Зошто во кампањата за локални избори изразено се присутни и т.н. национални или државни теми, во „360 степени“ на МРТ 1 дебатираат комуниколози и политички аналитичари. Некои од нив сметаат дека тоа е дел од домашната политичка култура, но и последица на она што го сервираат маркетинг-агенциите и самите медиуми
Во медиумите, особено на телевизиите, забележливо е дека во текот и на оваа изборна кампања, иако таа се однесува на локални избори, доминираат исечоци од говори на политичари што повеќе се однесуваат на т.н. национални или државни, отколку на локални или комунални теми.
Ова е констатација на универзитетската професорка Јасна Бачовска-Недиќ, која вели дека тоа е така поради политичката култура и немањето навика да се размислува локално.
„Имате јавна агенда – што очекуваат граѓаните? И тие на тој начин размислуваат. Медиумска агенда – какви прашања поставуваат новинарите? Значи, каква ќе биде агендата, за што ќе се зборува, зависи од вас. И јас кога правам анализа на содржина на тие интервјуа, гледам дали новинарите доволно се симнале на терен да ги видат локалните проблеми и да поставуваат прашања точно за одредена дупка, за одредена црна точка во сообраќајот, за градежната мафија што прави. Значи многу малку истражувачко новинарство имаме и новинарите ја прават таа агенда“,
смета Бачовска-Недиќ.
Професорката смета дека за ова многу важни се локалните медиуми кои, како што вели, практично ги нема.
„Сега треба многу да менуваме во кампањскиот ефект, каков е во малите места каде сите се познаваат и каде сите се договараат по кафулињата и пред продавниците и сите знаат кој кандидат од која партија е и веќе им е решен победникот. И сега ние зборуваме како рекламите и брошурите ќе имаат влијание. Затоа, во таа смисла, многу е битна јавната дебата, да се дисциплинира на локално ниво преку медиумите, па и кампањата да се води таму преку медиумите, да имаме новинари со интегритет кои ќе можат да ја подигаат таа политичка култура. Кампањите и покрај тоа што имаат улога на политички маркетинг, мора да се општествено одговорни. Мора да имаат едукативна функција. Да ги едуцираат граѓаните дека најважно за нас е улицата прво да биде поправена, да имаме градинка, амбулантата да функционира и дека тоа е многу поважно во тој баланс. Во таа територија, прво да си средиме дома, во семејството, во куќата, во станот, а потоа да нè перципираат, не знам, разни мониторинзи на Европска Унија“,
вели таа.
Бачовска-Недиќ додава дека маркетинг-агенциите може да влијаат на визуелниот идентитет, но пораките што се испраќаат треба да потекнуваат од политичките партии.
„Значи, партиите за овие 30 години требаше да пораснат и да ја сфатат општествената улога, сите, не зборувам за една или друга. Ние имаме многу анимозитет кон политичките партии, а тие се многу важни во демократијата. Тие вредносно ги собираат луѓето, ја дисциплинираат дебатата, ја даваат кадровската основа за државата. Кадровската основа е многу слаба. Ако земеме анализа на содржина, каква е моќта на овие кандидати, особено во тие мали места, колку можат да се изразат? Па нормално ќе зборувсат за национални теми и ќе се вртат кон лидерот на партијата кога не се елоквентни, не ги разбираат работите. Не се однесува тоа за сите, јас сега генерализирам, меѓутоа гледаме една многу слаба кадровска понуда и тоа е многу важно. Затоа треба да работат на едукација на кандидатите, на нивните јавни истапи, на автентичноста“,
вели Бачовска-Недиќ.
Комуникологот и универзитетски професор Сеад Џигал смета дека постојат два главни фактори што ја изместуваат кампањата од локалните кон националните теми.
„Прво е самата природа на политичката култура и на нашата политичка реалност, а тоа е дека повеќето партии и политички фактори во оваа кампања се длабоко и лично вмешани. Значи, за нив се важни многу покрупни прашања и чувствувам дека тие секогаш најавуваат – да, ќе имаме позитивна кампања, ќе понудиме решенија, ќе имаме планови. Но, како што оди кампањата, така сѐ повеќе се искривува, се искривоколчува. Така што, локалните избори стануваат, за жал, само уште една политичка битка во една долга политичка војна или борба“,
смета Џигал.
