Одговарајќи на новинарско прашање во врска со можните болести што може да се појават како последица на актуеланата ситуација, раководителот на секторот за епидемиологија приу ИЈЗ, д-р Кочински, ги изводи цревните заболувања, како и преносливите болести што може да се пренесат преку муви, комарци и глодари, чија популација се зголемува доколку имаат храна во изобилство
Раководителката на Одделението за безбедност на вода и саниутација на животна средина при ИЈЗ, проф. д-р Мирјана Димовска како примарни, во конкретната ситуација, ги наведе препораките што се однесуваат на здравјето на целокупното население, а потоа и индивидуалното здравје на посебни популациони групи – како децата, постарите лица, хронично болните, бремените жени и маргинализираните групи, кои се најчувствителни во дадената ситуација
Иститутот за јавно здравје (ИЈЗ) денеска излезе со препораки од граѓаните и до институциите за мерките што треба да ги преземат во однос на проблемот со сметот во главниот град, а во насока на заштита на општото и индивидуалното здравје на населениот.
Истовремено, како што соопшти в.д. директорката на ИЈЗ, Марија Андоновска на прес-конференција одржана попладнево заедно со тим од стручни лица од оваа институција, изготвен е записник со мислење што бил побаран од Основното јавно обвинителство Скопје, кое испитува евентуално кривично дело во врска со несобирањето на отпадот од страна на надлжените служби, конкретно од страна на Јавното претпријатие „Комунална хигиена“ Скопје кое е под надлежност.
„Ние како Институт за јавно здравје немаме свој инспекторат и ние постапуваме по однос на докази и факти што ќе ни ги достават надлежните инспекторати. Откако ни беше доставен материјалот со официјалните записници по барањето на ОЈО се вклучија во работа сите сектори што се на располагање од Институтот, од секоја област, и беше изготвен еден записник, односно едно мислење кое денеска беше предадено до институциите кои побараа од нас да им го предадеме. Ние тоа го направивме во најкус можен рок и воедно како Институт препорачавме одредени мерки и активности коишто се однесуваат до државните институции, но и до граѓаните и до работниците и сите оние кои на некаков начин имаат контакт со отпадот“,
рече Андоновска.
Препораките
Мерките се поделени во три категории – препораки до населението; непосредни, брзи и акутни мерки и долгорочни мерки кои се објавени на веб-страницата на ИЈЗ и кои може да ги погледнете на следниот линк.
Во однос на нив подетално се осврна раководителот на секторот за епидемиологија во Институтот за јавно здравје, Драган Кочински, кои рече дека од предложените општи и мерки до институциите би ги издвоил честото миење раце, дезинфекција на рацете после секое одлагање на отпад и доколку е можно користење на заштитни ракавици при одлагањето на отпадот.
„Во однос на одлагањето на отпадот се препорачува граѓаните тоа да го прават во места кои се обележани за тоа, односно во контејнери, да не го одлагаат отпадот надвор од тие места, да не се создаваат нелегални депонии кои дополнително ја загадуваат средината“,
рече тој.
Исто така, тој препорача граѓаните да внимаваат и со домашните миленици кога доаѓаат во контакт со отпад.
Освнувајќи се на мерките што ИЈЗ ги предлага до институциите, тој кажа дека треба да се внимава на заштитата на вработените што го собираат отпадот, односно тие да работата со заштитна опрема и да бидат вакцинирани од болести на кои може да бидат изложени при вршењето на своите работни задачи.
Останатите мерки предложени до институциите се редовно собирање на отпадот, првично итно решавање на проблемот и итно собирање на насобраниот отпад, како и дезинфекција, дезинсекција и дератизација по епидемиолошки индикации.
Според него, се препорачува отпадот во погусто населените места да се собира барем еднаш дневно, а на останатите согласно планот што го има Јавното претпријатие „Комунална хигиена“ Скопје.
„Тука се и мерки со кои се препорачува едукација на населението за селктирање на отпадот пред да се фрли и некаков облик на нивно наградување за тоа, а вклучувањето на локалните заедници во решавањето на овој проблем е исто така многу битно“,
рече тој.
