Зошто загинаа толку многу луѓе кога имало предупредувања за можни поплави? Ова е едно од главните прашања со кои се занимава и стручната и општата јавност во Германија и во Белгија, по катастрофалните поплави кои зафатија делови од Западна Европа. Одговорот, пишува Си-ен-ен, можеби, треба да се бара во Холандија
Додека жителите на бројни села и градови низ Западна Европа го расчистуваат нередот по катастрофалните поплави, полека се отвора прашањето – како се тргна на лошо и тоа толку набрзина? На крајот на краиштата, пишува Си-ен-ен, Европа е светски лидер во системите за рано предупредување од катастрофи, кои редовно испраќаат предупредувања дури и денови пред да се случат поплави. Сепак, повеќе од 195 лица ги загубија животите во Германија и во Белгија токму во поплава.
Службата за управување за итни ситуации „Коперник“ веќе соопшти дека пратиле повеќе од 25 предупредувања за одредени региони покрај реките Рајна и Мас и тоа неколку дена пред поплавите преку Европскиот систем за предупредување од поплави (ЕФАС). Но, само мал број од тие предупредувања навреме биле пренесени до локалното население, со што најголем дел од погодените немале шанса барем да се подготват за тоа што следува.
Затоа, се поставува прашањето за тоа дали линијата на комуникација од централно ниво до регионите воопшто функционира.
„Очигледно имаше сериозен пропуст во комуникацијата, што во некои случаи, за жал, чинеше човечки животи“,
изјави Џеф Да Коста, истражувач по хидрометеорологија од Универзитетот во Ридинг, Велика Британија.
Во Германија поплавите веќе се политизирани
Да Коста се фокусира на системите за предупредување од поплави во неговите истражувања. Вели дека искуството од минатото покажува дека често има огромен јаз меѓу предупредувањата кои ги издаваат научниците и мерките кои реално се спроведуваат на терен од страна на одговорните.
За некои од предупредуваата вели дека е точно дека биле испратени доцна, како на пример во Луксембург.
„Луѓето, вклучувајќи го и моето семејство кое живее во Луксембург, беа препуштени сами на себе, без никакви насоки што треба да прават, што не им даде никакви шанси за да се подготват“,
вели Де Коста за Си-ен-ен.
Но, во други места било поинаку. Во многу тешко погодени места жителите беа совладани од брзината и силата со која надојдоа водите. Во Германија, каде се приближуваат избори, прашањето за поплавите брзо се политизираше, а политичарите ја отфрлаат вината во секоја можна прилика.
Во долината на реката Ар, едно од најтешко погодените подрачја во Западна Германија, високи функционери за Си-ен-ен изјавија дека предупредувањата биле издадени и пренесени пред да се случи катастрофата, но дека многу жители воопшто не ги сфатиле сериозно, бидејќи не биле навикнати на толку интензивни поплави. Некои се обиделе да ги земат највредните работи и да се засолнат на безбедно, но други сметале дека е доволно само да се качат на горниот кат од нивните домови, за на крај да мора да бидат спасувани со хеликоптери. Хелмут Луси, градоначалник на еден од најтешко погодените градови, Шлуд, изјавил дека поплавата била непредвидлива, посочувајќи на фактот дека градот имал „искуство“ од само два такви настана во минатото, поплави кои се случиле во 1790 и 1910 година.
„Мислам дека системот за предупредување од поплави немаше да помогне, бидејќи не можете да предвидите што ќе се случи со реката Ар кога има толкава количина на вода“,
изјавил градоначалникот Хелмут Луси викендов.
Да Коста вели дека сочуствува со градоначалникот, но дека неговата изјава покажува недостаток на разбирање – што се може да направи доброто планирање и управување.
„Неговите погледи за предвидливоста на поплавите, како на долгорочно, така и на моментално ниво, се целосно погрешни и ја покажуваат барем една од тешкотиите во комуникацијата на ризични настани до луѓе или општински политичари кои, во суштина, не го разбираат ризикот од природната околина. Луѓето треба да знаат дека предупредувањата за поплави, можеби, не можат да ги спречат поплавите, но можат да ги натераат луѓето да се евакуираат на безбедно“,
вели Да Коста.
