Како во пракса ќе изгледа згаснувањето на одредени институции и има ли политичка волја во земјава – да се укинат десетици директорски места и управни одбори, за сметка на професионализирање и рационализирање на администрацијата?
Законот за висока раководна служба е еден од клучните што ЕУ ги бара од земјава за администрацијата, конечно, да почне да се полни со професионален наместо со партиски кадар. Има и консензус во Владата, но само откако падна договор каде тој закон нема да важи.
„Првично, имавме листа од 200 институции за кои мислевме дека треба да се дел од овој закон. Сега тој број е намален на 140 институции“
изјави министерот за информатичко општество и администрација Адмирим Алити, во емисијата „200“ на ТВ Алсат.
Но, за реформирање на администрацијата, Брисел очекува исполнување и на други критериуми, меѓу кои, кратење и реорганизација на институциите.
„Се утврди и дека голем дел од тие агенции и институции имаат дуплирање во своите функции“
изјави Слаѓана Тасева, тим лидер на проектот за реорганизација на администрацијата.
Како во пракса ќе изгледа згаснувањето на одредени институции и има ли политичка волја во земјава – да се укинат десетици директорски места и управни одбори, за сметка на професионализирање и рационализирање на администрацијата?
Основана во 2008 година како посебен орган на Министерството за правда, Управата за водење матични книги е институцијата од која граѓаните можат да добијат изводи на родени, починати и венчани. Во сите планови и стратегии за неа пишува дека целосно ќе се дигитализира со што ќе се надминат грешките, за кои толку често е критикувана. Но, Владата сега има и друг план. Управата за матични книги целосно да се укине.
Според проектот за реорганизација на администрацијата, каде Министерството за информатичко општество има водечка улога, се предвидува формирање на Агенција за дигитална трансформација, во која би влегла и Управата за матични книги.
„Како институција, планот е „матична книга“ веќе да не постои, односно матична книга да биде дел од Дигиталната агенција. Значи Дигиталната агенција би требало да ги има сите функционалности што веќе ги има „матична книга“ и дополнително, делот за развивање на платформи за дигитализација.
објаснува министерот Алити.
Освен Дигитална агенција, во составот на Министерството за информатичко општество ќе се формира и Агенција за сајбер безбедност, како и посебна Академија за професионален развој. Со предвидените измени структурата на Министерството која сега изгледа вака, би се променила и би изгледала многу поедноставно.
„Во нашиот случај во Министерството за информатичко општество и администрација, посебно во делот на дигитализација, ние сме и креатори на политики и имплементатори и правиме надзор на тие политики, што концептуално не е во ред. И затоа ние сме одлучиле да креираме Дигитална агенција, што значи дека луѓето, или функционалностите што ги имаме веќе тука во министерството, да се трансферира во таа институција.“
потенцира Алити.
Министерството за информатичко општество не е единствено во кое ќе се прави реорганизација. На стотина страници, конзорциум од странски експерти од Латвија и Естонија, уште во 2020 година на Владата и испорача извештај со препораки како треба да изгледа секое министерство со сите институции под негова надлежност. Експертската анализа опфати 144 институции, каде беа утврдени преклопувања на надлежности, отсуство на единствен хиерархиски систем и бројни други недостатоци.
„Се утврди дека кај нас иако постои посебен Закон за организација на органите на државната управа, сепак голем дел на институциите, преку 80 институции, се формирани со посебни закони. Значи администрацијата е неефикасна и премногу оптоварена со непотребно дуплирање на функциите, така што се создава една некоординираност во работењето и граѓаните не можат да знаат каде да се обратат за одредени услуги“
потенцира Тасева.
Слаѓана Тасева е тим-лидер на проектот поддржан од ЕУ, чии наоди Владата ги прифати во март годинава. За почеток, препораките пробно се спроведуваат во министерствата за економија и за земјоделство. Со тоа, вели Тасева, се прави проверка колку од препораките се применливи во реалноста. Таканаречениот „риалити чек“ покажал отстапки од првичниот извештај.
