„360 степени“ направи мини-база на податоци за одобрените проекти и нивната вредност, но го проверивме и напредокот на проектите кај петте општини кои добиле најмногу пари. Податоците покажуваат дека парите се трошат споро, дека генерално се водело сметка да се префрли еднаква сума пари по глава на жител, но и дека општините кои добиле пропорционално помалку пари се менаџирани од градоначалници кои не се дел од власта на централно ниво
Во интервју за „360 степени“ министерот Перински вели дека сите имале шанси да добијат еднаков третман од Владата. А за спорото трошење вели, нормално е во оваа фаза
360°: Г-дине Перински, уште кога Владата го најави проектот за поддршка на општините кажа дека тој ќе биде транспарентен. Не дека некој ни ги криеше информациите кога се обидувавме да ги добиеме, но дали треба да има еден портал каде ќе може секој да следи по кој критериуми се добиваат средствата и до каде е реализацијата?
Перински: Генерално, првиот јавен повик, како и вториот, беше, според нас, максимално транспарентно и објавен и менаџиран, практично и комунициран со сите оние што би биле потенцијални корисници на средствата, а тоа секако се локалните самоуправи. Накратко ќе ве потсетам, некаде во август и септември сите градоначалници ги поканив да дојдат, во фази нормално, во рамки на Владата, за да им презентирам од прилика што би можеле да очекуваат и секако исходот од првиот јавен повик е транспарентно објавен на интернет-страницата на Владата и секој може да види која општина во кој износ добила средства и за кои намени т.е. за кои проекти. Станува збор, сепак, за жива материја која се менува од ден во ден и динамиката во делот на реализација е многу тешко во реална основа да ја пресликате во еден портал. Ние секако правиме пресеци на месечна основа и тие пресеци транспарентно ги споделуваме со јавноста.
360°: Да, ги има на сајтот на Владата, но дали може да се направи уште една графа каде што, можеби процентуелно, ќе се следи реализацијата на секој од проектите?
Перински: Најверојатно може, не сме разговарале на оваа тема. Еве, добра е сугестијата. Ќе ја разговараме во рамки на координативното тело и ќе видиме со како исход ќе можеме да излеземе. Но, на карјот на денот, повторно кажувам, и сега и додека траат овие јавни повици, секогаш ќе можете да добиете транспарентна информација врз основа на едно јавување или едно интервју.
360°: Податоците покажуваат дека во првата фаза досега се потпишани договори во вредност од 75 милиони евра. Вие најавувавте сто милиони евра. Зошто овие 25 милиони не се потрошени?
Перински: Генерално, првиот јавен повик беше позициониран до шест милијарди денари. Исто како што и за вториот ние велиме дека ќе бидат ставени средства до 15 милијарди денари. Сепак евалуацијата ја правеа евалуационите комисии во рамки на ресорните министерства и врз основа на оние два веќе познати критериуми се додели овој квантум на пари. Да не заборавиме дека во Министерството за транспорт има плус уште една програма што е некаде во висина од 900 милиони денари која е наменета исклучиво за локалната самоуправа во делот на реконструкција на патна инфраструктура. Дополнително тука се средствата што се наоѓаат во Министерството за животна средина. Така што, на некој начин, ние ја заокружуваме со повеќе од шест милијарди денари минатата година во делот на поддршка на инфраструктурни проекти во делот на локалните самоуправи.
360°: Што се случува со вишокот средства?
Перински: Нема вишок средства. Тоа сакав да ви објаснам. Тие програми што се финансираат преку останатите ресори што не се во потпрограмата А практично и ќе ја надминат вредноста од шест милијарди. Нема да се лимитираме на шест милијарди денари. На крајот на денот, и во вториот јавен повик ние не можеме од старт да кажеме дека ќе имаме проекти во висина до 15 милијарди денари. Можеби во моментот локалните самоуправи ќе бидат подготвени да аплицираат со 13 милијарди, можеби со 17 милијарди. Сето тоа ќе го видиме на крајот како исход.
360°: Не можевме да ја провериме реализацијата на сите, речиси 300 проекти од првиот повик, но за репер ги задовме петте општини што имаат добиено најмногу средства. Зошто трошењето на парите оди толку тешко?
Перински: Затоа што трошењето пари и во првиот и во вториот јавен повик ќе се базира на извршена ситуација т.е. на прва времена ситуација. Како ќе се завршуваат фазите во делот на реализација и имплементација на проектите, така ќе следуваат тие времени ситуации врз база на кои од централниот буџет ќе се префрлаат оние наменски средства за локалните самоуправи. Претпоставувам дека тој процент во моментов е низок заради тоа што ние некаде кон крајот на ноември го затворивме првиот јавен повик. Потоа локалните самоуправи имаа обврска да интервенираат во делот на ребаланс на буџетот, во делот на измена на програмите, потоа да објават јавни набавки за избор на изведувач и потоа влеговме во зимските месеци во кои не беше возможна, практично, градежна офанзива. И во таа насока претпоставуваме дека самиот процес беше екстензиран, да не можат веднаш да се воведат во работа. Претпоставувам дека во периодот што следува ќе се интензивира оваа реализација во делот на ефектуирање на буџетски средства.
360°: Малку за самите проекти. Ако се погледнат, станува јасно дека речиси сите се улици, водоводи и канализации. Би се согласиле ли со укажувањата дека, кога веќе Владата доделува средства и поддржува проекти, тоа треба да бидат капитални, развојни проекти, а не проекти што се секојневна обврска на општините?
