Струјата е сѐ поскапа и најверојатно ќе продолжи да поскапува. А, кога нешто поскапува природен рефлекс е да почне да се штеди. Дали има начин да се заштеди електрична енергија без да се влијае на квалитетот на живот? Се фокусиравме на домаќинствата и тоа на уредите што ги користиме сите, не зависно од начинот на греење или ладење на домот
Пред Нова година струјата поскапи за 9,5 проценти.
Шест месеци подоцна, цената скокна уште еднаш, за просечни 7,4 насто.
До следната Нова година, која е за околу два и пол месеци, струјата:
„Mоја претпоставка е дека очекувано е да има зголемување на цената на електрична енергија, но сега ги правиме сите напори за тоа да биде мало, минимално или благо покачување“,
вели Ковачевски.
Сепак, не се црни сите сценарија, ако се исполнат одредени услови:
„Ако се реализира планот за производство од ЕСМ во последната четвртина од годината и ако се реализира и планот за снабдување со разни енергенси со цени кои ги имаме моментално, тогаш нема да има поскапување на цените на електрична енергија, како што може да предвидуваат експертите“,
изјави Бектеши.
На осветлувањето на фасадите, парковите, улиците и булеварите, општините и државата веќе почнаа да штедат. Има ли начин да се „вклучат“ и граѓаните? Како да се заштеди електрична енергија во домаќинството? Ова е прашање на кое постојано се бара одговор, но интересот е особено голем оваа година.
Летото домаќинствата добија нов начин на пресметка на сметката за електрична енергија. Во суштина, тие што трошат повеќе, плаќаат поскап киловатчас. Па, на прагот на зимата, ова се последните недели да се направи план – како да се троши помалку струја, а со тоа и да се плаќа помалку.
Оние што се грејат на електрична енергија веќе знаат дека најдобар начин да се заштеди се термо-фасада и нови врати и прозорци, во комбинација со инвертер уреди. Но, што е со другите уреди кои се користат во сите домаќинства, независно од начинот на затоплување и годишното време? Иако има значителни разлики од регион до регион, според Евростат и според Агенцијата за информации за енергијата на САД, најмногу електрична енергија во домаќинствата се троши на:
1. ЗАГРЕВАЊЕ ВОДА (БОЈЛЕРИ)
2. ОСВЕТЛУВАЊЕ (СИЈАЛИЦИ)
3. ЛАДЕЊЕ (ФРИЖИДЕРИ)
4. МИЕЊЕ/ПЕРЕЊЕ (МАШИНИ ЗА ПЕРЕЊЕ/СУШЕЊЕ)
5. ТВ И ЕЛЕКТРОНСКИ УРЕДИ
Ова се најголемите потрошувачи на електрична енергија во домаќинствата.
Имајќи ги предвид овие податоци, тргнавме по одговори – има ли начин да се заштеди, без да наруши комфорот на живеењето. Прво, прашавме кај оние што продаваат уреди за домаќинствата.
Вера Блажевска е маркетинг-менаџер на „Горење“ во Северна Македонија. Според неа, еден начин да се штеди е да се внимава на енергетската класа на апаратите за домаќинство.
„Доколку направиме споредба помеѓу две машини за перење на алишта кои имаат ист дизајн, капацитет и димензии, а се во соседна енергетска класа, на пример во енергетска класа А и Б, може да заклучиме дека со поефикасниот апарат за домаќинство ќе добиеме помала потрошувачка на ел. енергија и до 5%“,
изјави Блажевска.
Во салонот во кој снимавме имаше две машини за перење алишта кои изгледаа сосема исто, а единствената разлика беше во моторот.
Поскапата, од 32 990 денари, беше опремена со мотор од А+++ енергетската класа, кој троши просечно 174 киловатчаса годишно. Поевтината, од 29 990 денари, беше со енергетска класа А++ односно со просечна потрошувачка од 214 киловатчаса годишно. Ако го земеме за репер најевтиниот блок во скапа тарифа кој изнесува 7,72 денари за киловатчас и тоа без ДДВ, поскапата машина за една година ќе ни потроши 1 343 денари. Поевтината, пак, ќе ни потроши околу 300 денари повеќе – 1 652 денари. Ако, пак, го земеме за репер најскапиот блок во скапа тарифа, кој изнесува 17,48 денари за киловатчас без ДДВ, поскапата машина ќе ни заштеди 700 денари годишно (се испишува 3 041 ден. за поскапата / 3 740 за поевтината)
Сето ова значи дека инвестицијата во енергетски поефикасната машина за перење може да почне да се исплаќа веќе после четвртата година. Слична споредба направивме и со комбиниран фрижидер.