„На пример, во министерството за економија беше предвидено осум агенции да се спојат во една, но сега одиме со постапка да се спојат две по две. Затоа што функционално поврзување и ставање под една капа во таа структура, на тие активности кои треба да се имплентират во одредени директорати, треба да биде функционално компатибилна “
вели Тасева.
Сега, со предложените измени за реорганизација, во министерството за економија ќе се спојат Агенцијата за енергетика со Агенцијата за задолжителни нафтени резерви. Пазарниот инспекторат ќе се соедини со тој за техничка инспекција. Фондот за иновации со Агенција за поддршка на претприемништвото, а Агенцијата за странски инвестиции со Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони.
Министерството за земјоделство, во моментов, има исклучително сложена структура, па и таму е предвидено спојување на повеќе агенции и инспекторати. Сликата во иднина, како што е предложено со измените, би требало да изгледа вака.
Предложените измени со отстапки од т.н. синтетизиран извештај што во март го усвои Владата, треба повторно да го поминат владиниот филтер за секое од трите министерства посебно. А потоа уште поважно, да го поминат и собранискиот.
Професорката по јавна администрација и административно право, Ана Павловска Данева, оценува дека токму тука е главната аномалија на проектот за реорганизација.
„За да може да се укинат органите во состав на министерствата или да може тие да се спојат, потребен е широк политички консензус. Ова не го зборувам само од научен аспект, дека вистина ни е потребна поддршка и од опозициските партии и од научната јавност и од стручната јавност, невладиниот сектор – кои тотално се изземени во спроведувањето на овој проект, туку имаме правна пречка. За тоа да се реализира потребно е да се смени Законот за органи на државната управа, кој што е закон што се носи со двотретинско мнозинство, и тоа е добро, бидејќи тој закон и таквото мнозинство со кое се носи, спречува секој премиер, секоја идна влада да си создава министерства, да си укинува, да создава нови органи и да ги укинува,“
објаснува Ана Павловска Данева, универзитетски професор, Правен факултет, УКИМ.
Предлагачите на проектот за реорганизација, пак, не очекуваат пречка од пратениците.
„Не сакаме да трошиме пари во институции или управни и надзорни одбори кои не прават ништо. И затоа очекуваме како и за некои други закони, како оваа година кога сме имале со 110 гласа, со 100 гласа, истото очекуваме да биде и во делот на законот за организација на институциите“.
вели Алити.
„Ние не гледаме дека за тоа постои проблем, затоа што, во суштина, сите се согласуваат со потребата од оваа реорганизација во која ќе се намалат бројот на позиции, раководни функции, на именувани функционери и тн. Политички, тоа изгледа дека е ризично заради гласачи и ветувања за време на избори, меѓутоа долгорочно е порационално и ќе даде подобри ефекти во споведувањето на политиките од страна на Владата“
додава Тасева.
Сепак, според Павловска-Данева, измените на Законот за организација на органите на државната управа не се единствената пречка.
„Тоа се човечките ресурси. Во ред е да укинеме еден орган, два, три или да споиме неколку органи во еден и треба да се спојат, имаме измислени органи од пред 10-15 години кои не треба да постојат. Но, што ќе правиме со луѓето внатре? Тоа е прашање на кое мора Владата да даде одговор. Ќе се отпуштат, на улица ќе отидат, ќе се преземат во други министерства?“
прецизира Павловска-Данева.
Од Министерството за информатичко општество и администрација велат дека отпуштања нема да има, туку дека ќе се фокусираат на преземање и прераспределба на вработените. Сепак, која опција ќе ја избере Владата за сите ресори, а не само за пробните, се уште не е јасно. Министерствата допрва треба да ги достават ревидираните предлози за реорганизација. Според роковите, тоа требаше да биде готово до крајот на ноември, исто како и Законот за органите на државната управа, кој досега требаше да биде достапен за јавна расправа