Младата трансродова девојка од внатрешноста на Северна Македонија, Мариа, се обидува преку едукативни видеа на Јутјуб и Тик-ток, да зборува јавно за правата на трансродовите лицата
Постоечката законска рамка не го забранува менувањето на податокот на пол во матичната евиденција, но не е доволно јасна процедурата, вели адвокатката Наташа Бошковска
Примерот на лицето Икс на македонската јавност ѝ стана познат преку неговата десетгодишна правна битка со надлежните институции кои одбиваа да ја променат ознаката за полот во личните документи. Судскиот процес, кој започна во 2011 година, беше решен во Европскиот суд за човекови права во Стразбур во корист на Икс, во 2019 година. Но, како што вели и самиот Икс, борбата за правата на трансродовите лица не завршува со една победена битка.
Радио МОФ анализира дали земјава е подготвена и доволно отворена за да се зборува за правата на трансродовите лица. Лицето Икс вели дека во блиското минато немало отворен дијалог за нивните права. Во медиумите се појавиле интервјуа со евровизиската победничка Дана Интернационал во 1998 година, но освен неколку сензационалистички текстови немало никакво обработување на темата за правата на овие лица. При известување, новинарите често сакајќи да ја доближат темата до генералната публика, прават поголема штета, смета лицето Икс.
„Во статиите што излегоа кога пресудата беше донесена, бев нарекуван жената што сака да биде маж. Тоа е чист сензационализам, јас не знам која друга етикета да ја залепам освен сензационализам и безобразлук. Зошто ако јас кажам дека се идентификувам како маж и тоа не се почитува, тогаш имаме проблем уште од самиот старт со лицето кое ја пишува таа статија. Лицето коешто ја пишува таа статија нема никакво право да ја земе претходната верзија од транс-лицето и да ја изложи пред јавноста за лицето да биде перципирано во таа верзија, за потоа да биде кажано дека тоа лице станало нешто друго. Транс-лицата се тоа што се идентификуваат и тоа е тоа што нив ги прави и мажи и жени, небинарни лица и безродови лица“,
вели тој.
Млада трансродова девојка од внатрешноста на Северна Македонија, Мариа, се обидува, пак, преку едукативни видеа на Јутјуб и Тик-ток, да зборува јавно за правата на трансродовите лица.
„Не сакам да се жалам. За разлика од претходните години, мислам дека е доста подобро. Сепак, некои трансродови луѓе сè уште се соочуваат со проблеми од типот ‘Ти машко или женско си?’ или, пак, со други зборови кои се доста сензитивни за нас. Присутно е потпрашувањето како на улица така и во некои јавни институции. Ние не сме должни да се објаснуваме и тоа баш на такви јавни места“,
вели таа.
Мариа дополнува дека порано се соочувала со дискриминација во местото каде што живее, но забележува дека работите започнале да се поправаат.
„Самата живеам во едно помало конзервативно место каде што порано луѓето не беа ни чуле за терминот ‘трансродност’. Нормално, порано се соочував со дискриминација, но сега можам да се пофалам дека сум прифатена од општеството затоа што одамна почнав со едукациони видеа каде што ги прикачував на платформата Јутјуб, а сега веќе и на Тик-ток, и навистина мислам дека излезот од овие т.н. предрасуди е во едукацијата, пред сè на младите во училиштата, а потоа и кај повозрасните“,
објаснува таа.
Адвокатката Наташа Бошковска, која го водеше случајот на лицето Икс, вели дека постојната законска рамка не го забранува менувањето на податокот на пол во матичната евиденција, но не е доволно јасна процедурата.
„Законот за матична евиденција вели дека Управата ќе треба да донесе решение со кое што ќе ја направи измената и таа измена после ќе треба да се намени/спроведе во Матичната книга. Од друга страна од 2000 година Европскиот суд за човекови права има и правна пракса со која што ги задолжува државите да го признаат правно родот на трансродовите луѓе, така што и во недостаток на наша национална законска рамка институциите се должни да го применат уставот односно меѓународните договори односно Меѓународната конвенција за човекови права и правната пракса на Европскиот суд. Но, еве и судот во Стразбур укажа на тоа дека не е доволно за македонските институции да можат да обезбедат правда за луѓето па затоа е потребно да се донесе закон кој што јасно ќе ја пропише процедурата“,
појаснува Бошковска.
Родовиот идентитет е присутен само во Законот за спречување и заштита од дискриминација, но останува уште многу работа додека навистина да се преточи во пракса, велат од невладината организација „Трансформа“.
Тие забележуваат дека со пресудата за лицето Икс се покажало дека државата нема никаква законска регулатива од областа на правното признавање на родот, односно не нуди конкретна, прецизирана постапка за промена на ознаката за пол.
„Според светските стандарди, таа постапка мора да биде брза, транспарентна и пристапна, врз основа на самоопределување, т.е. да не се бараат никакви медицински промени. Не смее да се бараат затоа што тоа влијае на телесниот интегритет кој е, пак, заштитен со Уставот“,
посочуваат од Трансформа.
По пресудата за лицето Икс, се формираше и работна група во Министерството за правда, која изготви предлог-законски измени. Но, овие измени останаа во фиока поради изборите и ковид-19.