Тој вели дека политичката поларизација се рефлектира и во кампањата за локалните избори кога политичарите не можат да премолчат и се чувствуваат повикани да возвратат при својот говор на митинзите.
„Практично, главните пораки што медиумите ни ги пренесуваат од митинзите се пораките до другите лидери, до другите партии и слично, што не би требало да биде случај. Главен примател или оној на кој му се упатуваат пораките треба да биде граѓанинот. Локалните избори мора да бидат со практични, опипливи теми. Не мора некој со маркетинг да нè убедува. Ние ќе излеземе надвор, ќе видиме дали се средени улиците, дали се средени парковите, каква е хигиената во јавните институции итн. Тоа е сѐ видливо, опипливо и би требало маркетингот или политичкото убедување да бидат минимални, но тоа не е така, за жал“,
вели тој.
Во тој контекст, опозициската ДУИ го крева влогот на локалните избори за кои велат дека ќе бидат референдумско изјаснување на кое Албанците ќе кажат каде сакаат да оди државата и дали ВЛЕН треба да биде партнер во владата или не. Од друга страна, ВЛЕН се обидува да каже дека ова не се такви избори, дека постои мнозинство во парламентот и независно од тоа каков ќе биде исходот на овие избори, не треба да има предвремени парламентарни избори.
Политичкиот аналитичар Бесим Небиу смета дека со ова ДУИ и натаму го оспорува етничкиот легитимитет на ВЛЕН како претставник на Албанците и албанскиот глас во Владата.
„Во таа насока го гледам и дополнителното окрупнување на фронтот околу ДУИ и нивното ребрендирање во Национална алијанса за интеграција (НАИ). Минатата година ДУИ сакаше да направи поголеми бројки, меѓутоа немаше контингент кај Албанците, па отиде кај ромските, турските, бошњачките заедници, вклучи седум-осум партии за да направи математика што оптички ќе изгледа како нејзина победа, односно легитимитет. Овојпат успеа да привлече уште една партија од коалицијата ВЛЕН. Ќе видиме како тоа ќе го оценат гласачите, односно дали тој наратив ќе биде прифатен. Нормално, ДУИ настапува со еден хендикеп, а тоа е дека во последните 20-22 години е дел од власта. Е сега само 14 месеци не е во власт. Темата на промени можеби е малку преуранета за некој што прво бил толку долго во власта и кој, веројатно, ни кадровски, ни идеолошки, ни програмски немал време да направи некој ресет или барем реформирање, што не е случај за ДУИ. ДУИ настапува горе-доле со истите луѓе. Новите луѓе се само нивните коалициони партнери. Да, се согласувам со почетната теза. Изборите се водат околу тоа кој ќе биде претставник на Албанците во централната власт, многу повеќе од тоа кој ќе биде градоначалник на тие 14-ина општини во кои победуваат Албанци“,
смета Небиу.
За волја на вистината, не дека дел од кандидатите не се трудат да зборуваат и за локални теми. Таков е примерот во Општина Чаир каде на овие избори е можеби битката на битките меѓу двајцата кандидати Бујар Османи и Изет Меџити кои секојдневно зборуваат за некакви локални проекти.
Небиу се согласува со оваа констатација и вели дека тоа е многу поизразено во Чаир отколку во други општини.
„Мислам дека соодносот во однос на рејтинг и во однос на очекувања кај ДУИ и ВЛЕН, во споредба со тој СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ е многу побалансиран. Така што, знаете, кога некој има огромна предност, не мора да ветува, да влегува многу конкретно со програмски црти, бидејќи и онака ќе победи на избори, односно очекува дека ќе победи на избори. А во одредени битки каде што процентите се важни, програмите и ветувањата може да имаат поголема релативна вредност во привлекување на еден или два проценти, што може да направи разлика. И оттука го гледам фактот дека некои кандидати, на пример, како Биљал Касами во Тетово, кој користи спотови во кои дава отчет за тоа што го сработил последните четири години како градоначалник, користејќи, исто така, и вештачка интелигенција во тие спотови. Мислам дека повеќе се трудат кандидатите во албанскиот политички блок, бидејќи натпреварот е понеизвесен, а влогот е веројатно поголем“,
вели тој.