„Службен весник“ број 72 од 21 март 2020 година е изданието во кое е објавена владината Уредба со законска сила за прекин на изборните дејствија за парламентарните избори закажани за 12 април.
„Спроведувањето на изборните дејствија ќе продолжи од денот на престанок на вонредната состојба. Сите изборни дејствија кои се преземени согласно одредбите на Изборниот законик до денот на стапување во сила на оваа уредба се сметаат за важечки“,
пишува во членот 5 од Уредбата.
Токму овој член од Уредбата, кој предвидува дејствијата само да продолжат каде што застанаа, сега предизвикува разногласие меѓу политичките опоненти.
„На 15 мај, ако заврши вонредната состојба и доколку не се продолжи истата на 16 мај, треба да влеземе во кампања што е надвор од памет“,
вели Игор Јанушев, генерален секретар на ВМРО-ДПМНЕ.
„Секако, има време и ДИК и политичките партии, бидејќи знаат што ги чека откако ќе биде укината вонредната состојба“,
вели Мухамед Зеќири, потпретседател на СДСМ.
Дали со спласнување на корона-кризата земјава повторно влегува во политичка криза?
5 јули е еден од можните датуми што неофицијално се споменуваат како термини за избор на новиот состав на Собранието. Официјално, сепак, и власта и опозицијата велат дека мислат само на здравјето на граѓаните и дека нема разговори на темата – дали изборите ќе се одржат 22 дена по укинувањето на вонредната состојба, како што предвидува владината Уредба.
Но, тоа што немало разговори, не значи и дека партиите немаат различни мислења. Така, најголемата опозициска партија веќе јасно декларира дека не гледа логика следниот ден по укинувањето на вонредната состојба да се влезе во кампања.
„Не само поради условите во кои се наоѓаме со заканите од коронавирусот туку тоа реално е невозможно.“
оценува Јанушев.
Еден пример зошто тоа е невозможно, според Јанушев, е што состојбата на Избирачкиот список не може да биде иста како што била за одложените избори на 12 април.
„Според Изборниот законик, секое лице кое до денот на одржување на изборите полни 18 години, мора да биде запишано во Избирачкиот список, без разлика дали има валиден документ односно лична карта или пасош. Дали ќе го носи со себе на гласање и дали ќе го оствари гласачкото право е друго прашање, но ние како држава мора да му овозможиме“,
додава Јанушев.
Владејачкиот СДСМ, пак, смета дека роковите треба да продолжат да течат од каде што застанале, затоа што така било договорено на лидерската средба кај претседателот на државата, непосредно пред прогласувањето на вонредната состојба.
„Откако ќе биде укината вонредната состојба, почнуваат да течат роковите, односно 24 дена по укинување на уредбата треба да се одржат парламентарните избори во нашата земја“,
вели Зеќири.
„Дупката“ која ќе се јави со Избирачкиот список, според потпретседателот на СДСМ, може тековно да се реши.
„Секако мислам дека не е некоја комплицирана операција во однос на ДИК да ја заврши својата обврска и работа, секако откако ќе се утврди денот на изборите по укинување на уредбата, секој полнолетен граѓанин има право да гласа“,
додава Зеќири.
Земајќи ги предвид различните ставови, следните логични прашања се – како ќе се одреди датумот на избори по завршувањето на вонредната состојба и како ќе се распишат изборите?
„Неминовно е да има нова лидерска средба со учество на сите релевантни политички партии и се надевам дека врз база на консензус ќе се определи нов датум, а секако од формално правен аспект ќе треба измена или нова уредба на Владата“,
е ставот на Јанушев.
„Треба да има само нова уредба, нема потреба од нов договор бидејќи претходно сите се договориле да продолжат роковите по укинување на вонредна состојба“,
е одговорот на Зеќири.
Државната изборна комисија, чиј состав го предлагаат политичките актери, со владината Уредба за замрзнување на изборните дејства, доби обврска еден ден по завршувањето на вонредната состојба, да објави нов роковник. Првиот човек на ДИК, Оливер Деркоски, кој дојде на предлог на ВМРО-ДПМНЕ, смета дека не е возможно изборниот процес да продолжи од таму каде што застанал.
„Едноставно, не може да продолжи кампањата, не може ниту да се заклучи Избирачкиот список кој е услов за понатамошни дејствија и за одржување на изборите. Значи, мора да се направи она што кажав. Да се овозможи претходно ажурирање на тој список и потоа да се определи датум за кампањата итн.“,
оценува претседателот на ДИК, Оливер Деркоски.
Деркоски вели дека ги чекаат потезите на другите институции и актери. Прво, Уставниот суд да се произнесе за постоечките правни акти поврзани со изборите, а потоа и на политичките лидери со консензус да го одредат датумот.
„Ниту е ДИК надлежна да определи датум за избори, ниту ќе определи. Се знае кој е надлежен. Во Изборниот законик, член 12, јасно пишува дека претседателот на Собрание носи поединечен акт, со решение определува кој е датумот за одржување на изборите. Ќе треба веројатно сите политички фактори да седнат на една маса да ги договорат сите детали за како понатаму да се одвива овој процес,“,
додава Деркоски.
Според најавите од претседателот Стево Пендаровски, тој ќе ги покани лидерите на средба во првата половина на мај, на која, меѓу другото, ќе се разговара и за изборите. Од СДСМ засега нема согласност за лидерска, со образложение дека изборите не се приоритетна тема.