра за проекти.
Од тие што добија пари, ни одговорија 33 локални самоуправи.
Од добиените одговори, може да се види дека покрај Општина Јегуновце, 0% од парите потрошиле и Чучер Сандево, Центар Жупа, Центар, Маврово-Ростуше, Липково, Кичево, Виница, Боговиње и Богданци. Од поголемите општини, Куманово има реализација од 6%, Ѓорче Петров 8,5%, Штип 8,9%, Битола 14,9%, Аеродром 24,9%, Кисела Вода 32,1%. Дека потрошиле 100% од парите доделени од државата тврдат Новаци, Градско и Вевчани.
Па, го посетивме Градско барајќи одговор пред сè на едно прашање – како успеале да ги потрошат сите пари, за разлика од други локални самоуправи.
„Предноста наша е што веќе имавме изработено готови проекти. Самиот повик ни дојде како ‘добредојде’ на целата ситуација. Аплициравме веднаш, средствата ни беа доделени. Почнавме со изградба на улицата на денот на општината, на ’16 Декември’. Сакавме да го одбележиме денот со почеток на работна активност, а завршните активности беа на 5 март“,
вели Киро Нацков – градоначалник на Општина Градско.
Проектот за кој говори Нацков е улицата „8 Септември“. Долга е 2,2 километри, а со средства од првиот повик обновени се 620 метри.
„Владата ни обезбеди финансиски средства во висина од осум и пол милиони денари, а ние дополнивме со уште два и пол милиони денари од нашиот сопствен буџет и севкупно инвестицијата чинеше околу 11,3 милиони денари. Знаете дека финансиските средства што ни ги додели Владата се однесуваат по глава на жител“,
додаде Нацков.
Тоа значи завршена работа за нецели четири месеци, но со задршка дека сепак се работи за еден и помал проект.
На вториот повик повторно аплицирале со само еден проект – изградба на едносменско училиште. Проектот е прифатен и ќе чини 26 милиони денари. А градоначалникот и во овој случај е оптимист.
„Очекувам набрзо да бидеме повикани за да го потпишеме договорот и да почнеме со работа веднаш. Па, ако можеме, здравје Боже, од второ полугодие сите деца да ни учат во една смена“,
смета тој
Од преписката со општините дојдовме и до одговорот на прашањето кое си го поставивме на почетокот на оваа сторија.
На општините од кои ни стигна одговор, при првиот повик во ноември лани им биле доделени вкупно 30 030 000 евра. Седум месеци подоцна, или до крајот на јуни годинава, истите тие општини успеале да повлечат само 5 010 000 евра. Во проценти, тоа е реализација од само 16,7%.
Министерот за локална самоуправа Златко Перински потврди дека пресметките од нашиот примерок на општини речиси се совпаѓа со националниот просек. На ниво на сите општини, вели тој, реализацијата е околу 18%.
Но, не се согласува дека работите на терен одат бавно.
„Тоа е така заради тоа што најголем дел од проектите што веќе се завршени се оние проекти кои што се помали. Вие знаете дека постапката за избор на изведувач многу зависи, временски, од вредноста на проектот. Со помалите проекти многу побрзо можете да ја завршите постапката версус поголемите проекти, тоа е првиот аргумент. Вториот аргумент е самата изведба. Помалите проекти физички за многу пократко време може да ги сработите на терен отколку поголемите каде што се и носители или клучни за процентот на искористеност на сретства да биде поголем. Така што, имаше и одредени предизвици во дел на градежни компании, ова се околу 1 200 градилишта и навистина е голем предизвик за македонските градежни компании да одговорат на ова пробарување. Верувајте ми, процентот на искористеност на средствата само ќе расте“,
смета Златко Перински – министер за локална самоуправа.
Во однос на вториот повик, Перински вели дека пристигнале 887 апликации. Во првата фаза се одобрени 828 проекти во вредност од околу 225 милиони евра.
Перински: Јас очекувам средствата за бидат искористени до крај. Ќе ви кажам зошто. Верувајте ова беше многу масивна и гломазна операција. Вие да проверите 887 проектни документации, да видите дали во целост ги исполнуваат критериумите, дали во целост ги исполнуваат законите што треба општините да ги испочитуваат во рамки на процесот на градење. Верувајте ми тоа е многу масовна операција и ресорните министерства навистина сработеа една многу добра работа затоа што цел овој процес го завршија за нецели два месеци.
„360 степени“: Со оглед на досегашната реализација на проектите од првиот повик и оваа сума од 250 милиони евра што треба да се реализира од проектите од вториот повик, како очекувате во следните месеци да се интензивираат работите на терен кога претстои период во кој треба да се распишат и реализираат локални избори, а на различни нивоа има законски ограничувања за трошење на средствата?
Перински: Точно, така е. Самиот факт што оваа година е изборна година можеби ќе биде дополнителен предизвик во имплементации и трошење на овие средства. Но, доколку општините после ребалансот, кој што очекуваме да заврши некаде до 20-ти овој месец, ги склучат договорите со ресорните министерства и веднаш направат ребаланси на своите општински буџети, истите проекти ги препознаат во нивниот план за јавни набавки пред распишување на локалните избори, тогаш истите локални самоуправи немаат пречка да ги имплементираат овие проекти додека изборите траат.
„360 степени“: А останатите што нема да попишат, што нема да го направат ова?
Перински: Тогаш тие ќе мора да го почекаат завршувањето на локалните избори, бидејќи тоа се законски одредби, тука ние не можеме да влијаеме.
Иако има посебни правила на игра, очекувањата на министерот се индикација дека општинските проекти со владините пари ќе се интензивираат токму за време на изборите.
А досега, сумирано, општините успеале да потрошат се на се 13 милиони евра од вкупно 325, колку што Владата вели дека одвоила за нив.