Поефикасниот чини 27 990 денари и просечно троши 240 kw/h годишно. Помалку ефикасниот чини илјада денари помалку (се испишува 26 990 денари) и троши 306 kw/h годишно. Според цената во скапа тарифа, блок I, поскапиот фрижидер ќе потроши 1 852 денари годишно, без ДДВ. Поевтиниот, пак, ќе потроши 2 362 денари, или 510 денари повеќе. Според цената во скапа тарифа, блок 4, поевтиниот фрижидер ќе потроши 1 153 денари повеќе од поскапиот (се испишува 4 195 денари кај поскапиот, 5 348 кај поевтиниот). Пресметката покажува дека инвестицијата во поскапиот фрижидер ќе почне да се исплаќа веќе за една до две години.
Овие пресметки се повеќе ги интересираат и граѓаните, вели Блажевска, но поради ограничениот буџет и кризата, секој не може да си дозволи да направи таква инвестиција.
Можеме да кажеме дека потрошувачите се солидно информирани, иако би потенцирале дека информираноста е поголема кај помладата популација на потрошувачи. Сепак, и куповната моќ има голема улога при избор на апаратите за домаќинство, па затоа за дел од потрошувачите не е одлучувачки фактор“,
вели Блажевска.
Професорот на Факултетот за електротехника и информациски технологии, Горан Рафајловски, охрабрува на енергетската ефикасност да се гледа како на инвестиција. И тоа на таква што се враќа за релативно краток период.
„Тоа е едноставно исто како кога купувате автомобил. Потрошувачката дали е 4 или 6 литри и цената дали е 10 или 12 илјади евра. Ако тоа го пресметате на број на поминати километри, потрошувачка единечна на 10 0км на гориво, исто тоа го правиме со нашите студенти тука. Многу лесно може да се пресмета дека повратот на средствата се враќа за неколку години. За четири до шест години“,
вели Рафајловски.
Но, што да се прави со веќе постоечките уреди со кои располага едно домаќинство? Како да се заштеди доколку некој не може да си дозволи да купи нов уред со подобра енергетска ефикасност?
„Едноставно, да си направиме нов распоред на своите навики. На пример, вклучување на бојлер во моменти кога има евтина тарифа. Вклучување на бојлер кога луѓето или целата фамилија ќе реши да го користи целокупниот капацитет, а не нон-стоп да биде бојлерот уклучен“,
изјави Рафајловски.
Во менувањето на навиките влегува и исклучување на сите уреди што вообичаено ги оставаме на стенд-бај. На годишно ниво, оваа пракса може да заштеди и до неколку стотини денари. А, тука е и осветлувањето.
Стандардна сијалица од 60 вати, која работи по 3 часа дневно, годишно троши 65,7 киловатчаса. Тоа се 480 денари годишно, по цената во скапата тарифа од блок I. Еквивалентно моќната сијалица во ЛЕД варијанта е од 10 вати. Со 3 часа работа дневно таа во една година би потрошила 10,95 киловатчаса. Тоа се 80 денари годишно, по цената од скапата тарифа во блок I или 400 денари помалку отколку обична сијалица. Математиката вели – се исплаќа да не се оставаат светла без потреба и да се заменат обичните со штедливи сијалици.
За оние, пак, што можат да си дозволат мала инвестиција, професорот Рафајловски препорачува уреди како паметни штекери кои можат да се контролираат и со мобилен телефон.
„Може да одиме на два начина, едниот е да користиме софистицирани технологии како Смартхоум, тоа е многу модерно сега и такви уреди има Телеком и продаваат и други кои може да се монтираат на разни инструменти, штекери или утисници за електрична енергија и на тој начин со мало програмирање да обезбедиме нашиот дом да биде паметен или смартхоум или едноставно ако немаме можности за купување на такви уреди кои не ја контролираат само електричната туку и топлинската енергија, да си направиме нов распоред на своите навики“,
вели Рафајловски.
Целта на ситните заштеди по уред на дневно ниво можеби не е лесно видлива. Но, како што информираше ЕВН пред некоја година кога патем струјата беше поевтина, секој киловатчас е важен. На пример, една сијалица од 100 вати, за 10 часа, троши 1 кв час енергија. Или со уште поконкретни примери. Со 1 кв час енергија може да направите 90 кафиња. Да испеглате 11 кошули. Три пати да ја фенирате косата. Да испечете една торта. Или пет часа да сурфате по интернет.