Раководителката на Одделението за безбедност на вода и саниутација на животна средина при ИЈЗ, проф. д-р Мирјана Димовска изјави дека нивната цел е пред се заштита на јавното здравје.
Како примарни, во конкретната ситуација, таа ги наведе препораките што се однесуваат на здравјето на целокупното население, а потоа и индивидуалното здравје на посебни популациони групи.
Во фокусот, во овој случај, како што наведе таа се децата, постарите лица, хронично болните, бремените жени и маргинализираните групи, кои се најчувствителни во дадената ситуација.
Таа рече дека нивна препорака е да се избегнува поставување контејнери во близина на здравствени установи и до училишта, кои треба да имаат, како што рече, посебни услови за работа и опстојување во однос на управувањето со отпадот.
„Можеби е добра препорака до училиштата да постават дезинфекциони бариери пред училиштата затоа што е многу важна мерка, која што се покажа како многу ефикасна при појвата на заразна жолтица во Штип од пред неколкку години. Би препорачала до училиштата да постават и слики прилагодени за возраста за тоа како правилно се мијат рачињата“,
рече д-р Димовска.
Едукација на населението
Како особен проблем таа го посочи исцедокот од отпадот. Во овој контекст и таа, како и нејзиниот колега Кочински рече оти е потребна едукација на населениот за селектирање на отпадот што со време би прераснало и во законски регулирана обврска.
„Доколку некој евентуално дојде во контакт со исцедокот од контејнерите без разлика на возраста убаво е повторно да ги измие рацете и по можност сите ние да поставиме дезинфекиони бариери пред нашите станови и на тој начин ќе спречиме внесување на она што го собираме со нашите чевли во нашите домови. Мерките се колективни и индивидуално. Не треба да се амнестираме и од нашата индивидуална одговорност затоа што, да, треба висока свест, но треба и соодветно интегрирано менаџирање и управување со отпадот, што значи дека конечно треба да се воведе т.н. примарна селекција на отпадот, што значи ние во нашите домови, без разлика, на почеток нека биде волонтерски, а потоа да биде законски и облигаторно за сите нас, а потоа секако и секундарната селекција да си ја врши тој што треба, а тоа се комуналните претпријатија кои би вовеле таков систем за селекција на отпадот за да ја немаме оваа ситуација што ја имаме во моментов“,
рече д-р Димовска, додавајќи оти треба да бидеме свесни дека органискиот и неорганскиот отпад не треба да одат заедно во иста кеса.
Прашана дали ќе препорача до општините да направат дезинфекција во поширок обем околу контејнерите, в.д. директоката на ИЈЗ, Марија Андоновска рече дека во моментот се прават напори проблемот со отпадот да се реши на соодветен и адекватен начин, за што помагаат и другите градови, бидејќи јавното комунално претпријатие под Град Скопје не си ги извршува своите редовни обврски.
„Секако како Институт ние даваме препораки како би било најправилно сето тоа да се организира во моментов, но како што споменав и претходно институцијата која што е надлежна за тоа, тоа не го прави, мора да се организираат другите општини на територија на Македонија за да помогнат од отстранувањето на сметот во градот Скопје. Скопските општини можат да направат вонредна дезинфекција, дезинсекција и дератизација, надвор од оние редовни рамки, што не е едноставно бидејќи не е предвидено, треба да се најдат дополнителни средства и начин на кој сето тоа ќе биде законски изведено“,
рече таа.
Потенцијални болести
Одговарајќи на новинарско прашање во врска со можните болести што може да се појават како последица на актуеланата ситуација, д-р Кочински ги изводи цревните заболувања, како и преносливите болести што може да се пренесат преку муви, комарци и глодари, чија популација се зголемува доколку имаат храна во изобилство.
„Ние ја следиме состојбата и засега немаме пораст на заболени од овие заболувања. Во однос на заболувањата што ги пренесуваат глодарите, а кои се карактеристични за нашата земја тука спаѓаат пред сè туларемија, од хеморагичните трески тука ни е ханта хеморагичната треска со бубрежен синдром и лептоспирозата коишто веќе сме ги регистирале, а кои можат да се појават во зголемен број во овој период. Постои инкубациски период за болестите и треба да почекаме да видиме дали за одреден период ќе има некакво зголемување или не“,
рече тој.