Перински: Генерално, ние и првиот и вториот јавен повик ги позициониравме на овој начин поради тоа што во минатото видовме многу погрешен пристап во насока на поддршка на локалните самоуправи. ќе споменам еден пример, а тоа беше покривањето на загубите кои стимулираа неработење, а не стомулираа вредност. На крајот на денот, имавме ситуации во кои централната Влада им наложуваше на локалните самоуправи што треба да се направи, а локалните самоуправи генерираа незадоволство поради тоа што нема некој што подобро ја знае состојбата во рамки на една општина од градоначалникот, советниците и, на крајот на денот, граѓаните. Затоа ние оставивме овој комодитет да го имаат локалните самоуправи преку извршните власти на локално ниво за да можат да стимулираат одреден степен на раст и развој во рамки на своите општини што ги раководат врз основа на потребите што им се наметнати од граѓаните или што им ги бара одредена бизнис заедница што сака да инвестира во нивниот крај. На крајот на денот, една улица да се направи во која било општина може да стимулира поголем бизнис-развој во таа општина. Затоа сметаме дека тие се тие што најдобро ги знаат потребите што им се неопходни за да можат да ја развиваат својата општина.
360°: Меѓутоа и некои од градоначалниците сметаат дека тоа треба да бидат тековни обврски на општините – реконструкција на улица, доградба на водовод итн., а овие средства да се користат, на пример, за изградба на цело училиште, за пробивање на нова улица итн. Сте разговарале со некои од нив на оваа тема?
Перински: Апсолутно дека сме разговарале. На крајот на денот, сите градоначалници, повторувам, сите, без разлика од која политичка партија доаѓаат, се презадоволни од оваа мерка, затоа што, повторно ќе кажам, тие се тие што најдобро знаат во која насока треба да ги инвестираат парите. Можам делумно да се согласам со констатацијата дека и државата треба да интервенира во која насока можеби би требало да се развива образовната мрежа и мрежата на градинки итн., но ако ние димензионираме од централа, можеби во дел од параметрите што им се потребни на самите локални самоуправи ќе изместиме и нема да соодвествува во целост. Затоа рековме – имате средства на располагање, направете го она што е најцелисходно за вас. И овие мерки не може да траат до недоглед. Ние мораме да поставиме механизам кој на самите локални самоуправи ќе им даде комодитет согласно можноста да си прибираат сопствени извори на финансирање, значи тој параметар, тој капацитет да им го подигнеме и овие средства што ги добиваат од централната власт да можат сами да си ги заработуваат во иднина. Тоа е крајната цел.
360°: Од податоците што ги прибравме се гледа дека се водело сметка за општините да добијат иста сума по жител, околу 2 700 денари. Но, има општини што имаат значително помалку од оваа сум и се дното на листата со околу 1 500 денари по жител, а некои општини воопшто не добија средства. Сите тие општини се со градоначалници што се кадри на опозицијата. Како се погоди баш така?
Перински: Видете, еве да кажеме Општина Центар, која е исто така со градоначалник од опозицијата, доби 90 милиони денари за реконструкција на салата на кошаркарскиот клуб „Работнички“ во Градски Парк. Немаше овде селективен пристап и тоа можат да го потврдат овие бројки што предмалку ги говоревме.
360°: Еве на пример Општина Кичево има околу 1 500 денари по жител додека просекот е 2 700.
Перински: Можно е. Не можеме ние повеќе да ги мотивираме градоначалниците од ова што им го ставаме на маса за да го искористат. Ако градоначалникот немал спремен или не аплицирал, согласно вториот критериум, на време, ние не можеме со сила да направиме ништо. Имаат на располагање средства што треба да ги искористат. Од една страна факторот пер капита е ограничувачки во делот на максимум, не во дел на минимум, но од друга страна ако нема релевантен проект за кој некој ќе ни гарантира дека ќе се реализира во догледно време, ние не можеме да одвојуваме средства за тие општини.
360°: Уште од самата промоција на оваа идеја, Владата да поддржува инфраструктурни проекти на општините, има критики дека целиот овој проект е за зајакнување на позицијата на Владата пред локалните избори. Кои се вашите аргументи дека тоа не е така?
Перински: Насмевката на лицата на граѓаните. Долго време во оваа држава не се креираа мерки што се одржливи и што влијаат врз квалитетот на живот на граѓаните. Ние сме постојано на терен и со караванот што го нарековме „Каде што срцето е дома“ и тој караван нам ни овозможува од една страна да го видиме креаторот на локалните политики – градоначалникот и советниците и од нивна страна да слушнеме со какви предизвици они се соочуваат во делот на собирање сопствени извори ан финансирање, потреби итн. Но од друга страна отворено разговараме и со граѓаните. Нема ниту еден аргумент кој директно или или против или во насока на критика е насочен кон оваа мерка затоа што по навистина долго време се подобруваат условите за живот во рамки на сите локални самоуправи во Република Македонија.
360°: Во тој контекст веројатно го знаете разговорот меѓу граѓаните дека посакуваат секоја година да има локални избори, барем ќе се гради нешто. Оваа година е изборна. Можеме ли да очекуваме, како многупати што сме гледале во сред кампања или по стартот на изборните рокови да се фрлаат лопати и да се сечат ленти, да се пушта во употреба, багери на терен итн., што секако влијае врз изборот на граѓаните за кого ќе гласаат?
Перински: Јас неколкупати веќе ова го споделувам во јавноста и навистина го мислам и верувам во тоа дека Македонија нема комодитет ниту еден ден повеќе да изгуби во непродуктивна политика. Овие граѓани што овдека живеат и творат во рамки на цела територија на нашата држава се уморени од гола политика и од креирање на политички циркуз. Замислете ние да треба да чекаме во изборна година да не смееме да сработиме ништо. Ние имаме четиригодишен мандат и планираме да го искористиме секој еден ден за да го подобриме и подигнеме квалитетот на живеење на граѓаните.
360°: Но да ги следите роковите и законските надлежности.
Перински: Апсолутно, тука никој не спори.