На прв поглед фалсификуваниот документ ги имаше сите елементи што би се очекувале за ваква потврда. Лого од – внимавајте – јавна здравствена установа, потпис и печат од лекар, за кој дополнително проверивме дека навистина постои и дека работи во наведената институција. За да се осигуриме во веродостојноста, обезбедивме и валиден документ од истата лабораторија. Освен во делот за печатот за акредитација, двете потврди, во сѐ друго, беа идентични
Скопскиот аеродром е едно од местата каде што, покрај авионска карта и пасош, се проверува и дали патникот со себе има документ за негативен ПЦР-тест. Тестот не треба да е постар од 48 часа, а проверката следува уште на првиот шалтер. Поголем дел од македонските, но и странските државјани, се запознаени со дополнителната обврска за патување. Во зависност од тоа каде се патува, постојат и исклучоци, па дел од оние што ги затекнавме на аеродромот немаа документ за корона-тест.
„Патувам за Норвешка каде што живеам и сум резидент и во овој случај, за луѓе коишто имаат регистрирано престојувалиште таму, не е потребно да се направи ПЦР-тест.
– А, таму ви прават тестови кога ќе стигнете?
– Да, задолжително е бесплатно тестирање на аеродромот“,
вели една патничка.
„Немаме, бидејќи не треба, ние патуваме за Осло. И така ни рекоа, кога ќе стигнеме во Oсло, на самиот аеродром ќе ни направат тест. И ќе мора 10 дена да бидеме во карантин во хотел“,
објаснува друг патник.
Освен на аеродромот во Скопје, доказ за негативен ПЦР-тест се бара и на граничните премини кон соседните земји. На „Деве Баир“, на границата со Бугарија, досега се откриени повеќе случаи со лажни сертификати, меѓу кои и аферата со туристичката агенција од Скопје, која организирала тура надвор од државава за 30 патници – сите со лажни потврди дека се корона-негативни.
Но, и покрај обидите на полицијата да го спречи, јавна тајна е дека „цвета“ бизнисот со лажни сертификати за ПЦР-тестови. „360 степени“ истражуваше колку е лесно или тешко да се изигра системот, па наместо со валиден тест направен во акредитирана лабораторија, границата да се помине со фалсификувана потврда.
На странски интернет-страници на големо се продаваат лажни потврди за ПЦР-тестови, ковид-пасоши, па дури и вакцини против ковид-19. На т.н. „дарк веб“ до кој се пристапува од посебни пребарувачи има дури и специјални понуди, па за купени два негативни ПЦР-теста се добива трет гратис.
Во Македонија, наместо на интернет, се чини дека црниот пазар успешно функционира преку принципот на препорака или преку посредник. Со десетина телефонски повици, за само неколку часа успеавме да обезбедиме контакти од лица што имаат искуство со изработка на лажни потврди за ПЦР-тест. Дел од нив беа од Скопје, но ги имаше и од неколку места од внатрешноста. Според информациите што ги добивме, цените за лажните сертификати за ПЦР-тестови се движат од 20 до 50 евра.
Од трите понуди до кои дојдовме, избравме една со која решивме да одиме до крај. Единствено што ни побараа беше име и презиме на тој што ќе патува, матичен број и датум на патувањето. За неполни два часа од првиот повик добивме информација дека потврдата е готова и дека ќе ни биде доставена преку посредник. Нашиот лажен сертификат за негативен ПЦР-тест нѐ чинеше 2 000 денари.
На прв поглед фалсификуваниот документ ги имаше сите елементи што би се очекувале за ваква потврда. Лого од – внимавајте – јавна здравствена установа, потпис и печат од лекар, за кој дополнително проверивме дека навистина постои и дека работи во наведената институција. За да се осигуриме во веродостојноста, обезбедивме и валиден документ од истата лабораторија. Освен во делот за печатот за акредитација, двете потврди, во сѐ друго, беа идентични.
Како полицијата ги разликува фалсификуваните сертификати од оригиналните?
„Во моментот кога ќе се посомнева шалтерскиот работник или полицискиот службеник низ кој поминуваат овие документи дека нешто не е во ред со ПЦР-тестот, се контактира лабораторијата која стои дека го издала тестот или Институтот за јавно здравје, се прават консултации. Доколку се утврди дека нешто не е во ред со тестот, тогаш се преземаат соодветни мерки, односно во координација со Обвинителството се одредува приведување на лицето и натамошна постапка за санкционирање со соодветна кривична пријава.
– За неколку часа ние успеавме да исконтактираме најмалку тројца поединци кои за еден ден беа подготвени да изработат фалсификуван тест. Ако се толку лесно достапни, зошто полицијата тешко им влегува во трага?
Апсолутно не е точно дека тешко се влегува во трага, напротив, како и што покажавме во примерите, веќе ги санкционираме тие луѓе. Но, за жал, криминалците ја користат и оваа ситуација да направат злоупотреба, односно да прибават за себе противправна имотна корист, не водејќи сметка дека на тој начин се загрозува и здравјето на граѓаните. Се разбира, постапуваме за сите овие случаи“,
објаснува Тони Ангеловски, помошник на министерот за односи со јавност во МВР.
Според сознанијата до кои дојдовме, фалсификаторите веќе имаат искуство со изработка на други лажни документи. Но, полицијата открива и случаи кога во недозволениот бизнис се вмешани и правни лица, како примерите со туристичката агенција или лекарска ординација.
Според информациите на веб-страницата на Јавното обвинителство, само во текот на март за десетина лица во вакви случаи е покренато обвинение, а уште за петнаесетина се побарани глоби од по 2000 евра. Меѓу осомничените има и домашни и странски државјани, а главно се гонат за делото фалсификување исправа. Освен парична, за ова дело е можна и затворска казна до три години.