Според Регистарот што го води Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП), иматели на Б-интегрирани еколошки дозволи се 278 компании. Сепак, истражувањето покажало дека дел од дозволите што ги доделиле општините не се објавени во Регистарот, додека дел од фирмите со вакви дозволи, иако ги затвориле инсталациите, сè уште стојат евидентирани во ресорното министерство
Северна Македонија не располага со унифициран регистар со кој би имала точен податок – колку вкупно Б-интегрирани еколошки дозволи општините им издале на фирмите, а чие работење влијае врз животната средина.
Нема ниту воедначен систем за наплата на давачките, ниту пак контролен механизам за евентуално загадување од индустриските капацитети од Б-категорија.
Ова го покажа истражувањето на Центарот за граѓански комуникации (ЦГК) за процесот на доделување на Б-интегрирани еколошки дозволи, спроведено во осум општини – Битола, Кичево, Куманово, Неготино, Струмица, Тетово, Чаир и Штип, за периодот од 2018 до 2022 година.
Од ЦГК нотирале дека според Регистарот што го води Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП), иматели на Б-интегрирани еколошки дозволи се 278 компании. Сепак, истражувањето покажало дека дел од дозволите што ги доделиле општините не се објавени во Регистарот, додека дел од фирмите со вакви дозволи, иако ги затвориле инсталациите, сè уште се евидентирани во ресорното министерство.
„Никој нема одговор на прашањето кои сè компании треба да поседуваат Б-интегрирана еколошка дозвола. Земјата нема интегриран систем, ниту контролен механизам со којшто ќе бидат опфатени сите индустриски капацитети кои со своите активности емитуваат материи штетни по животната средина. Општините немаат регистри на загадувачи. Дел од нив имаат изработено т.н. катастри на загадувачи, но на ниво на индустрии, а не и на поединечни фирми“,
се вели во истражувањето на ЦГК објавено денеска.
Според Законот за животна средина, фирмите носители на Б-интегрирани еколошки дозволи треба да им плаќаат надоместоци на општините по неколку основи – за поднесување на барањето, за измена на дозволата, за пренос на дозволата, понатмау, годишен надоместок за поседување дозвола, годишен надоместок за редовен надзор и надоместок за затворање на инсталацијата.
Сепак, дури и големите општини, годишно вкупно собираат само по неколку илјади денари. И за тие пари граѓаните немаат информација, а отсуството на транспарентност, според ЦГК, го зголемува ризикот од злоупотреби.
„Оваа состојба отвора сомнеж дека општините не им ги пресметуваат надоместоците за поседување на Б-интегрирана дозвола на сите носители на дозволите. А, дел од фирмите не ги плаќаат редовно ниту ваквите ниски надоместоци за кои се задолжени.
Годишните надоместоци што ги плаќаат фирмите кои поседуваат Б-интегрирана дозвола се движат од 915 денари до 22.860 денари. Големите разлики во приходите што ги остваруваат општините врз оваа основа упатуваат кон заклучок дека нема воедначен начин за пресметување на надоместоците за Б-интегрираните еколошки дозволи.
Со оглед на тоа што годишните надоместоци за најголем дел од инсталациите кои поседуваат Б-интегрирана еколошка дозвола се идентични секоја година, може да се толкува дека дел од инсталациите не доставуваат ниту годишни извештаи за мерењата за загадувањето и дека нецелосно им се утврдува годишниот надоместок“,
нотира ЦГК.
Според ЦКГ, секоја втора општина се соочува со недостиг на овластен инспекциски кадар во областа на животната средина. Оттаму препорачуваат пополнување на сите предвидени работни места за овластени инспектори во локалните самоуправи, за да има континуирани редовни, вонредни и контролни надзори на индустриските капацитети.
Од Центарот за граѓански комуникации препорачуваат и да се води прецизна евиденција за доделените Б-интегрирани еколошки дозволи (и на ниво на општините и на ниво на државата), а пристап до податоците да им се обезбеди и на граѓаните.
Понатаму, ЦГК препорачува воспоставување интегриран систем и контролен механизам преку којшто целосно ќе бидат опфатени индустриските инсталации, неселективни и несубјективни контроли за пронаоѓање инсталации кои требало, а не поднеле барање за добивање дозвола, корекција на формулата за висина на парите што фирмите треба да ги уплатат, како и наменско користење на наплатените надоместоци.