Да Коста вели и дека екстремните временски појави ќе станат се почести поради климатските промени. Затоа, градовите како Шлуд мора да имаат подобро планирање.
„Ако градоначалникот на Шлуд и неговиот град имаа план, јасно и брзо комуницираа со секое домаќинство, бизнис и институции за сите да знаат што да прават во случај на различно ниво на поплави, тогаш барем ќе беа добро подготвени. Во време на криза, сите мора да знаат што да прават. Затоа, вежбаме евакуации на згради при пожар, дури и кога не очекуваме да се случи пожар“,
вели Да Коста.
Се чини дека и во Белгија комуникацијата и организацијата биле проблем. Градоначалникот на Шодфонтејн, град во провиницијата Лиеж, изјави дека до него дошло „портокалово предупредување“ за покачено ниво на водата, но дека било јасно дека требало да добие „црвен сигнал“ многу порано.
„Може да видиме како достапните ресури не беа соодветни на ситуацијата која ја видовме. Пред се мислам на хеликоптерите кои не можеа да работат во овој регион. Спасувањата со чамци беа апсолутно неопходни и моравме да побараме од приватниот сектор да отстапи доволно моќни чамци и луѓе кои ќе ги управуваат“,
изјавил Даниел Баквелаин, градоначалнико на Шодфонтејн.
Холандската лекција
Во Холандија, која се граничи со тешко погодените подрачја во Германија и во Белгија, сликата е сосема поинаква. И таму имаше екстремни врнежи, иако не толку силни како во Германија и Белгија, кои предизвикаа штети. Но, градовите во Холандија не беа целосно поплавени и ниту едно лице не го загуби животот. Надлежните беа подобро подготвени и можеа брзо да комуницираат со луѓето на терен, вели професорот Џероен Аертс, шеф на катедрата за ризик од клима и води на Универзитетот Вриј во Амстердам.
„Подобро видовме како надоаѓа бранот и каде оди“,
вели Аертс за Си-ен-ен.
Холандија има долга историја на управување со води и нивниот успех може да понуди шаблон за цел свет – како да се справувате со поплави. Земјата се бори со морето и надојдените реки речиси цел миленум. Три големи европски реки имаат делти во Холандија, а голем дел од земјата е под нивото на морето. Холандската влада вели дека 60% од државата е под ризик од поплави, а голем дел од земјата, всушност, тоне.
Инфраструктурата за управување со вода е една од најдобрите во светот. Вклучува џиновски ѕидови со подвижни капии кои се големи колку две фубалски игралишта, крајбрежни дуни кои се засилуваат со 12 милиони кубни метри песок секоја година, па и мали прости работи како уредени речни брегови и корита кои им даваат простор на реките да „дишат“.
Но, значаен дел од таа сила е во организацијата. Инфраструктурата ја управува владин сектор чија единствена задача е водата, кој се грижи за околу 1 500 километри брани и објекти за одбрана направени од човекот. Локално, проблемите со водата ги управуваат тела кои ги бираат општините, а чија единствена функција е да се грижат за се што е поврзано со водата, од поплави до канализација.
Првиот од овие „локални одбори за вода“ е направен во градот Лејден во 1255 година. Пред толку време државата сфатила дека мора да има систем за управување со води.
„Ова е единствено, ова што го имаме. Освен централната власт, провинциите, градовите имаме и четврт заштитен механизам – локалните одбори за вода, кои се целосно посветени на управуањето со водите“,
вели Аертс.
Тие локални одбори можат независно да воведуваат и даноци за да не зависат од промените во државниот буџет.
„Водата е вклучена во туризмот, во индустријата, во градежништвото. Она што го гледате во другите земји е дека политиките во врска со водата се поделени меѓу повеќе сектори. Во Холандија, локалните одбори за вода ‘спојуваат/лепат’ се заедно“,
вели Аертс.